02.03.1936
Efri deild: 13. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 556 í C-deild Alþingistíðinda. (2863)
36. mál, jarðræktarlög
*Flm. (Þorsteinn Briem):
Það má segja, að sú kynslóð, sem nú lifir, hafi tekið við ónumdu landi; það mátti heita óræktað. Má eflaust fullyrða, að þetta víðtæka verkefni hefði alstaðar annarsstaðar reynzt einni kynslóð ofvaxið; jafnvel í frjóustu löndum, þar sem ekki hefir einu sinni þurft áburð á jörðina til ræktunar og skógar hafa verið nógir til bygginga, hefði einni kynslóð reynzt ómögulegt að leysa af hendi það tvíþætta verkefni, bæði ræktun og byggingu, sem einni og sömu kynslóð hefir verið ætlað að inna af hendi hér á landi, og Ísland mætti vera meira gósenland en öll önnur lönd, ef þetta ætti að vera kleift sömu kynslóðinni án þess að fá einhvern styrk af opinberu fé. Þetta hefir verið viðurkennt af löggjafanum, og með þetta fyrir augum voru jarðræktarlögin sett fyrir 12–3 árum, og ennfremur lögin um byggingar- og landnámssjóð, en það hefir komið sérstaklega greinilega í ljós síðustu kreppuárin, að þessar ráðstafanir hafa verið ófullnægjandi. — Það er ekki hægt að segja, hvort þessar ráðstafanir hefðu nægt í sérstökum góðærum, bæði veðurfars- og verzlunarlegum, en hitt er víst, að þessar ráðstafanir eru hvergi nægilegar eins og nú standa sakir. En það er sýnilegt, að landbúnaðurinn fær ekki staðizt, hvað þá heldur reist sig við, nema bændur geti aflað heyja sinna á ræktuðu landi og fái sömuleiðis aðstöðu til þess að geta nýtt og varðveitt heyaflann, svo að verðmætin fari ekki forgörðum, ef illa viðrar. Það er nokkurnveginn augljóst, að rányrkjubúskapurinn gamli er dauðadæmdur. Þess vegna verðum við að stuðla betur en nú er gert að því, að bóndinn geti framfleytt búi sínu með fóðuröflun, sem fæst af ræktuðu landi eingöngu, nema þar sem um sjálfræktaðar flæðiengjar er að ræða. Á þann hátt kynni að vera möguleiki fyrir því, að framleiðslukostnaðurinn yrði ekki hærri en svo, að búin gætu borið sig, og það væri eini hugsanlegi möguleikinn til þess að landbúnaðarframleiðslan geti orðið svo ódýr í tilkostnaði í öllum meðalárum, að neyzla landbúnaðarafurða geti aukizt nokkuð verulega frá því, sem nú er, en það ætti öllum að vera augljóst, hversu æskilegt það er frá þjóðhagslegu sjónarmiði, ekki sízt þar sem það er vitað, að við notum sjálfir miklu minna af landbúnaðarafurðum en aðrar þjóðir, a. m. k. nágrannaþjóðir okkar, og má þar sérstaklega til nefna mjólk og mjólkurafurðir. En þótt ræktunin sé frumskilyrðið í þessum efnum, þá er ekki fært að leggja út í þær framkvæmdir með því móti, að þær eigi að bera uppi þá afborgun og þann vaxtaþunga, sem þeim fylgir, ef þær eru ekki betur styrktar af almanna fé en verið hefir; og er þess m. a. að gæta í þessu efni, að arðurinn af þessari atvinnugrein kemur ekki strax, heldur smátt og smátt, og verður að bíða lengur eftir honum en við suma aðra atvinnuvegi, sem stundaðir eru í landinu, og þeir sömu menn, sem nú verða að leggja í ræktunarframkvæmdir, verða einnig að leggja í annan kostnað, sem ekki er síður þungbær, en það eru húsabætur, sem geta ekki beinan arð, en eru þó óhjákvæmilegar til þess að hægt sé að lifa menningarlífi í sveit. Sú kynslóð, sem ræktar landið og skilar verki sínu í hendur næstu kynslóðar, á líka sanngirniskröfu á meiri styrk til þessara framkvæmda; hún er að vinna verk fyrir ókomnar aldir, og það verður ekki heimtað, að hún geri það að öllu leyti á eiginn kostnað. Ræktun landsins verður þess vegna að vera alþjóðarstarf, með þátttöku úr hinum almenna sjóði landsmanna, ríkissjóði.
Með þetta fyrir augum hefi ég undanfarin þing flutt frv. það, sem hér liggur fyrir. Þar er farið fram á aukinn styrk; í fyrsta lagi er farið fram á þriðjungs styrkaukningu til þeirrar áburðargeymslu, sem mestu skiptir, og er það sérstaklega áríðandi, þar sem við höfum nú á yfirstandandi tímum orðið að kosta allmiklu fé til áburðarkaupa frá öðrum þjóðum, en eigum hinsvegar í hinum mestu erfiðleikum með gjaldeyri til þess, sem við þurfum að kaupa frá útlöndum. Hver eyrir, sem þjóðinni sparast í erlendum gjaldeyri, er henni næsta mikils virði, eins og nú standa sakir; liggur þá ekki annað nær heldur en að reyna að geyma þeirra verðmæta, sem við eigum, eins vel og unnt er, svo að hægt sé að spara sem mest kaup frá öðrum þjóðum.
