09.11.1934
Neðri deild: 32. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 1054 í B-deild Alþingistíðinda. (1419)
12. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Jakob Möller [óyfirl.] Ég bjóst við að heyra hv. þm. Hafnf. minnast á þá stefnu, sem kom fram hjá minni hl. fjhn., þó að hann vildi ekki taka að sér þá till. eða veita henni fylgi, því að það var augljóst, að hann taldi fulla sanngirni mæla með þeirri breyt, sem þar er farið inn á. Því til stuðnings vísaði hann til frv., sem núv. hæstv. atvmrh. bar fram á þinginu 1.930, þar sem gefin var heimild til að hækka tekju- og eignarskatt um 50% til þarfa bæjar- og sveitarfélaga. Hv. þm. Hafnf. lét svo um mælt, að hann vildi gjarnan, að þessi leið yrði athuguð, svo að vel mætti hugsa sér, að um þetta næðist samkomulag. Ég vil vekja athygli á því, að minni hl. fjhn. hafði hugsað sér sína till. sem samningsgrundvöll, af því að meiri hl. n. þvertók fyrir að taka til athugunar þá aðferð, sem vakti fyrir minni hl. til þess að koma á þessum félagsskap milli sveitar- og bæjarsjóða annarsvegar og ríkissjóðs hinsvegar. um tekjuöflunina. Minni hl. sá ekki ástæðu til að svo stöddu að gera nánari grein fyrir því, hvernig hann hugsaði sér þessa skiptingu eðlilegasta og sanngjarnasta, heldur bar hann till. fram fyrst og fremst til að sýna, hvert hann stefndi. Ég teldi vel farið, ef samherjar hv. þm. Hafnf. vildu fara að hans dæmi og taka þetta atriði til yfirvegunar á ný. Það væri a. m. k. skaðlaust að samþ. till. við þessa umr., því að sá meiri hl., sem það gerði, sýndi aðeins þá afstöðu sína, að vilja fara inn á þessa braut. Síðan er hægt að breyta þessu við 3. umr. eða fella niður aftur, ef ekki næst samkomulag. Ef hv. þm. Hafnf. hefir meint það, sem hann sagði, ætti hann að greiða atkv. með till. okkar, svo að hægt væri að taka hana til nánari athugunar. Ég get fyrir mitt leyti sagt, að ég hafði hugsað mér, að skiptingin milli sveitar- og bæjarsjóða og ríkissjóðs yrði á annan veg en hér er gert ráð fyrir, sem sé, að hlutdeild sveitar- og bæjarsjóða yrði því meiri sem þessi skattur væri hærri. Þetta er sá eini löglegi tekjustofn, sem sveitarfélögin hafa og er því rétt að vera vel á verði, að ekki sé gengið of nærri rétti þeirra. Og þess vegna teldi ég æskilegt, að því hærri sem skattarnir væru því meiri hlutdeild fengju bæjar- og sveitarfélögin. Hv. þm. Hafnf. var að vísa til frv., sem hæstv. núv. atvmrh. hefði borið fram fyrir nokkrum árum, um að heimila sveitarfél. að leggja á allt að 50% aukatekjuskatt. En þetta er ófullnægjandi. Ríkið getur farið svo hátt með skattaálögur, að ómögulegt sé fyrir sveitarfél. að ná viðbótartekjum með beinum sköttum, en verði að ganga inn á tollaleiðina. Hv. stuðningsmenn stj. og þeir hv. þdm., sem tekið hafa frv. að sér, hafa haldið því fram, að það sé fjarstæða, sem við andstæðingarnir höfum staðhæft, að þar sé of nærri gengið sveitar- og bæjarfél. Um þetta hafa mörg vizkunnar orð fallið hjá hv. þm. V.-Ísf., sem virðist til þess kjörinn af stjórnarliðinu að finna púður í ýmsum málum. Hann hefir látið hér ljós sitt skína og sagt, að hvernig, sem gjöldin til ríkissjóðs séu tekin verði það til að skaða gjaldþol til bæjar- og sveitarfél. Þetta er alveg rétt og hefir verið viðurkennt og sannað af öllum flokkum, Sjálfstfl., Framsóknarfl. og Alþýðufl., og jafnvel fjmrh. sjálfum, að of nærri hafi verið gengið gjaldþoli skattþegnanna. Öll þau ár, sem hæstv. fjmrh. var skattstjóri hér í Rvík, sá hann sér ekki fært að jafna öllum gjöldunum niður á eignir og tekjur, heldur var tekinn nokkur hluti þeirra með svo kölluðu rekstrargjaldi, sem lagt var á án nokkurs tillits til þess, hvernig atvinnan bar sig - jafnvel á tap og eignaleysi. Ég get t. d. nefnt dæmi, sem ekki verður mótmælt, að hér í bænum voru lagðar 16 þús. kr. á fyrirtæki, sem tapaði á árinu. Hvers vegna er þetta gert? Er það vegna þess, að það þyki sanngjarnara en leggja á eignir og tekjur? Nei. Það er vegna þess, að þeir, sem lögðu gjöldin á, hafa ekki treyst sér til að ná þeim inn með því að leggja þau öll á eignir og tekjur. Því