30.11.1934
Sameinað þing: 17. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 268 í B-deild Alþingistíðinda. (293)
1. mál, fjárlög 1935
Jóhann Jósefsson [óyfirl.]:
Í sambandi við það, sem sagt hefir verið um Búnaðarfélag Íslands og jafnvel einstaka starfsmenn þess, vildi ég aðeins koma með fáar aths. Það kann að þykja undarlegt, að ég skuli blanda mér inn í þau mál, en ég vil ekki láta hjá líða, þegar verið er að ræða um gagnsemi þessa félags, að láta þess getið, að ég lít svo á að þau afskipti, sem Búnaðarfélag Íslands hefir haft á síðari árum af ræktunarmálum Vestmannaeyja, hafi verið hin affarasælustu, og það er vitanlegt, að það er Sigurður Sigurðsson búnaðarmálastjóri, sem þar hefir haft mesta forgöngu, og honum til aðstoðar Pálmi Einarsson ráðunautur. Það var víst árið 1926, að Sigurður Sigurðsson kom fyrst til Eyja til þess að rannsaka ræktunarskilyrði þar, og afleiðingin af þeirri komu hans varð sú, að þar hófust þær ræktunarframkvæmdir, sem síðan hafa orðið þar. Hann vakti okkur til umhugsunar um það, hvað Eyjarnar gætu gefið af sér mikið heymagn. Það lá í augum uppi, að þar var mikið af ræktunarhæfu landi, en hinu trúðum við síður, að stór landflæmi, sem álitin voru hrjóstrug, eins og Ofanleitishraun, gætu orðið mjög góð og arðberandi tún, sem síðar kom þó í ljós. Þetta finnst mér skylt, að komi hér fram, þeim til sóma, er þarna hafa starfað fyrir Búnaðarfél. Íslands. Það er nú svo, að við Vestmannaeyingar höfum mjög mikla trú á þeim ráðum og leiðbeiningum, sem Búnaðarfélagið hefir gefið okkur í þessu efni. Í sambandi við þessa ræktun í Vestmannaeyjum hafa verið lagðir 11 km. langir ræktunarvegir, sem nauðsynlegt hefir verið að leggja um ræktaða landið. Heyafli af þessu landi hefir síðan 1926 miklu meir en tvöfaldazt, og stefnir nú óðfluga að því, að Eyjarnar verði algerlega sjálfbjarga með hey. Mjólk er nú á flestum tímum ársins alveg nægileg, og kemur jafnvel fyrir stundum, að hún selst ekki upp, og verðið hefir ekki verið meira en hér í Rvík; mér er sagt, að verðið sé nú 36 til 40 au. pr. lítra. Þessi mikla breyting, sem orðið hefir á ræktunarmálum Eyjanna, hefir verið mikið hagsmuna- og hagsbótamál fyrir Vestmannaeyinga, og maður verður að viðurkenna, að þeir, sem hafa með ráðleggingum, bendingum og fortölum vakið Eyjamenn til starfa í þessum efnum, eiga miklar þakkir skildar, og sú stofnun, sem þessir menn hafa unnið fyrir. Ég ætla svo ekki að orðlengja þetta meir, en mér er ljúft að veita Búnaðarfélaginu þá viðurkenningu, sem það á skilið, fyrir þau áhrif, sem félagið hefir haft í Vestmannaeyjum. Ég vil að lokum taka það fram, að þessi ræktun hefir orðið og er ein sú bezta atvinnubótavinna, sem þar hefir verið um að ræða, jafnframt því, sem framkvæmdirnar hafa fært Eyjabúum gnægð mjólkur miklu ódýrari en tíðkaðist áður.
