11.12.1935
Neðri deild: 96. fundur, 49. löggjafarþing.
Sjá dálk 1643 í B-deild Alþingistíðinda. (2600)
131. mál, alþýðutryggingar
Jónas Guðmundsson [óyfirl.]:
Ég hafði ætlað mér að svara hv. þm. Snæf., en mun þó að mestu leiða það hjá mér, því að hv. 2. þm. Reykv. hefir svarað flestu, sem máli skipti í ræðu hans, þó að nokkur atriði fellu þar niður, sem ég kem ef til vill að seinna.
Ég ætla fyrst að víkja að hv. þm. V.-Sk., sem talaði mjög skynsamlega í fyrra hluta ræðu sinnar. En þegar hann kom að banabitanum, stóð hann fastur í hálsinum á honum, og förlaðist honum þar sýn, eins og mörgum sjálfstæðismönnum. Hann sagði, að ég hefði blandað saman málum, þegar ég minntist á framfærslu. Ég sagði, að framfærslul. væru óskyld tryggingalöggjöfinni. Þetta er rétt. Þau kæmu að sínum notum, þó að engin tryggingarlöggjöf væri. Þau eru sérstakur lagabálkur. Hv. þm. sagði, að framfærslul. væru svo mikil réttarbót héruðum landsins og léttu svo mjög af þeim framfærsluþunganum, að enginn nauður ræki nú til að setja þessa tryggingarloggjöf. Það er líka rétt. En hv. þm. gleymir, að til eru líka önnur sveitarfélög, kaupstaðirnir og enn fleiri kauptún, sem ekki sleppa við útgjöld vegna framfærslul. Fyrir þessa staði aðallega er tryggingalöggjöfin ætluð, fyrst og fremst sjúkratryggingarnar. Þær eru hvorttveggja í senn, skyldulöggjöf fyrir sveitirnar, þar sem það verður lagt undir úrskurð hlutaðeigandi sveitarstjórna, hvort þær vilji nota heimildina eða ekki. Meira lýðræði en þetta er varla hægt að hugsa sér í nokkurri löggjöf.
Í fyrri hluta ræðu sinnar minntist hv. þm. á ellitryggingarnar. Hann gat þess, að þær hefðu fyrir nokkrum árum verið endurbættar og til mikilla bóta fyrir alþjóð manna. Það er rétt. En ákaflega er sú réttarbót lítil í samanburði við þá, sem þetta frv. gerir ráð fyrir. Nú eru árlega greiddar úr ellistyrktarsjóði 80 þús. kr., en eftir því, sem frv. gerir ráð fyrir, koma þar til viðbótar á næstu árum 290 þús. kr., svo að greiðslan nemur alls 370 þús. kr., í stað 80 þús. nú. Hafi það á sínum tíma verið mikil réttarbót að hækka þetta framlag úr 50 þús. upp í 80 þús. kr., þá er þessi nýja hækkun ekki síður réttarbót. Að vísu er sveitunum ætlað að leggja fram fé til þessara styrkja, en það gera þær nú hvort sem er.
