08.12.1934
Efri deild: 56. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 2617 í B-deild Alþingistíðinda. (3530)
156. mál, aldurshámark opinberra embættis- og starfsmanna
Frsm. (Ingvar Pálmason):
Ég ætla aðallega að segja nokkur orð út af ræðu hv. meðnm. míns. Það mátti skilja orð hans þannig, að hann hefði ekki átt kost á því að koma fram með brtt. (PM: Þetta er hinn mesti misskilningur). Þetta er vitanlega hreinasti misskilningur. (PM: Já, hjá hv. þm., sem talar). Hv. þm. sagði eitthvað á þá leið, að málið hefði að vísu verið rætt í n. og að þá hefði verið talað um það við sig, hvort hann vildi ekki bera fram brtt. Við meirihl.menn lýstum því yfir, að við vildum, að hægt væri að ná samkomulagi í n. um brtt. Ég lýsti yfir því sjálfur, að ég hefði ekki löngun til þess að bera fram brtt. En ég kvaðst fús til samstarfs um þær brtt., sem kynnu að koma í þá átt, sem hv. 2. þm. Rang. minntist á, sem sé viðvíkjandi eftirlaunum þeirra, sem eiga að fara úr embættum eftir ákvæðum þessara laga. Ég held, að hv. þm. hljóti að muna eftir því, að ég spurði hann tvisvar bæði í Sþ. og hér í þessari hv. d., hvort hann vildi ekki bera fram brtt. Hann tók vel í það, og þess vegna hefi ég orðið þess valdandi, að þetta mál hefir tafizt hér í hv. d. Af þessum ástæðum taldi ég bezt, að n. stæði saman um þessa till., en sú ósk mín stafaði ekki af því, að ég vildi sjálfur gera breyt. á frv. Ég hafði hingað til litið svo á, að annríki hv. þm. hafi valdið því, að þetta gat ekki tekizt. Hitt er aftur á móti rangt, sem ég vona, að hv. þm. hafi ekki meint, að meiri hl. n. hafi á nokkurn hátt tafið fyrir því, að hann gæti komið fram með brtt.
Hvað meiri hl. n. snertir, tel ég alls ekki rétt að halda því fram, að tilgangslaust sé að koma fram með brtt., því að þær verði allar drepnar. Mér fannst ræða hv. þm. vera í þeim anda, að mér þykir líklegt, að hann sé því mótfallinn, að málið nái fram að ganga á þessu þingi. Í n. gerði hann ekki tilraun til þess að sporna við því, að málið næði fram að ganga. Mér þykir leitt, að ekki skuli vera samkomulag um þetta atriði, því að samvinnan við hv. 2. þm. Rang. hefir verið ágæt í allshn.
Hitt get ég látið mér í léttu rúmi liggja, sem hv. 1. þm. Reykv. sagði, að meiri hl. n. hefði neitað að bera fram brtt. Það er eingöngu staðhæfing út í loftið, sem á ekki við neitt að styðjast. Ég er viss um, að hv. 2. þm. Rang. kannast við, að þetta er rangt hjá hv. 1. þm. Reykv. Það er mjög eðlilegt, að meiri hl. n. geti ekki hitt á að semja brtt., sem hv. minni hl. líkar, úr því að engar brtt. koma frá honum.
Að öðru leyti er ekki ástæða til þess að svara mikið fleiru af því, sem fram hefir komið í þessum umr., því að flestu hefir verið beint til hæstv. dómsmrh., og hann mun svara því. Ég vil aðeins geta þess, að hvað orðalag á brtt. okkar meiri hl. snertir, þá finnst mér hafa kennt töluverðrar hártogunar á því. Það er alltaf verið að tala um minni háttar menn af andstæðingunum, en ekki minni háttar störf. Allir, sem mælt mál skilja, sjá, að hér er átt við minni háttar sýslanir, en ekki minni háttar menn. Ég tel t. d. meiri háttar sýslan að vera þm. Skagf. heldur en að vera hreppstjóri í sýslunni. (JAJ: Það er ekki sýslan að vera þm.). Ég verð að segja það, að hversu gömul sem hegningarl. eru orðin, verð ég samt að telja, að þetta orðtak, sem notað er í hegningarl., sé alveg rétt. Hversu miklir jafnaðarmenn sem við viljum vera, getum við samt ekki annað en rekið okkur á bæði meiri og minni háttar sýslanir og störf í þjóðfélaginu, og það er engin móðgun við þá, sem þeim störfum gegna. Ég vil benda hv. 1. þm. Reykv. á það, að ég tel það meiri háttar sýslan að vera guðfræðiprófessor við háskólann en að kenna kristinfræði í barnaskóla. Bæði störfin eru skyld. Þetta er því ekkert annað en leit að efni í pex. Ég get látið mér í léttu rúmi liggja, þótt brtt. okkar verði breytt, en það er rétt hjá hv. 1. þm. Eyf., að hans brtt. er ekki eins víðtæk. Brtt. okkar tekur til allra minni háttar sýslana, jafnvel þótt þær séu aðalstarf, en hans brtt. nær aðeins yfir þær sýslanir, sem eru aukastarf. (BSt: Samkv. hugsun frv.). Það má vel vera. Ég skal ekki um það deila. En við meiri hl. allshn. lítum svo á, að minni háttar sýslanir heyrðu ekki undir þá, sem höfðu þá vinnu fyrir aðalstarf. Ég skal játa, að að þessu leyti er efnismunur á brtt.
