04.12.1933
Efri deild: 25. fundur, 47. löggjafarþing.
Sjá dálk 492 í B-deild Alþingistíðinda. (716)
20. mál, síldarbræðsluverksmiðja á Norðurlandi
Dómsmrh. (Magnús Guðmundsson):
Það er náttúrlega satt, sem hv. þm. N. Þ. sagði, að hér er aðeins um heimild að ræða, sem stj. er ekki skylt að nota. En ég vil mælast til þess, að þingið sé ekki að samþ. heimildir, sem ekki er ætlazt til, að notaðar verði.
Það getur verið nógu gott fyrir þingmennina að koma því á bölvaða stj. að láta hana neita, til þess að gera hana óvinsæla, en sjálfa sig vinsæla heima í kjördæmunum. En ég held, að þetta sé ekki góður síður.
Annars hefir hv. þm. N.-Þ. alltaf haldið því fram, að þessi Raufarhafnarverksmiðja yrði ekki rekin, ef ríkið keypti hana ekki. Hann hefir haldið því fram í mörg ár. (BKr: Aðeins einu sinni). Ég held, að hann hafi haldið því fram oftar, en ég segi það honum ekki til neins lasts, því hann hefir náttúrlega álitið það rétt, sem hann hélt fram, þó að það væri ekki.
Ég get skýrt frá því um eiganda Raufarhafnarverksmiðjunnar, að hann hefir leitað talsvert hart á um að fá að reka verksmiðjuna og hann hefir alltaf fengið það. Og hvað því viðvíkur, að hann hafi ekki viljað leggja neitt fé í verksmiðjuna vegna þess, hvað atvinna hans sé ótrygg, þá efast ég um það. Ég held, að maðurinn sé alls ekki fésterkur. Það hefir mér sagt kunnugur maður. En að þessi upphæð til aðgerðar verksmiðjunni, sem ég nefndi, 60 þús. kr., sé of há, held ég að sé fjarri sanni; sennilega er hún of lág.
Það er rétt, sem hv. þm. tók fram, að það þarf að byggja „tank“ fyrir lýsi, og hann kostar 25 þús. kr. minnst. Svo þarf að fá nýjar vélar, til þess að verksmiðjan afkasti dálitlu, sem um munar.
Ég skil, að hv. þm. leggur fullt eins mikla áherzlu á, að heimildin verði samþ. eins og að hún verði notuð. (BKr: Það er misskilningur). Jú, a. m. k. ef erfitt verður um fé hjá ríkissjóði. En hv. þm. þarf ekki annað en að líta í fjárl., þá sér hann, að engar líkur eru til, að stj. hafi peninga umfram það, sem veitt er í fjárl.
Vegna ummæla hv. frsm., þm. Hafnf., um að gróði hefði orðið á rekstri síldarbræðsluverksmiðjunnar í höndum ríkisins, vil ég benda á, að það er eiginlega ekki nema árið í ár, sem hefir verið þannig, að hægt hafi verið að uppfylla allar greiðslur, sem l. um síldarbræðslustöðvar gera ráð fyrir. Það, sem umfram er, verður ekki meira en til að borga hallann frá fyrstu árunum.
Svo var það viðvíkjandi bræðslustöðinni á Seyðisfirði. Ég veit, að það er mikið nauðsynjamál fyrir íbúana á Seyðisfirði að fá síldarbræðslustöð, en þó með því skilyrði, að þar komi síld. Það hefir því miður verið þannig síðustu árin, að síld hefir sjaldan komið þangað, og ég hefi ekki heyrt, að hún væri komin þangað enn, og er hún þó vön að vera þar um þetta leyti árs, ef hún annars kemur.
Hv. frsm. segir, að þessar 100 þús. kr. séu innifaldar í millj. kr. heimildinni. Það er náttúrlega góð aðferð að geta falið margar heimildir í því, sem upphaflega átti að vera ein, og þurfa þó ekki að hækka upphæðina. En á hverju er þessi millj. byggð, má ég spyrja? Það liggur ekki fyrir nokkur áætlun um þetta. Síldarbræðslustöðin, sem reist var á Siglufirði 192930, kostaði talsvert yfir 1% millj. En þegar þingið 1928 var að útbúa l. um hana, hélt það, að reisa mætti margar verksmiðjur fyrir 1 millj. Ég vil vara við því að fara í sama farið og þá. Þessi stöð, sem hér er um að ræða, á að geta brætt a. m. k. 2 þús. mál á sólarhring. Og svo er ætlazt til, að hægt sé að reisa hana fyrir tæplega millj. kr., þótt hin kostaði meira en 1% millj. Ég skil þetta ekki vel. Það er sjálfsagt hægt að spara ýmislegt, ef verksmiðjur eru 23 hver við hliðina á annari, en varla svo mikið, að þetta kæmi til nokkurra mála.
Ég skal svo ekki fara fleiri orðum um málið og láta skeika að sköpuðu um, hvað d. gerir.