18.12.1934
Neðri deild: 63. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 192 í C-deild Alþingistíðinda. (4222)
53. mál, opinber ákærandi
Frsm. meiri hl. (Stefán Jóh. Stefánsson):
Ég þarf ekki miklu við að bæta til stuðnings þeirri rökst. dagskrá, sem meiri hl. allshn. hefir borið fram til afgreiðslu þessa máls. En út af því, sem hv. frsm. minni hl. n. sagði, að Alþfl. mundi hafa tekið í stefnuskrá sína tillögur um opinberan ákæranda eftir stefnuskrá Heimdallar, þá verð ég að telja það fjarri öllum sanni, að flokkurinn hafi leitað þangað til heimilda í 4 ára áætlun sína. En auðvitað gat það borið við, að stefnuskrár Alþfl. og Heimdallar féllu saman í einstökum endurbótaatriðum. T. d. má benda á það, að þegar Heimdallur kom fyrst fram, hafði hann alþýðutryggingar á stefnuskrá sinni, enda voru í þessari stefnuskrá Heimdallar, sem var félag ungra manna, talsvert frjálslegri ákvæði en hjá móðurskipinu, Íhaldsflokknum. Ég skal geta þess, að í 4 ára áætlun Alþfl. er opinber ákærandi aðeins eitt atriði af mörgum, sem talið er, að þurfi að koma fram til umbóta. Skal ég, með leyfi hæstv. forseta, lesa 34. lið, en hann hljóðar svo: „Að koma á nýrri og endurbættri réttarfars- og refsilöggjöf, þar sem málarekstur verði opinber og málflutningur munnlegur, kviðdómar settir á stofn í vissum refsimálum, opinber ákærandi skipaður, þungar refsingar lagður við fjársvikum og misbeitingu á trúnaðarstöðum, en vægum refsingum beitt við afbrot, sem meðfram eiga rót sína að rekja til fátæktar, umkomuleysis og vanþroska“. Og í 35. gr. segir: „að tryggja öryggi æðsta dómstóls landsins, með því að ákveða með lögum, að aukadómarar verði tilkvaddir í vandasömum málum, og að hver dómari verði skyldaður til að gera opinbera grein fyrir dómsatkvæði sínu.“
Í þessum tveimur liðum er gert ráð fyrir, að fram fari gagngerðar breytingar og endurbætur bæði á einkamála- og refsilöggjöfinni. Okkur kemur saman um, að þörf sé á að fá opinberan ákæranda. Um það er aðeins deilt, hvort ástæða sé til að taka þetta atriði út úr á þessu þingi, þar sem þegar er byrjuð endurskoðun á löggjöfinni og fyrirhugað er að leggja fyrir Alþingi frv. til nýrrar réttarfarslöggjafar. Ég geri ráð fyrir, að bæði hv. frsm. minni hl. og hv. 11. landsk. geri of mikið úr þeim drætti, sem á þessu þurfi að verða. Við Íslendingar verðum vegna fátæktar og umkomuleysis að byggja á rannsóknum annara þjóða um þetta efni. Við verðum að leggja athuganir þeirra til grundvallar og færa síðan niðurstöðurnar til forms við okkar hæfi. Þannig hefir verið farið að í flestum löggjafarmálefnum. Þannig er með endurskoðun á meðferð einkamála í héraði, að einum manni var falið að rannsaka það mál af fyrrv. stj. Ég geri ekki ráð fyrir, að það taki mjög langan tíma að framkvæma endurskoðun á réttarfarslöggjöfinni. Nefnd sú, sem nú hefir verið skipuð til þess að vinna að endurbótum á réttarfarslöggjöfinni, getur haft stuðning í starfi sínu af rannsóknum nágrannalandanna, og þann grundvöll verðum við að sjálfsögðu að nota, af því að við höfum hvorki efni né ástæður til að kosta til slíkra rannsókna með svipuðum hætti og aðrar fjölmennari og efnaðri þjóðir. Ég vænti, að framkvæmdir í þessu efni þurfi ekki að bíða mjög lengi, og tel ég því óþarft að vera að kippa þessu atriði út úr nú. Ég mundi hafa reynt að vinna að smábreytingum á réttarfarslöggjöfinni á þessu þingi, sem ég tel mjög aðkallandi, en ég hvarf frá því, af því að til stóð, að þessi allsherjar endurskoðun færi fram. Ég skal nefna t. d. opinbera atkvgr. við æðsta dómstól landsins og sérstakan kviðdóm í vissum refsimálum. Ég tel þetta hvorttveggja nauðsynlegar breytingar, en þó ekki svo aðkallandi, að þær geti ekki beðið um stuttan tíma eftir þessari allsherjar endurskoðun á löggjöfinni. Ég lít svo á ákvæðið um opinberan ákæranda, að það sé ekki nauðsynlegra en mörg önnur atriði í löggjöfinni, sem hægt væri að taka út úr og breyta til bóta nú þegar, og geti því vel beðið ekki síður enn annað.