Um brtt., sem síðar hafa komið fram, skal ég láta afstöðu mína við atkvgr. nægja. Ég hefi sjálfur aflað mér upplýsinga um þá menn, sem sitja í svo nefndum embættum. Ég hefi ekki haft tækifæri til þess að afla mér upplýsinga um þá, sem eru í þeim stöðum, sem venjulega eru kallaðar sýslanir. Eftir þessum upplýsingum að dæma, sem ég hygg, að séu mjög nærri sanni, eru nú í embættum 28 menn, sem eru meira en 65 ára gamlir, en ekki nema 12 menn, sem eru yfir 70 ára gamlir. Ég vil taka það fram, að mikið vantar á, að skýrsla sú, sem birt var í Mgbl. um þetta efni, sé rétt. Mörg þeirra nafna, sem þar eru birt, finnast ekki í tölu lifenda. (JBald: Hefir nokkur tekið mark á því?). Líklega enginn nema ef til vill hv. 1. þm. Reykv. Ég skal geta þess, að ég hefi dálítið athugað eftirlaunamálið sjálfur. Meðan lífeyrissjóðurinn er jafnungur og hann er, veitir hann embættismönnunum ekki nægan lífeyri. Það er rétt. En þegar lífeyrissjóðurinn er orðinn 38 ára gamall, virðist mér hann veita embættismanninum 3/4 embættislaunanna. Hinsvegar eru 60 embættismenn búnir að vera 30 ár í embætti. Það eru litlar líkur til þess, að menn komist ekki í embætti fyrr en 35 ára eða þar yfir. Það gæti þó komið fyrir, en samt má ætla, að það verði undantekning, þegar þetta er komið í réttan farveg.
Ég hefi litið þannig á þetta mál, eins og nú standa sakir, að svipað sé að segja um þessa embættismenn og þá, sem farið hafa frá af fúsum vilja á tímabilinu síðan lífeyrislögin gengu í gildi. Það hefir verið reynt að bæta upp laun embættismanna, eftir því sem þörf hefir krafið. Hvað prestastéttina snertir, hefir það verið föst venja á hv. Alþ. að bæta upp prestum, sem segja upp embætti, eftirlaun að vissu marki. Ég hafði hugsað mér, að þessa leið mætti fara á tímabilinu þangað til lífeyrissjóðurinn getur staðið undir eftirlaunum. Það var hugmyndin með þennan lífeyrissjóð, að hann gæti orðið þannig, að hann stæði undir eftirlaunum. Það verður líklega látið þar við sitja.
Það er eitt atriði enn, sem þörf er að drepa á, og það er lagasetningin í þessu efni. Andstaðan gegn frv. er ekki byggð á því. Allir, nema ef það væri hv. 1. þm. Skagf., kannast við, að réttmætt sé að setja slíka löggjöf sem þessa. Enda þótt menn séu yfirleitt sammála um réttmæti þessa ákvæðis, getur samt verið álitamál, hvar takmarkið skuli sett. Ég fyrir mitt leyti get sagt, að enda þótt ég sé ekki orðinn 65 ára gamall, finn ég samt, að ég er ekki sami maður og ég var, þegar ég var á bezta aldri. Ég held, að við allir, sem erum komnir yfir 60 ára aldur, getum sagt það með sanni, að störf, sem við gátum leyst vel af hendi, þegar við vorum 3040 ára að aldri, getum við ekki leyst nándar nærri eins vel af hendi nú. Ég fyrir mitt leyti tel því alls ekki fjarri sanni, að aldurshámarkið sé miðað við 65 ára aldur, sérstaklega þegar sá varnagli er sleginn, að mönnum sé heimilt að gegna störfum til sjötugs, ef heilsan leyfir.
Þetta mál er þannig vaxið, að óþarft er að setja í það þvergirðing, og vona ég, að það þurfi ekki að koma fyrir, a. m. k. ekki í n. Ég vona svo að lokum, að úr þessu rætist og að nú komi fram þær brtt., sem hv. andstæðingar vilja, að geti orðið samkomulag um við afgreiðslu málsins. Mér virðist n. líka fús á að taka til greina brtt., sem fram eru bornar.