Ég veit ekki, hvort ég á að minnast nú þegar á síðari hluta ræðu hv. þm. Ég hafði hugsað mér að athuga lítilsháttar ræðu hv. 8. landsk., því að hann fór með fjarstæður og komst að hinum fáránlegustu niðurstöðum. Hann tók dæmið af hjónunum, sem frægt er orðið úr ræðu hv. 2. þm. N.-M. Ef því væri haldið til streitu, myndi þjóðin komast upp í hálfa milljón. En ég vil nú ekki hafa þann reikning, heldur halda mér við svipað argument og hv. 8. landsk. við skulum hugsa okkur hjón, sem eiga 3 uppkomin börn, komin yfir 16 ára aldur. Nú verður ekki til þess ætlazt, að fólk framfleyti börnum sínum endurgjaldslaust, þegar þau eru komin yfir þennan aldur. Við því er ekki hægt að búast, að fátæklingar geti það, sérstaklega ef ekki er um vinnu að ræða nema nokkurn hluta árs. En ef þau leggja til búsins, þá er ekki nema sjálfsagt, að heimilisfaðirinn greiði tryggingar þeirra. Í raun og veru er það þá ekki hann, sem greiðir tryggingarnar, heldur þau. Það getur verið, að einhverjar yfirstéttarfjölskyldur geti greitt tryggingar uppkominna barna sinna án þess að þau leggi nokkuð til heimilisins, en það er þá heldur ekki mikil blóðtaka fyrir hana og myndi ekki kosta meira en ein skemmtun fjölskyldunnar í Reykjavík. Þá talaði hv. þm. um, að fjölskyldan yrði að greiða tryggingu þjónustufólks, sem hjá henni væri. En það væri lélegt þjónustufólk, sem ekki ynni fyrir þessu gjaldi. En það gæti verið, að hjónin hefðu á framfæri sínu ellihruma foreldra, og veit ég, að það getur kostað meira en 36 kr. á ári, einkum ef þeir væru lasburða og sjúkir. En ég held, að það væri sjaldan nokkurt vafamál, hvort borgaði sig betur að greiða 36 kr. á ári eða að hafa þá ótryggða. Svo hraustir kynnu þessir foreldrar að vera, að það síðara borgaði sig betur, en það væri undantekning.
En tökum dæmi af fjölskyldu, sem hefir 5 börn í ómegð. Ég tel það meðalfjölskyldu, sem á 45 börn. (TT: Er það meðalfjölskylda!). Segjum þá bara 3 börn í ómegð. Þessi fjölskylda greiðir þá aðeins 42 kr. í sjúkratryggingar. Ég vil nú spyrja hv. 8. landsk., hvort hann hefir athugað einn mikinn og veglegan lið í hjúskaparlífinu, barneignirnar, og hvað hann kostar. Hefir hv. þm. reiknað það út? (GÞ: Er það ekki misjafnt?). Náttúrlega er það ákaflega misjafnt, eftir því hve mikið er í kostnaðinn lagt á meðan á því stendur. En ég vil benda á, að eitt tilfelli á einu ári mun í Reykjavík vega upp á móti því, sem hér er gert ráð fyrir að þurfi að borga á þremur til fjórum árum, og til viðbótar má benda á það, að börn á 1. ári þurfa oft meðul og hjúkrun, - og hvað kostar það?
Það má auðvitað tala um þetta bæði í alvöru og gamni. Ég hefi ekkert á móti því, að gaman sé með, en það er hægt að tala um það án nokkurs gamans, og ég vil í fullri alvöru benda á það, sem liggur hér til grundvallar. Það þarf fé bæði til þessarar læknishjálpar og annarar, - og hvað kostar hagnýt læknishjálp með meðulum og sjúkrahúsvist? Ef litið er á þetta frá sjónarmiði þeirra manna, sem fátækastir eru og verst settir í þjóðfélaginu, þá er þetta ómetanleg hjálp. Það má auðvitað líka líta á þetta frá sjónarmiði hv. 8. landsk., og það er vitanlega ekki eins glæsilegt, ef tekið er viðhorf hátt settra og tekjuhárra fjölskyldna, sem verða að borga iðgjöld til samlaganna, en hafa ekki rétt til þeirra hlunninda, sem þau veita, og frá því sjónarmiði leit hv. 8. landsk. á þetta. En það hefir verið reynt að líta á þetta frá hinu sjónarmiðinu, og þá verður það ólíkt glæsilegra, og það er líka sjónarmið þeirra manna, sem verst eru settir og mest líða við að geta ekki notið nauðsynlegrar læknishjálpar, og að þessu markmiði stefna sjúkratryggingar bæði hér og annarsstaðar.
