02.11.1934
Efri deild: 28. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 517 í B-deild Alþingistíðinda. (519)
11. mál, einkasala á áfengi
Frsm. meiri hl. (Jón Baldvinsson) [óyfirl.]:
Hv. 1. þm. Reykv. var óvart að bera í bætifláka fyrir stj. fyrst í ræðu sinni. Á tóninum var þó auðheyrt, að það var ekki gert í fullri alvöru. En hann flutti fram þau rök, að stj. hefði ekki haft tíma til að undirbúa öll mál á svo skömmum tíma, sem hún hafði til þess, og að greinargerðir með frv. væri ekki eins ýtarlegar og æskilegt væri. Það var rétt hjá hv. þm., þó að það ætti að vera háð um stj., sem hann sagði, að stj. hafði eina tvo mánuði til þess að undirbúa öll þau mál, sem hún hefir lagt fyrir þetta þing. Ég efast um, að nokkur stj. hafi fyrr tekið við völdum svo skömmum tíma fyrir þingsetningu eins og þessi stj. Þess vegna komu líka stjfrv. ekki fyrr en vika var liðin af þinginu. Þetta er skiljanlegt, því að það var varla von, að gamla stj. færi að undirbúa mál fyrir þetta þing. Ég geri ráð fyrir, að hún hafi lagt að sér hendur þegar hún sá, hvernig kosningarnar fóru í vor.
Það, sem hv. 1. þm. Reykv. finnur að frv., sem hér liggur fyrir, er m. a. það, að ríkisstj. hafi, ef það verður samþ., vald til þess að ákveða álagningu á vöruna. Ég álít þetta ákvæði frv. rétt og sanngjarnt, því að það mundi vera erfitt ef álagningin væri takmörkuð með l., að leggja, svo á allar tegundir, sem inn eru keyptar, að það gæti ekki komið í bága við 1. og gefið einstökum spekúlöntum átyllu til þess að safna saman einhverjum brennivínskaupendum og fá yfirlit yfir, hvað þeir hefðu verið snuðaðir. Þetta hefir verið gert, og ég álít, að álagningarákvæði þessi eigi að vera ótvíræð, til þess að enginn geti gert sér það að atvinnuvegi að hafa fé út úr ríkissjóði með málaferlum, eins og reynt var á þennan hátt.
Þá sárnaði hv. þm. það, hversu tómlátur hann sjálfur hefir verið að vinna fyrir iðnaðarmálin í landinu. Hann, sem er 1. þm. Reykv. - en í Rvík er mestur iðnaður á landinu, og sívaxandi - honum sárnar nú, að hann skuli ekkert hafa gert fyrir iðnaðarmenn, þessa fjölmennustu stétt í höfuðstaðnum. Þess vegna skensar hann nú jafnaðarmenn fyrir það, að þeir bera fram till. til gagns fyrir iðnaðinn, og kallar þetta frv. tóman fláttskap af þeirra hálfu. En hvað er iðnaður? Er ekki iðnaður það, að innlendir menn fái að gera þá hluti sjálfir, sem við annars þyrftum að kaupa og höfum keypt frá útlöndum? Þó að ríkið standi fyrir framleiðslu þeirra vara, sem taldar eru í frv., þá er það þó innlendur iðnaður. En kannske hv. þm. hafi svo lítinn skilning á iðnaðarmálum, að hann álíti ekkert iðnað annað en það, sem einstakir menn hafa með höndum? Það er jafnt um innlendan iðnað að ræða, hvort sem ríkið lætur gera þessa hluti eða apótekin. En í raun og veru er það, sem hv. þm. er að fiska í kringum, að hann vill, að apótekin hafi með höndum framleiðslu þeirra vara, sem í frv. getur, en ekki ríkisstj. Þó að ríkisstj. taki í sínar hendur framleiðslu þessara vara, þá vinna þó að framleiðslunni innlendir menn, og það er aðalatriðið í þessu efni.
