28.04.1936
Neðri deild: 58. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 1438 í B-deild Alþingistíðinda. (2055)
81. mál, iðja og iðnaður
*Gísli Sveinsson:
Herra forseti! Ég hafði ekki ætlað mér að blanda mér í umr. um þetta mál að þessu sinni, enda þótt ég hafi veitt því eftirtekt, að þetta frv. er að nokkru leyti með því marki brennt, sem ég tel miður farið í löggjöf. Ég tel sem sé, að í þessu efni sé hér á landi — og reyndar í fleiri efnum svipuðum — ekki svo ástatt enn, að hægt sé að gera ráð fyrir, að sömu reglur geti gilt allsstaðar um margt þessu líkt. hvort sem er í kaupstöðum eða sveitum. Annarsstaðar í löndum, sumsstaðar fyrir fleiri árum, og má segja, að allsstaðar í þéttbyggðum löndum sé það svo, að sömu reglur gildi um margt í þessum efnum, hvar sem er í landinu. Þó veit maður dæmi um undantekningar frá þessu, þar sem aðrar reglur gilda um stórborgirnar heldur en um landsbyggðina, sem svarar til sveitarinnar hjá okkur.
Þetta frv. er steypt í því móti, sem mikið hefir borið á, og er að nokkru leyti vorkunn, þó að fram komi, þar sem stéttir eru að myndast í þjóðfélaginu, því að vitanlega skarar hver eld að sinni köku. En menn mega bara vel gæta þess, að viðgangur eins þjóðfélags er ekki fyrst og mest undir því kominn að skipta því í stéttir sem mest. Og í okkar þjóðfélagi er enn svo háttað, að mikill hluti þess er annaðhvort utan við allar stéttir eða þá ein stór stétt fyrir sig. Þessi hópur manna er sveitafólkið. Það er á engan hátt tilhlýðilegt né í raun og veru hægt að taka sveitamenn þannig, eins og þeir eigi að beygja sig undir fámennar stéttir í bæjunum. Iðnaðarmannastéttin tilheyrir bæjunum svo sem eingöngu. Það er réttmætt og sjálfsagt að tryggja henni alla þá vinnu, sem þar til fellur, og sérstaklega þau af þeim verkum, sem undir hana heyra, sem eru að allra dómi svo vandasöm, að lærðir menn hljóta að gera þau betur en ólærðir. En upp til sveita er hér um allt öðru máli að gegna. Hús eru þar tiltölulega sjaldan byggð, sem eru viðlíka eins stór og mikilfeng eins og á sér stað í kaupstöðum. Og þó að það sé rétt, að vanda eigi til allra bygginga, þá er þarna mismunandi mál að bera saman, byggingar í kaupstöðum og í sveitum. Það er ekki nærri eins mikill vandi að gera hús í sveitum sæmilega viðunandi eins og í kaupstöðum.
Nú stendur í 3. gr. þessa frv., þar sem ætlazt er til, að 15. gr. l. frá 1927 orðist um og verði á þá leið, að það sé heimilt sérfélögum, sveina- og meistarafélagi í sömu iðn, að gera sín á milli samning um það, að nota megi ólært verkafólk til iðnaðarstarfa undir stjórn lærðs iðnaðarmanns um ákveðinn stuttan tíma í senn, þegar sérstaklega standi á og brýn þörf sé á auknum vinnukrafti í iðninni. Hv. iðnn. hefir séð, að hér var alt of harkalega af stað farið í 2. og 3. gr. frv. og þess vegna borið fram brtt. við þessa gr. Þó að þessi ákvæði 2. gr. frv., sem lítilfjörlegar undantekningar eru gerðar frá í 3. gr. þess, geti gilt í kaupstöðum og stærri kauptúnum, þá nær vitanlega ekki nokkurri átt, að menn megi ekki úti um sveitir landsins vinna að byggingum, nema þeir séu faglærðir. Hv. iðnn. hefir viljað breyta þessu þannig, að undantekningar megi veita frá þessu í sveitum og kauptúnum með 500 íbúum eða færri, þannig að þar megi óiðnlærðir menn vinna að minni háttar byggingariðnaðarstörfum við byggingar, sem að kostnaði ekki fara