16.04.1936
Sameinað þing: 13. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 201 í B-deild Alþingistíðinda. (77)
1. mál, fjárlög 1937
*Frsm. síðari kafla (Bjarni Bjarnason):
Á síðasta þingi voru gerðar margar og miklar sparnaðartill. af fjvn., og margar þeirra voru samþ. Af þessu leiddi það, að nú var fjvn. ókleift að gera nokkrar verulegar sparnaðartill., með því líka að svo lítur út sem erfitt verði að framkvæma þann sparnað, sem gerður var samkv. till. fjvn. á síðasta þingi, hvað þá ef nú væri lengra farið í sömu átt. Að vísu er þetta ekki séð fyrr en við lok ársins 1936, en ég geri ráð fyrir, að það verði erfitt að halda liðum fjárlaganna fyrir yfirstandandi ár, og þess vegna ekki glæsilegt að gera miklar sparnaðartill. í viðbót, þótt ég hinsvegar viðurkenni, að fjárlögin eru býsna há og tekjuöflun er örðug svo að full þörf væri á meiri sparnaði, ef hann þætti framkvæmanlegur.
Ég mun nú víkja nokkrum orðum að þeim brtt. fjvn., sem snerta 14.–22. gr. fjárlaganna að þeim báðum meðtöldum. Flestar þessar till. eru tilteknar í nál., en þó ekki allar.
Á síðasta þingi var samþ. að lækka embættiskostnað presta. Var þetta samþ. hér með yfirgnæfandi meiri hluta, en nú virðast flestir hv. þm. horfnir frá því, að þessi sparnaður sé framkvæmanlegur eða réttmætur, og eru nú einróma raddir um að þessi liður sé hækkuður aftur, og fjvn. leggur nú til, að þessi liður sé hækkaður aftur um 30 þús. kr., en um leið leggur hún til, að frestað sé greiðslu tillaga ríkissjóðs til læknishéraðssjóða og prestakallasjóða.
Vegna reglugerðarákvæða, sem snerta Háskóla Íslands, hefir verið tekin upp 1200 kr. fjárveiting til kennslu í hagfræði.
Eins og mörgum er ljóst, þá er menntaskólinn hér gamalt hús og þarf mikið viðhald. Nú er ákveðið, að rektor flytji úr íbúðinni og að íbúðinni verði breytt í kennslustofu, og á fjárlagafrv. er gert ráð fyrir 12 þús. kr. til þessa. Nú leggur fjvn. til, að þetta verði hækkað upp í 15 þúsund krónur, og má ætla, að fyrir þessa upphæð sé hægt að gera skólahúsinu nokkuð til góða.
Þá er einn liður, sem snertir menntaskóla Akureyrar og er um laun til aukakennslu og tímakennslu. Fjvn. síðasta þings lagði til, að hætt yrði að tvískipta 1. bekk skólans, og fyrir fjvn. vakir, að skólanemendum sé gert jafnhátt undir höfði og að bekknum sé ekki skipt. Í fjárlagafrv. er gert ráð fyrir, að bekkurinn sé tvískiptur, og fjárveitingin er miðuð við það, en fjvn. heldur fast við það, að bekkurinn sé ekki tvískiptur, og kemur af því nokkur sparnaður.
Þá er viðhald kennaraskólans, er sá liður hækkaður um 300 kr., eða úr 700 kr. í 1000 kr. Þá er nokkur hækkun á prófkostnaði við vélstjóraskólann eða um 12 hundruð kr. Eins og hv. þm. muna, var samþ. í fyrra að fella niður laun til prófdómara, nema við vélfræðiskóla.
Um bændaskólana vil ég geta þess, að þar er ákveðið dagkaup að vori til til nemendanna, og þess vegna skapast þetta tillag til verklega námsins af sjálfu sér, þegar dagkaupið er ákveðið fyrir fram, og hækkar fjvn. þetta tillag með hliðsjón af nemendafjölda skólanna um 13 hundruð kr. til Hólaskóla og um 1 þús. kr. til Hvanneyrarskóla.
