13.12.1934
Neðri deild: 58. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 1641 í B-deild Alþingistíðinda. (1693)
31. mál, sala mjólkur og rjóma
Frsm. (Bjarni Ásgeirsson):
Ég mun eigi tala langt mál að þessu sinni. Ég get þó ekki stillt mig um að leiðrétta þann misskilning, sem mér virtist gæta í ræðu hæstv. forsrh. Hann hélt því fram, að mjólkursölumálið hefði legið margar vikur hjá landbn. Ég vil upplýsa það í þessu sambandi, að málið var ekki búið að liggja í tvær vikur hjá n., þegar það var afgr.
Hvað ræðu hv. þm. A.-Húnv. snertir, eru ekki mörg atriði í henni, sem ég þarf að svara. Við erum sammála um meginmál brtt. Það, sem á milli bar, var, að hv. þm. vildi haga þessu atriði dálítið öðruvísi en við og skipta strax þeirri grein, sem hér um ræðir. Ég lýsti yfir því í n., að ef brtt. yrði samþ., þá myndi ég leggja til, að gr. yrði skipt niður á eftir í fleiri gr. við 3. umr.
Útreikningur hv. þm. á verðjöfnunargjaldinu er beint út í loftið. Það mun sýna sig, að ef það er rétt, sem hann heldur fram í þessu efni, þá verður hámarkið ekki notað. En menn mega ekki gleyma því, að það er ómögulegt að byggja framtíðarþörf verðjöfnunargjalds á því, sem nú er gert, vegna þess að framleiðslan mun aukast á verðjöfnunarsvæðinu á þeim hluta þess, þar sem mjólkurframleiðendur njóta gjaldsins, og má þá ekki raskast hlutfallið milli mjólkurverðsins og verðs þeirra afurða, sem bæta á upp, því að þá er öllum réttlætisgrundvelli kippt burt í þessu efni.
Hv. þm. G.-K. beindi til mín fyrirspurn um það, hvort ég hefði, þegar lagt var til, að þessir 2000 lítrar væru dregnir frá fyrir framleiðendur í Rvík, borið mig saman við aðra framleiðendur, sem hefðu svipaðra hagsmuna að gæta og ég sjálfur. Ég bar mig ekki saman við neinn annan en hv. meðnm. mína, sem voru mér sammála um, að rétt væri að bera þetta fram til samræmis við aðra framleiðendur utan kaupstaðanna, sem ekki greiða verðjöfnunargjald af sinni neyzlumjólk. En þegar hræðsla kemur fram um það hjá þeim, sem lögin eiga að framkvæma, um að það verði örðugt, ef þetta ákvæði verður að 1ögum, þá vil ég beygja mig fyrir því, þar sem líka, eins og hæstv. landbrh. hefir bent á, að þeir, sem eiga eina eða tvær kýr, gætu losnað við verðjöfnunargjaldið með því að ganga í samsöluna og láta þangað þá mjólk, sem þeir nota ekki sjálfir.
Hv. 5. þm. Reykv. talaði mikið um, að það verðhlutfall, sem nú er milli mjólkurframleiðenda, mætti ekki raskast. En mér er spurn: Hvaða gagn er í því fyrir jafnvel þá, sem bezt hafa verðið, að hlutfallið haldist óbreytt, ef verðið heldur áfram að lækka smátt og smátt, svo að enginn stendur uppi? Ég er viss um, að ef ekkert verður gert í þessu máli, þá fer þannig áður en langt um líður, að allir verða komnir niður í skítinn. En vitanlega eru það ekki heldur hagsmunir neytenda, að menn geti ekki framleitt vöruna.
Hann var enn með þá firru, að þessi l. væru sérstaklega stíluð gegn Reykvíkingum og tilgangurinn væri sá, að koma þeim af markaðinum. Þetta er ekki rétt, því að það er alveg víst, að ef ekkert er aðgert, þá færu þeir að hætta þessari framleiðslu eins og aðrir, vegna þess tryllta framboðs og þar af leiðandi verðfalls, sem yrði á þessum markaði. Og eins og ég hefi áður tekið fram, þá er það tilgangurinn að tryggja þessa menn í nágrenni Rvíkur, svo að þeir geti haldið áfram að stunda sína framleiðslu, sem er alveg nauðsynlegt meðan samgöngum er þannig háttað, að það getur lokazt að meiru eða minna leyti fyrir flutninga á þeirri mjólk, sem flutt er inn á bæjarlandið. Þess vegna er nauðsynlegt að geta haldið hér uppi þeirri mjólkurframleiðslu, svo að bærinn verði þó ekki alveg mjólkurlaus, ef lokast fyrir samgöngurnar.
Það var eins og bergmál af hv. þm. A.-Hún., sem hv. 5. þm. Reykv. var að reikna út, hvað verðjöfnunargjaldið yrði tilfinnanlegt á framleiðendur innan Rvíkur. Þegar þeir voru búnir að kasta þessu nokkrum sinnum á milli sín, þá varð niðurstaðan sú hjá hv. 5. þm. Reykv., að gjaldið mundi verða 10 aurar á lítrann. Nú hefir því verið haldið fram og enginn reynt að mótmæla því, að allar líkur væru til þess, að þegar búið væri að koma skipulaginu á. mundi vera hægt að greiða a. m. k. 30 aura fyrir lítrann út úr samsölunni til þeirra, sem greiða verðjöfnunargjaldið, og þá verði allur frádráttur frá útsöluverði til þess verðs, sem framleiðendurnir fengju, 10 aur., og þá sér hann, að ekki er sanngjarnt að kalla þetta allt skatt á framleiðsluna, því að mikið af þessum kostnaði er vegna sölukostnaðar, að það verður að dragast frá þessum 10 aurum. (PHalld: Það er mest aukinn kostnaður). Það er fjarstæða, því að það verður alltaf nokkur kostnaður af að selja mjólkina út um bæinn í frjálsri sölu, og það er þó enginn þannig, að hann vilji halda því fram, að sú fyrirhöfn komi ekki til frádráttar, og það eru líka nokkur útgjöld, sem felast í þeirri áhættu, sem felst í því að innheimta andvirðið, og það hefi ég heyrt ýmsa segja, að það sé oft mjög erfitt að fá það greitt hjá einstökum kaupendum.
Annað má líka minnast á, að það fylgja því líka nokkur útgjöld að sjá svo um að hafa alltaf sem jafnasta framleiðslu af mjólk árið um kring vegna viðskiptamanna, en það er ekki eins nauðsynlegt fyrir þá, sem fara inn í samsöluna.
Þá er ennþá ein hlið á þessu, sem hann má ekki gleyma, og það er það, að á þennan hátt er þessum aðilum tryggður forgangsréttur að sölunni í Rvík, sem alls ekki er nú. Það hefir oft verið svo, að ýmsir framleiðendur hér í Rvík eiga örðugt með að koma út mjólk sinni tíma og tíma og verða að selja sumt fyrir miklu lægra verð. Í þessu felst líka ekki svo lítill frádráttur. Ef því hv. þm. athugar allar þessar hliðar, þá sér hann, að þessir 40 aurar koma ekki í vasa þessara manna fyrir hvern mjólkurlítra, sem seldur er beint á markaðinn hér.
Það væri ýmislegt fleira, sem ástæða væri til að minnast á. En af því að nú er áliðið nætur, mun ég fresta því í þetta skipti, sérstaklega af því, að það er búið að leggja fyrir framan mig blað, sem skrifað er á: „Ekki málþóf í deildinni“. Ég vil ekki taka það til mín, að ég hafi verið með málþóf, en vil þó láta máli mínu lokið.