fram yfir visst hámark. Nú vil ég spyrja hv. iðnn. að því, hvort hún með sinni brtt. á við það, að að stærri byggingum en í brtt. er tiltekið megi ekki vinna neinir óiðnlærðir menn, t. d. þó að yfirmaður eða menn væru iðnlærðir, sem ábyrgðina bæru á verkinu. Eftir orðalagi frv. og brtt. er heimilt við stærri byggingar í sveit en þær, sem í brtt. er til tekið, að banna mönnum að vinna að þeim, sem ekki eru faglærðir. Ég vil fá svar við því, hvort þetta er virkilega meiningin. — Við þessa brtt. iðnn. hefir hv. þm. Ak. komið með aðra brtt., sem gerir það að verkum, að maður, að henni samþ., getur fyllilega sætt sig við, þó að frv. að öðru leyti næði samþ., þó að það gangi reyndar nokkuð mikið á rétt almennings til hagsbóta fyrir iðnaðarmannastéttina. Með þeirri brtt. væri þó sú réttarbót fengin til handa sveitum og smærri kauptúnum frá því, sem í frv. er gert ráð fyrir, að á þessum stöðum mætti nota starfskrafta þeirra mörgu góðu og gegnu manna, sem næga reynsluþekkingu hafa á þessum hlutum, enda þótt próflausir séu, til þess að geta innt vel af höndum byggingarstörf á þessum stöðum, en með miklu ódýrara hætti. Því að það ber mjög á sér blekkingarblæ — svo mikið vil ég segja — er hv. þm. Hafnf. er að tala um það, að þó að þessir aðfengnu menn úr kaupstöðum, faglærðu mennirnir, séu vitanlega miklu kaupdýrari á tímann, þá muni heildarkostnaður við byggingar, sem þeir vinna að, verða miklu minni en við hinar, sem ófaglærðir menn vinna að. Mér er nú raunar óskiljanlegt, hvaðan hann hefir þessa vizku, að svo sé í hverju einasta tilfelli. Þetta er alls ekki algild regla, síður en svo, því að í mörgum tilfellum er þetta einmitt öfugt, þó að hinsvegar megi vænta þess, að í sumum tilfellum verði verkið betur gert af faglærðum mönnum.
Ef ekki værri svo bundið og fyrirfram einskorðað við það í þessu máli, að frv. skuli keyra í gegn eftir fyrirlagi sósíalista, þá vildi ég mælast til þess, að brtt. hv. þm. Ak. yrði samþ., því að hún mundi verða til að bæta talsvert úr.
Í sambandi við þetta mál hefi ég dálítið gaman af að minnast á atvik, sem kom fyrir fyrir nokkrum árum. Það var samþ. einu sinni hér á hæstv. Alþingi löggjöf um rafvirkja og rafmagnseftirlit og síðan samkvæmt þeim l. gefin út reglugerð um það efni, þar sem í voru ýms fáránleg ákvæði. Er það ekki sagt að neinu leyti í óvirðingarskyni við þá stétt, sem þessu fékk fram komið. En samkv. þeim ákvæðum máttu ekki nema faglærðir menn gera ýmsar smávægilegar viðgerðir á rafmagnsáhöldum, eins og t. d. að taka á loftneti við útvarpstæki. Þessi l. og reglur eru brotin á hverjum einasta degi um landið þvert og endilangt. Og nú kem ég að þessu atviki, sem ég ætla að færa. fram um þá broslegu hlið þessa máls. Það bar til eitt sinn austur í Vík í Mýrdal, að loftnet bilaði kl. ellefu. Þar var nú enginn maður, sem eftir landsins l. og reglugerðum mátti gera við spottann. Viðkomandi símar þá sem snarast til Reykjavíkur á þá leið: „Já. Það bilaði nú loftnet hjá mér og það á að vera útvarpsmessa kl. 12, sem ég vildi mjög gjarnan fá að hlusta á. Gætuð þér gert svo vel að senda mann sem snöggvast til að færa þetta í lag?“ — Maðurinn, sem viðtækið átti, skrapp út og gerði við loftnetið í snatri. — Svona fáránlegar og vitlausar reglugerðir eru ekki til bóta. Og þessi löggjöf, sem hér er um að ræða, ber allt of mikinn svip af slíkri vitleysu.