Ég tók eftir því, að í nál. meiri hl. fjvn. var minnzt á tvo listamenn, sem dvalið hafa í Þýzkalandi, þá Jón Leifs og Þórarin Jónsson. Er það þannig orðað, að þar sem Jón Leifs sé kominn að útvarpinu, sé ekki þörf á að styrkja hann; hinsvegar leggur n. til, að Þórarinn Jónsson sé styrktur. Í framsöguræðu sinni fyrir síðari hluta fjárl. var hv. þm. S.-Þ. að geta þess, að ég hefði haft kynni af Þórarni Jónssyni. Þetta er rétt. Mér er ljúft að láta það í ljós, að meðal þeirra manna í Þýzkalandi, er vit hafa á söngmennt og tónlagasmíð og ég hefi talað við, er Þórarinn Jónsson, þessi fátæki sjómaður af Austurlandi, talinn gæddur mjög miklum hæfileikum á sínu sviði. Sumir menn í Berlín telja hann meira að segja það, sem kallað er „geni“. Ég tel því mjög vel til fundið, að þessum manni sé veittur nokkur fjárstyrkur, og ég hefði gjarnan álitið, að það mætti vera meira, sem honum væri veitt. Það er hinn mesti misskilningur, sem heyrzt hefir hér heima, að Þórarinn væri drykkjumaður. Ég hefi spurzt vandlega fyrir um það hjá fólki, sem hefir þekkt hans daglega líf í Þýzkalandi og hann hefir búið hjá, og það fólk hefir ekki viljað kannast við, að nokkur óregla ætti sér stað í fari hans. Hitt er víst, að hann hefir búið við mjög mikla fátækt, og sennilega við meiri fátækt í þessi 8 ár, sem hann hefir dvalið ytra, heldur en nokkur maður hér heima gerir sér hugmynd um. Hann er maður, sem lætur lítið yfir sér og lítið ber á. Hann er ekki gefinn fyrir að hafa sig mikið í frammi, en þeir, sem vel þekkja hann og vit hafa á þeim efnum, spá því, að einhverntíma muni hans miklu tónverk verða viðurkennd og hann settur hátt á bekk með hinum mestu tónlagasmiðum, sem uppi hafa verið. Það er líka mjög eftirtektarvert, að við tækifæri, þar sem leikin eru verk hinna klassísku meistara eins og Griegs og Händels, þar eru einnig uppfærð tónverk eftir þennan ómenntaða, fátæka, íslenzka sjómann, sem barizt hefir áfram einn í hinni erlendu stórborg. Það er rétt að geta þess, úr því minnzt er á hans sáru fátækt, að eftir hans eigin sögusögn hafa Þjóðverjar reynzt honum ákaflega vel og greitt götu hans mjög á sviði listar hans, og gert honum mögulegt að stunda hana þar í landi þrátt fyrir fátæktina. Hinn listamaðurinn er og þekktur, og eru þeir tveir mjög ólíkir, þó báðir hafi mikla hæfileika. Jón Leifs hefir haft betri aðstöðu til þess að koma verkum sínum á framfæri. Hann hefir unnið hreint og beint þrekvirki, enda er hann sívinnandi og ötull í sínu starfi. Ég er ekki maður til að gera upp á milli þessara tveggja listamanna, enda dettur mér ekki í hug að reyna það. Ég álít þá báða framúrskarandi, þó þeir séu samt sem áður ekki líkir. Mér finnst það rétt hjá hv. fjvn. að vilja styrkja Þórarin Jónsson, en hinsvegar álít ég ekki rétt að kippa styrknum af Jóni Leifs, þó hann sé nú ráðinn hjá útvarpinu. Þess ber að gæta, að styrk þann, er Alþingi hefir veitt honum, hefir hann eingöngu notað til útgáfu á sínum merkilega einkennilegu norrænu tónverkum. Til þessa hefir fé það, er Alþingi hefir veitt Jóni Leifs, verið notað, og þó hann fái nú nokkra atvinnu hér heima, þá finn ég ekki ástæðu til þess, að hann sé sviptur þeim styrk. Þetta vildi ég benda hv. fjvn. og hv. Alþingi á. Styrkinn hefir hann notað til þess að gefa út sín þjóðfræðilegu listaverk, og hann vinnur enn ótrauður að því að skapa sína list. Ég ætla, að ég þurfi ekki að taka það fram, að þessi ummæli mín um Jón Leifs má sízt af öllu taka svo, að ég sé með þeim að draga frá Þórarni Jónssyni. Ég ætla, að það sé óþarft að taka þetta fram, en ég geri það fyrir varúðarsök. Það er hin mesta þörf að veita honum þennan styrk, bæði vegna fátæktar hans og eins með tilliti til hins mikla sóma, sem ég fyrir mitt leyti er sannfærður um, að þessi merkilegi maður á eftir að vinna landi sínu og þjóð, þó það ef til vill verði ekki fyrr en eftir nokkur ár.