Í öðru lagi gerir frv. ráð fyrir styrkaukningu til framræslu. Það hefir verið almennt viðurkennt, að jarðræktinni í landinu hafi á síðari árum einkum verið ábótavant í þessu efni, og skiptir það mjög miklu, að úr þessu verði bætt. þar sem það er vitað, að það land, sem tekið er til ræktunar án nægilegrar framræslu, útheimtir ekki einungis miklu meiri áburð, heldur er ekki hægt að vænta þess, að ræktun þess lands, sem ekki fær nóga framræslu í fyrstunni, endist til hálfs á við það, sem verða mundi ella, og loks er ekki unnt að fá nægilega gott fóður, a. m. k. ekki til mjólkurframleiðslu, af því landi, þar sem framræslunni er mjög ábótavant.
Í þriðja lagi fer frv. fram á það, að styrkur til matjurtaræktar verði hækkaður um 1/3 frá því, sem nú er í lögum. Í þessu sambandi má geta þess, að lög frá síðasta þingi um styrk til kartöfluræktar, sem eru náttúrlega góð, svo langt sem þau ná, eru aðeins bráðabirgðalög, sem gilda til næstu þriggja ára.
Þá er í fjórða lagi lagt til, að styrkur til votheystófta sé mjög ríflega aukinn, eða úr 50 aur. á dagsverk upp í 2 kr. á dagsverk. Ár eftir ár höfum við fengið rækilega áminningu af sjálfri náttúrunni um það, hversu miklu það skiptir landbúnaðinn og hve mjög það mun tryggja fóðuröflun handa búfénaðinum, að votheystöftum verði fjölgað stórum frá því, sem nú er, svo að þær verði til á hverju sveitaheimili í framtíðinni. — Það er hörmulegt að sjá það í skýrslum, að jafnvel í þeirri sýslu, þar sem verið hefir votviðri sumar eftir sumar, svo að nýting heyaflans hefir oft algerlega mistekizt, eru ekki til votheystóftir fyrir meira en nokkur hundruð heyhesta. Áður var svo lítið á, að þeirra væri ekki þörf nema á suður- og suðvesturlandi, en síðustu ár hafa fært okkur heim sanninn um það, að þeirra er þörf í öllum landshlutum.
Þá er farið fram á það, að styrkur til þurrheyshlöðubygginga verði aukinn um helming og að jafnframt verði dregið úr þeim kröfum, sem gerðar eru til þessara bygginga, því að, eins og kunnugt er, gera lög frá 1930 ráð fyrir því, að aðeins þær hlöður, sem reistar eru úr steinsteypu, geti orðið þessa styrks aðnjótandi; en víða á landinu hagar svo til, að ekki eru til steinhlöður, því að þar verður að byggja úr öðrum efnum. Sýnist það því vera mjög ósanngjarnt, að þær jarðir verði afskiptar, sem frá náttúrunnar hendi vantar efni í steinsteypu; auk þess geymast hey ekki síður vel í hlöðum; sem byggðar eru úr öðru efni en steinsteypu.
Þá er lagt til, að styrkur til kaupa á jarðræktarvélum verði aukinn úr ¼ af kostnaðarverði upp í helming; er það kunnara en frá þurfi að segja, að mörgum búnaðarsamböndum og jarðræktarfélögum úti um land er ókleift að kaupa nægilega mikið af jarðræktarvélum, og eru nú mörg að sligast undan skuldabyrði og vaxtaþyngslum af þeim kaupum. — Loks er lagt til, að veittur sé sami styrkur til korn- og þreskivéla eins og til annara véla, en til kaupa á þeim vélum hefir enginn styrkur verið veittur. Á síðari árum hafa þær tilraunir, sem Búnaðarfél. Ísl. hefir staðið fyrir, sýnt það greinilega, að a. m. k. mjög víða á landinu má rækta korn með allgóðum árangri, og er það ekki lítils virði landbúnaðinum í heild. ef hægt yrði að bæta stórum fóðurforðann og tryggja ekki aðeins búpeningnum gott fóður, heldur tryggja einnig betri afurðir, og jafnframt fengist grundvöllur fyrir þá framleiðslu, sem lítið hefir verið stunduð hér á landi hingað til í sveitunum, sem sé alifuglaræktina og eggjaframleiðsluna, og jafnvel líka fyrir svínarækt, sem lítið hefir verið sinnt enn sem komið er.
Ég skal geta þess, að í 8. gr. frv. er prentvilla, sem ég óska, að hv. n. taki til athugunar; þar stendur 1935, en á náttúrlegu að vera 1936.
Frv. sama efnis og það, sem hér liggur fyrir, var vísað til ríkisstj. á síðasta þingi; ég hygg, að það hafi verið gert með það fyrir augum, að hæstv. stj. tæki það og till. þess til athugunar og legði síðan frv. fyrir þingið, sem miðaði í sömu átt í aðalatriðunum. Það væri gleðilegt, ef flutningur þessa máls á síðastl. þingi hefði borið þann árangur, að hæstv. stj. flytti sjálf frv. í svipaða átt, og væri vissulega tekið með þökkum á móti hverju því, sem til bóta gæti talizt í þessu efni. En það er nú þegar liðið á þriðju viku án þess að nokkuð hafi komið frá hæstv. stj. í þessa átt. Þess vegna hefi ég flutt þetta frv. enn á ný, til þess að halda málinu vakandi. — Ég vil enn leggja áherzlu á, hvílíkt nauðsynjamál þetta er, og vona ég, að hv. þingdeild taki því vinsamlega, og ef það nær að ganga til 2. umr., þá óska ég þess, að því verði vísað til hv. landbn.