samkv. kenningum hæstv. fjmrh. og hv. þm. Hafnf. og annara þeirra fylgjenda á að leggja gjöldin á eignir og tekjur, en ekki tap. Sú leið hefði því ekki verið farin, ef annars hefði verið kostur. Eða vilja þeir heldur, fyrst þeir ekki fylgja fram sínum eigin kenningum viðurkenna, að þær séu rangar. Hv. þm. Hafnf. sagði, að Alþýðufl. stæði ekki að þessu. Þetta hefir verið gert í Vestmannaeyjum, og nú sækir bæjarstj. Akureyrar til Alþ. um heimild til þess að fara sömu leið. Og a. m. k. á Akureyri hafa allir flokkar skrifað ágreiningslaust undir þessa beiðni. Hv. 6. landsk. lýsti á dögunum því öngþveiti, sem bæjarfélögin væru að komast í við að leggja á fyrir öllum þörfum, því að útgjöldin vaxa stöðugt. Hv. þm. Hafnf. sagði, að um fleiri leiðir gæti verið að ræða en veita bæjar- og sveitarfél. hlutdeild í ríkistekjunum, t. d. að létta af þeim nokkrum hluta af gjaldabyrðinni. Þetta gæti komið til mála, en það bólar ekkert á tilboðum í þá átt ennþá. Það verður því að tala um hlutina eins og þeir eru. Og þeir eru þannig, að bæjarfélögin hafa engin ráð með að skaffa sér þá tekjustofna, sem þeim eru nauðsynlegir, nema leita til þess aðstoðar Alþ. En þetta frv. og hæstv. ríkisstj. stefna að því að láta bæjar- og sveitarfélögin eiga sig og sjá fyrir sér sjálf. Hæstv. fjmrh. og hans fylgjendur segja, að enn séu eftir svo og svo mörg % af þeim gjaldstofnum, sem notaðir hafa verið og því sé hægt að nota þá áfram. En í verkinu viðurkenna þeir, að ekki sé hægt að leggja á allar þarfirnar. Það hefir verið sagt, að hér í Rvík væru útsvörin tiltölulega lægri en víða annarsstaðar, miðað við eignir og tekjur. En þetta er í raun og veru rangt, því mikið af útsvörunum er tekið eftir öðrum leiðum, t. d. með rekstrargjaldi. Ég tók svo eftir hjá hv. frsm., að hann segði, að í Danmörku væri tekjuskattur af lágum tekjum hærri en hér í Rvík. Hinsvegar er það upplýst í nál. minni hl., að gjöld til ríkis og sveitarfélaga samanlagt eru 120% hærri hér í Rvík en í Kaupmannahöfn. Hvað kemur svo í ljós við þennan samanburð:
Að skoðanabræður þeirra manna, sem hér ráða, telja ómögulegt að taka öll gjöldin með beinum sköttum. Það er augljóst, að ef skattur til ríkis er lægri hér en í Danmörku, en samanlögð gjöld til ríkis og bæjarfélagsins hér í Rvík 120% hærri en í Kaupmannahöfn, þá verður ríkið að ætla bænum ákveðna skattstofna, og veita honum heimild til að nota þá. Það er náttúrlega nánast sagt grátbroslegt að heyra hv. jafnaðarmenn standa hér upp og vitna, að þeir vilji leggja skattana á tekjur og eignir, þegar þeir vita jafnframt, að því meira sem ríkið tekur af beinum sköttum verður að hækka tollana til þess að fá fé í bæjarsjóðina. Þá kem ég að því vísdómsorði hv. þm. V.-Ísf., að það gildi einn hvar gjöldin séu tekin, þau skerði alltaf gjaldþolið. Ef svo er komið, sem virðist augljóst, að skattahækkanir til ríkisins leiði af sér tollahækkanir í kaupstöðunum, er of langt gengið. Það liggur fyrir umsögn hæstv. ríkisstj. um, að ekki sé hægt að lækka útgjöld ríkissjóðs. Það liggur því í augum uppi, að þurfi að halda þessari stefnu að hækka stöðugt skattana þing eftir þing, leiðir það til þess, að þeir innheimtast ekki eða gjaldabyrðin verður svo þung, að fólkið þarf að fá allskonar styrki í staðinn. Hæstv. fjmrh. sagði, að till. okkar minni hl. skerti tekjur ríkissjóðs um a. m. k. ½ millj. kr. Þetta mun vera rétt samkv. l. frá 1921, að viðbættum 40% skattaukanum. En ég benti á, að till. okkar væru aðeins grundvöllur til samkomulags, sem við værum reiðubúnir að semja á. Ef gengið er inn á sameiginlega skattálagningu til ríkis og bæjarfélaga, munum við jafnvel geta gengið inn á að hækka skattinn frá því, sem nú er. Hinsvegar er ég þeirrar skoðunar, að hér verði að láta staðar numið, og ekki sé hægt að hækka beinu skattana, en verði að fara aðrar leiðir. Hitt er alveg sama og halda því fram, að hægt sé að bæta úr þörfum fólksins með því að hækka verðið á vörunum. En það á sín ákveðnu takmörk. Hækkuðu verði þarf að fylgja vaxandi kaupgeta. Ef boginn er spenntur of hátt, er skammt að bíða þess, að hann bresti.