26.11.1934
Sameinað þing: 13. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 191 í B-deild Alþingistíðinda. (261)
1. mál, fjárlög 1935
Atvmrh. (Haraldur Guðmundsson)[óyfirl.]:
Ég verð fyrst að kasta smávölu á dys Bændafl. í leiðinni, ekki af því, að mér þyki skemmtilegt að þurfa að sinna honum, heldur af því, að hv. 10. landsk. (ÞBr) kom með ranga og villandi frásögn í tilefni af ræðu hv. 4. landsk. og ummælum hans um lausn vegavinnudeilunnar síðastl. sumar. Hv. 10. landsk. segist hafa komið að máli við hv. 4. landsk. 8. júní kl. 11 f. h., en eldsnemma sama dag hefði hann falið vegamálastjóra að síma, að kaupið skyldi vera 80 til 85 aurar. Ennfremur sagði hann, að hv. 4. landsk. hefði sagt, að vegamálastjóri hefði gefið falska skýrslu. Það, sem hv. 4. landsk. sagði þar um, var það eitt, að hv. 10. landsk. hefði fengið vegamálastjóra til þess að gefa skýrslu, sem væri vægast sagt lituð. En þó var annað enn verra í frásögn hv. 10. landsk. Hann lét líta svo út, sem ekki hefði verið rætt við hann um vegavinnukaupið fyrr en að morgni 8. júní. Þetta er ósvífin blekkingartilraun. Stjórn Alþýðusambandsins bar fram fyrir hann síðastl. vetur kröfur landsfundar vegavinnumanna um kauphækkun o. fl., en þessi hv. þm. þráaðist ekki aðeins við að verða við kröfunum, heldur líka við að veita nokkur svör. Hann fékkst alls ekki til að svara, þrátt fyrir margítrekaðar eftirleitanir, og það var fyrst 8. júní, eftir að verkfall vegavinnumanna hafði staðið svo dögum skipti, að hann lét kúgast til að gera ráðstafanir til jöfnunar og nokkurrar hækkunar kaupsins. Hv. þm. veit, að hv. 4. landsk. kemur til hans 8. júní aðeins til þess að fá munnlega staðfestingu hans á því samkomulagi, sem loks var fengið um þetta mál, og það fyrir milligöngu hv. þm. V.-Ísf. (ÁÁ), þáv. forsrh., eftir að hv. 10. landsk með sauðþráa sínum hafði orðið valdur að verkfalli mörg hundruð manna í fleiri daga. Svo mikið þurfti til þess að neyða hann til að gera þær ráðstafanir, sem hann nú læzt hafa gert ljúfur og af góðum hug.
Ég hefði orðið mjög hissa á því, hve þessi hv. þm. sneri sannleikanum herfilega við í þessu máli, ef ég hefði ekki fengið einmitt í dag sérstakan grun á honum í því efni. Það hafa tveir menn skýrt mér frá því hér í dag, að hann hafi á fundum vestur í Dalasýslu í vor frætt bændurna um það, að jafnaðarmenn væru ekkert ákafir með það að hækka vegavinnukaupið, t. d. gerði Haraldur Guðmundsson sig ánægðan með það, að það væri 70 aurar á klst. Ég þarf ekki að taka það fram, að þetta er svo langt frá því að vera rétt, sem nokkuð getur verið, að þetta er uppspuni einn. Eftir að hafa frétt af þessum fréttaflutningi hv. 10. landsk. vestur í Dölum í vor, undrar mig minna af frásögnum hans af þessu vegavinnumáli og öðrum málum hér við þessa umr. Ég læt svo þessa völu nægja honum.
Við hv. þm. Borgf. hefi ég ekki mikið að segja. Hann var hér með sitt venjulega skraf um einkasölu og þjóðnýtingu. En þessi hv. þm. hefir nú orðið að ganga gegnum þá spaugilegu reynslu, að þurfa að votta hverju einkasölufrv. eftir annað sitt fylgi. Hann hefir greitt atkv. með einskonar einkasölu á mjólk og einkasölu á kjöti. Nánasti flokksbróðir hans hefir gerzt meðflm. að frv. um einkasölu á trjáplöntum og fræi, og hann hefir fylgt foringja sínum, hv. þm. G.-K., í því, að vísa á tekjur af einkasölufrv. stj. til hjálpar sjávarútveginum, og með því eiginlega tjáð sig fylgjandi þeim frv. Þessi gamli sónn hans um einokun og þjóðnýtingu er því ekkert annað en utanaðlært orðagjálfur þessa hv. þm. og annara flokksmanna hans, sem viðfangsefnin neyða alltaf lengra og lengra í áttina til þess, sem þeir þykjast vilja forðast og fjarlægjast.