Þegar keyptir eru bökunardropar eða hármeðul, þá vita fæstir kaupendur annað um gæði vörunnar en það, sem stendur utan á glasinu. Auðvitað dettur engum í hug að segja neitt annað en gott um sína vöru í opinberri auglýsingu. Það eru til margar sögur um það, hvernig úrsmiðir hafi stundum haft það, þegar úrum hefir verið komið til þeirra í viðgerð. Þá er sagt, að þeir hafi sumir blásið í úrin og sett upp fyrir það 5 til 6 krónur á hvert úr. Hvernig áttu svo eigendur úranna að geta vitað, hvort ekki þurfti að taka öll verkin í sundur til þess að hægt væri að gera við þau?
Þegar menn kaupa húsgögn hjá trésmið, þá geta þeir nokkuð séð, hvernig þau eru. En um iðnaðarvörur er almenningur í því tilliti alveg varnarlaus. Menn, sem t. d. kaupa bökunardropa eða hárspiritus, geta fæstir nokkuð séð á vörunni, hvort nokkurt gagn er að henni eða ekkert. Það er skiljanlegt, þó að iðnaðurinn hér sé á villigötum í þessu efni, vegna þess, að í þessu atriði hefir hann verið eftirlitslaus hjá okkur. Fyrst á þessu ári hefir verið byrjað að rannsaka þessa hluti hér, og mér finnst, að hv. 1. þm. Reykv. ætti ekki að hafa það á hornum sér, þó að þessir hlutir séu rannsakaðir, því að ég veit ekki betur en að sessunautur hans og samflokksmaður hv. 1. þm. Skagf., eigi með réttu hlut í þeim heiðri, að þessi rannsókn var hafin.
Hv. 1. þm. Reykv. sagði, að þessi rannsókn dr. Jóns Vestdals hafi verið bezt á meðan enginn andmæli henni. Það er svo sem alveg gefið, að þeir, sem sagt er um, að búi til vörur, sem ekki séu góðar, reyni að koma fram andmælum gegn þeim umsögnum. Ég hefi oft séð og heyrt auglýsingar frá þessu eða hinu firma eða verzlun, og það má sjálfsagt trúa mörgum þeirra. Í þessum auglýsingum hefir verið sagt, að þessi eða hin iðnaðarvara sé ekki svikin, en eftir auglýsingunum hefi ég ekki getað vitað, hvaða vörur hafa verið ósviknar. Álíka mikið er hægt að átta sig á því, þó að iðnaðarmenn komi saman á fund og samþykki, að þessar rannsóknir dr. Jóns Vestdals hafi ekkert við að styðjast.
Hv. þm. var að hafa eitthvað eftir „fróðum mönnum“. Þetta minnir mann ósjálfrátt á það, þegar Gróa heitin á Leiti staðfesti sögur sínar með því að segja: „Ólyginn sagði mér“. Það eru engin rök á móti rannsóknum efnafræðingsins dr. Jóns Vestdals, þó að einhverjir hv. þm. standi upp og haldi því fram, að á þeim sé ekkert að byggja, og beri fyrir sig ummæli einhverra manna, sem hv. þm. kalla „fróða menn“.
Ég álít, af þessum ástæðum - að almenningur er varnarlaus gegn hættunni á að sumar þessar vörur, sem ríkið á samkv. frv. að taka að sér að framleiða, geti verið miður góðar, eins og nú er hagað framleiðslu þeirra -, að ekki megi eiga neitt á hættu um það, að þær verði gerðar verr úr garði en vera á, og því sé rétt að ríkið taki í sínar hendur framleiðslu þeirra, þó ekkert tillit sé tekið til þess, hvort það léttir eftirlit með notkun iðnaðaráfengis eða ekki, þó að hæstv. fjmrh. leggi nokkuð upp úr því.
Ég fæ ekki séð, að hv. 1. þm. Reykv. hafi komið með nokkur rök fyrir sínu máli í þessu efni. Hann hefir aðeins skýrt frá sinni sannfæringu, að hann álíti það vitleysu, að ríkið fari að vasast í þessu.
Ég geri ráð fyrir, að ríkissjóður eigi að hafa ef þessu einhverjar tekjur, því að í frv. er um vörur að ræða, sem má leggja nokkuð á, því að þær eru ekki svo bráðnauðsynlegar, nema pressuger, sem auðvitað verður að selja með sem vægustu verði.