Hv. 8. landsk. sagði einnig, að það væru villurök að láta ekki þessi ákvæði gripa inn í líf allrar þjóðarinnar, því ef þau væru virkilega góð, þá ættu þau líka að koma til framkvæmda í sveitum. Mér fannst þetta vera hugsunin í því, sem hann sagði. Ég sé ekki, að þetta séu nein villurök. Eftir því, sem nú er til ætlazt við byrjunina, grípa þau ekki inn í líf annara en þeirra, sem búsettir eru í kaupstöðum. Kauptún og sveitarfélög hafa ákvörðunarrétt um það, hvort þau láta ákvæði þessi grípa inn í sitt líf eða ekki og er þar farið eftir því, sem hv. þm. V.-Sk. leggur til. - Það er rétt hjá hv. 8. landsk., að þetta nær ekki nema til nokkurs hluta þjóðarinnar, en hitt mun hann viðurkenna, að ef lögin reynist vel í kaupstöðum, þá reki að því, að þau verði einnig reynd í sveitunum, af því fólk herir þá að meta gildi þeirra, og er þá komið að því takmarki, sem tryggingunum er ætlað að ná.
Hv. 8. landsk. var lengi að rökstyðja það, eins og hæstaréttarmálafærslumanni sæmdi, hvers vegna við legðum svo mikið kapp á að koma frv. fram, og hann komst að þeirri niðurstöðu, að það væri ekki vegna slysatrygginganna - þær væru til áður -, að það væri ekki vegna sjúkratrygginganna - það væru til lög, sem heimiluðu að stofna sjúkrasamlög -, að það væri ekki vegna ellitrygginganna, því hlutverk þeirra væri fyrst um sinn að safna fé í sjóði, en ekki að koma að raunverulegu gagni, heldur varð niðurstaðan sú, að allt þetta tryggingarlagafrv. væri eingöngu sett vegna atvinnuleysistrygginganna. (GÞ: Að kapp sósíalista stafaði af því). Það er nú viðurkennt af honum sjálfum og hann sagði, að við legðum ekkert upp úr hinu, ef atvinnuleysistryggingin hefði ekki verið með. Nú skal ég segja honum það, að frá mínu sjónarmiði, og ég ætla frá sjónarmiði alls þorra Alþfl., eru atvinnuleysistryggingarnar, eins og þær eru byggðar í frv., langþýðingarminnsta atriðið, af mörgum ástæðum, sem ég ekki hirði um að fara út í. En þetta er byrjun á merkilegri tryggingargrein, sem ekki hefir verið til hér á landi áður og á fyrir sér að vaxa og geta borið uppi þetta óskemmtilega fyrirbrigði, atvinnuleysið, sem nú er svo mikið af. Hlutverk þessara trygginga er engu ómerkara en hinna, nema síður sé. En frá okkar sjónarmiði er þetta aðeins lítill vísir þess, sem það ætti að verða í framtíðinni, og þess, sem við vonum, að það verði, og þess, sem það er hjá öðrum þjóðum. En það er ekki við því að búast, þegar tryggingarlöggjöf er sett í fyrstu, að hún sé fullkomin. þetta er vísir til þess, að þessi þjóð eins og aðrar þjóðir skapi sér með þessari tryggingarlöggjöf vopn til að nota í þeirri baráttu, sem fátækasti hluti þjóðarinnar á við að stríða. Mín skoðun er sú, að þótt tryggingarlöggjöf þessi sé lítilfjörleg nú, þegar hún er sett, og þótt hún mæti andstöðu - meira að segja þeirra, sem hennar eiga að njóta, því skilningur almennings á þessum málum er ekki svo langt á veg kominn, að ekki verði við því að búast, og á því er líka fyrst skilnings að vænta, sem þekkt er af eigin reynd, svo lítil von er skilnings á þessari löggjöf hjá fólki, sem ekki hefir notið hennar -, en mín skoðun er sú, að fólk læri að notfæra sér tryggingarnar og vilji ekki missa þær og að ríkisvaldið hér eigi eftir að beita kröftum sínum að því að skipuleggja þær, og að þær eigi eftir að verða mörgum til góðs í þeim örðugleikum, sem kunna að mæta þjóðinni í framtíðinni.