Hv. þm. G.-K. fór rangt með ummæli mín, þegar hann sagði, að ég hefði sagt, að Kveldúlfur hefði átt að geta fengið styrk til að gera tilraunir með útflutning á frystum fiski. Ég veit ekki, hvort þetta stafar af misheyrn eða þá af því, að hann geti ekki hugsað sér annan fiskútflytjanda en Kveldúlf; hann talar a. m. k. oft svo. Ég sagði, að þar sem hefði verið um svo þýðingarmikla tilraun að ræða, hefði verið sjálfsagt að reyna að fá styrk til hennar, í stað þess að gefast upp. En auðvitað hefir sú tilraun þá orðið að gerast á þann hátt, að allir gætu notið árangursins, en hann ekki orðið til þess að skapa einu félagi gróðamöguleika. En Kveldúlfur vildi það ekki, og þess vegna sótti hann ekki um styrk. Hið sama er að segja um fiskútflutninginn til Suður-Ameríku.
Hv. þm. heldur því enn fram, að frv. þetta, ef að l. verður, sprengi S. Í. F. Ef S. Í. F. springur, ef frv. verður að l., er það alveg víst, að það hefði ennþá síður getað haldið saman, ef frv. yrði ekki að l. nema hv. þm. sé að hóta því, að Kveldúlfur skuli sprengja S. Í. F., ef frv. verður samþ. Hann segir, að það sé ekki víst, nema Kveldúlfur, Alliance og Faxaflóasamlagið segi sig úr S. Í. F., ef frv. verður samþ., af því þau vilji ekki sætta sig við völd fiskimálan. Fiskimálan. hefir jafnríkt vald og jafnvel ríkara yfir þeim, ef þau verða hvert út af fyrir sig, en yfir S. Í. F., og vinna þau því ekkert við þetta. Þessi ástæða er því fjarstæða. Hv. þm. veit, að með frv. er engin sú breyting gerð, að S. Í. F. þurfi að leysast upp. Hann veit, að engri stjórn mundi detta í hug að neita t. d. Alliance eða samlaginu um útflutningsleyfi fyrir fisk, þótt þau neituðu að láta S. Í. F. selja fisk sinn, að gildandi l. óbreyttum. Og hv. þm. G.-K. er ekki á móti einkasölu á fiski; því fer fjarri. Hann vill bara ekki, að hinir almennu þátttakendur félagsins, fiskframleiðendurnir, ráði í S. Í. F. Hann setur það fyrir sig, að enginn útflytjandi skuli fá að hafa meira en 1/20 af atkvæðamagni í félaginu. Með því væri það tryggt, að enginn einn gæti ráðið í S. Í. F. En þar með er einnig loku fyrir það skotið, að ein stofnun eða fámenn hagsmunaklíka geti hrifsað öll völd í sínar hendur. Hv. sjálfstæðismenn eru með vissri tegund af einkasölum, þ. e. þeir vilja gjarnan sjálfir fá einokun í sínar hendur, t. d. einoka saltfiskverzlunina sjálfir, en þeir eru á móti þjóðnýtingu, þ. e. einkasölu, þar sem allir aðilar eru þátttakendur og hafa sem jafnasta aðstöðu til að ráða skipulagi félagsskaparins og starfsemi hans.
Ég get verið ánægður með þessar eldhúsumr. Ég er ánægður yfir því, að hv. þm. G.-K. hefir tekið stóru málin fyrir þannig, að auðvelt hefir verið að láta koma fram stefnumun flokkanna í þeim. Ég óttast ekki, að hv. þm. hafi getað hrætt menn með hrópyrðum sínum og hávaða. Það er engin sönnun, þó hann segi nú, að hann hafi sannað eitt og annað, t. d. að S. Í. F. muni springa. Ef S. Í. F. deyr, þá er það fyrir það, að það ber dauðann í sjálfu sér, og hefði ekki getað lifað, þó engin löggjöf hefði verið um þetta sett.
Þá eru það nokkrir smámolar, sem mig langar til að kvitta fyrir. Hv. 1. þm. Skagf. færði fram sem ástæðu til réttlætingar því, að minni hluti fjvn. hefði fellt niður 700000 kr. til verklegra framkvæmda með sínum brtt., að nú væri ákveðið að taka Sogið til virkjunar á þessu ári, og þar mundi skapast mikil atvinna. Og þessi hv. þm. fór um það mjög fjálgum orðum, hversu háskalegt það væri að stofna til svo mikillar atvinnu í landinu, að hún drægi frá aðalatvinnuvegunum. Ég vil í þessu sambandi benda á, að því miður er ekki ennþá fengin vissa fyrir því, að Sogið verði virkjað, en það er von mín og viðleitni, að svo verði. Stj. hefir lofað að leggja því máli það lið, sem hún getur. Borgarstjóri er nú erlendis að semja um lán og efniskaup, og umboðsmaður ríkisstj. honum til aðstoðar. Ég vildi vænta, að honum og sendimanni stj. tækist að semja um þetta hvorttveggja, en fyrir því er ekki ennþá fengin vissa. En fari nú svo, að Sogið verði virkjað, er þá strax bætt úr öllu atvinnuleysi? Því fer fjarri. Eftir því, sem borgarstjóri hefir skýrt frá, má ætla, að þar geti fengið vinnu 200 til 250 manns. Nú játar minni hluti fjvn., að vegna hinna miklu erfiðleika, sem nú eru fyrir hendi á sviði atvinnulífsins, muni atvinnuvegirnir ekki auka sinn vinnukraft, heldur minnka hann. Heldur þá hv. þm., þó að bætist við vinna fyrir 200 til 250 verkamenn við Sogsvirkjunina, að fyrir það verði hörgull á vinnukrafti? Heldur hann, að sú atvinna dragi frá atvinnuvegunum? Slíkt er vitanlega tóm fjarstæða. Enda get ég huggað hv. þm. með því, að ef það sýnir sig, að ekki sé þörf fyrir þær 500 þús. kr., sem ætlaðar eru til atvinnubóta í fjárlfrv., þá verður það fé ekki greitt út nema eftir þörfum. Annars þykir mér mjög gott að fá þá yfirlýsingu frá hv. þm., að hann sé hlynntur því, að vinnu sé jafnað milli ára, þó sú yfirlýsing komi nokkuð seint. Við jafnaðarmenn fluttum á sínum tíma frv. um jöfnunarsjóð ríkisins, þess efnis, að jafna skyldi framlagi til verklegra framkvæmda og atvinnubóta milli ára, þannig að geyma fé frá góðu árunum til vondu áranna, en þá vildi hv. þm. hvorki heyra þessa hugmynd né sjá. Nú hefir hann játað villu sína, og væri betur, að það hefði verið fyrr. Þetta var drepið af sjálfstæðismönnum, en þegar þeir þorðu ekki lengur að standa á móti því, báru þeir fram frv. og létu nafnið haldast, en sneru efninu við, þannig að þeir settu þær skorður, að ekki er hægt að borga skuldirnar fyrr en sjóðurinn fær meiri tekjur.
En það, sem er aðalatriðið í þessu, er, hvort næsta ár verður svo mikið blómaár á sviði atvinnulífsins að ekki þurfi að auka framkvæmdirnar af hálfu ríkissjóðs. Eftir því, sem ég get bezt séð, bendir allt til þess, að deyfðin yfir atvinnulífinu verði svo mikil, að óhjákvæmilegt sé, að ríkissjóður geri það, sem hv. 1. þm. Skagf. segir, að eigi að gera, að veita mikið fé til framkvæmda til þess að bæta úr atvinnuleysinu og hörmungum þess.
Ég skal ekki víkja að fleirum, því að flestir eru nú fallnir frá umr. og geta því ekki svarað. En ég vil aðeins skjóta því til hv. hlustenda, að ég teldi mjög æskilegt, ef þeir vildu festa sér í minni það, sem hér hefir verið flutt fram í þessu eldhúsi festa sér í minni þær sakir, sem hafa verið bornar á ríkisstj. Ég veit ekki. hvort það gengur vel, því að þær hafa verið, að því er mér finnst, hvað mig snertir, engar aðrar en þær, að í trúaratriðum, eins og hv. þm. G.-K. orðaði það, greinir mjög á um það, hvernig eigi að skipa afurðasölumálum sjávarútvegsins.
Ég vil nú biðja menn að athuga, að þetta fyrsta eldhús á núv. ríkisstj. hefir snúizt nokkuð á annan veg en venja er til, því að syndaregistur um, hvað stjórnin hefir gert eða látið ógert, hefir fallið niður.
Í öðru lagi vil ég biðja menn, og þá sérstaklega í sambandi við afurðasölumálin, að fylgjast vel með í því, er gerzt hefir í því efni, og að menn vilji ekki trúa órökstuddum sleggjudómum, heldur kynna sér skipun þessara mála. Ég hefi þá trú, að ef almenningur á annað borð fær tækifæri til þess að kynnast þessum málum, þá dæmi hann rétt, og réttdæmi vil ég alltaf una.