Dálítil fjárveiting er til verklegs náms erlendis. Á fjárlögum fyrir árið 1936 voru það 6 þús. kr., og á fjárlagafrv. var þessi upphæð nú færð niður í 4000 kr., en fjvn. leggur til, að þessi liður verði hækkaður aftur upp í 6000 kr. Eftir því, sem hæstv. atvmrh. skýrir frá, hafa nokkuð margir menn fengið styrk af þessari litlu fjárveitingu, og hefir hann komið að allmiklum notum, og þótt erfitt sé að fá gjaldeyri til utanfara og dvalar erlendis, þá verð ég að segja, að ef litið er á þörf atvinnuvega vorra, og þá einkum til hins unga iðnaðar, sem hér er að vaxa upp, þá er þessu fé vel varið, ef með því er hægt að hjálpa atvinnuvegum vorum og þá fyrst og fremst iðnaðinum.
Þá er á frv. ætlað til kennaranámsskeiðs 2000 kr. fjvn. leggur til, að í staðinn fyrir til kennaranámskeiðs, komi „kennaranámskeiðs eða utanfarar“, svo ef hægt er að fá valutu, þá geti kennarar valið um, hvort þeir nota styrkinn fremur til námskeiðs hér eða til utanfarar, og þá helzt, að það yrði þannig að styrkur þessi yrði annaðhvort ár notaður til utanfarar, en hitt árið hér heima.
Að lokum vil ég geta þess viðvíkjandi þessari grein að samkv. því, sem segir í nál. um skiptingu á stofnkostnaði héraðsskóla, er upphæð sú, sem þar ræðir um. 13300 kr., og er það 1700 kr. lægra en í till. kemur fram, þar er kostnaðurinn áætlaður kr. 15000. En héraðsskólinn á Núpi mun nú sækja um nokkurn styrk, sem hann telur, að sér beri vegna stofnkostnaðar, og verður það fært á þennan lið til samræmis fyrir 3. umr.
Þá leggur fjvn. til að hækka um 10 þús. kr. byggingastyrk Flensborgarskólans, og er það lokagreiðsla. Einnig leggur fjvn. til, að byggingarstyrkur húsmæðraskólans á Laugalandi verði hækkaður um 5000 kr., og er það líka lokagreiðsla.
Þá eru næst tveir nýir liðir, sem n. leggur til, að bætt verði inn í þessa grein, en það eru 2500 kr. til raflýsingar Staðarfellsskólanum, lokafjárveiting, og 5 þús. kr. til sundlaugar á Akureyri.
Um 15. gr. er það að segja, að þar er fyrst lagt til, að hin ýmsu gjöld til landsbókasafnsins verði hækkuð um 800 kr., en það er gert sökum þess, að safninu barst 1930 nokkurt safn af sænskum bókum, sem ekki hefir verið hægt að koma vel fyrir enn þá. Er því ætlazt til, að þessar 800 kr. verði notaðar til þess að koma upp bókahillum fyrir þessar sænsku bækur. Þá leggur n. til, að veittar verði 1000 kr. til þess að ljúka viðgerð Hólakirkju, og ennfremur að veittar verði 1000 kr. til bókasafns Siglufjarðarbæjar. Í sambandi við þetta vil ég geta þess, að ég sé, að á þskj. 329 flytur hv. þm. Vestm. till. um, að veittar verði 1000 kr. til bókasafns í Vestmannaeyjum. Út af þessari till. vil ég taka það fram, að fjvn. telur hana vera sanngjarna og eiga rétt á sér, þar sem Vestmannaeyjakaupstaður er nú eini kaupstaðurinn, sem ekki nýtur sambærilegs styrks í þessum efnum við aðra kaupstaði.
Þá er till. frá fjvn. um að hækka styrkinn til Leikfélags Reykjavíkur um 4 þús. kr. eða upp í 8 þús. kr. Fyrir n. lágu upplýsingar um það, að félag þetta ætti við mjög mikla fjárhagslega örðugleika að stríða, en hinsvegar var henni ljóst, að margir einstaklingar félagsins leggja fram óeigingjarnt menningarstarf og að félagið væri þess fyllilega maklegt, að því væri rétt hjálparhönd. Erfiðleikar félagsins munu jafnvel hafa gengið svo langt, að draga hefir þurft 25% af kaupi því, sem leikendunum hefir verið lofað af slíkum erfiðleikum getur vitanlega margt sprottið, sem óhollt yrði starfsemi félagsins. Með tilliti til þessa og eins hins, að Reykjavíkurbær mun vart geta komizt af án þess að hafa leiksýningar, vill n. leggja það til, að styrkurinn til félagsins verði hækkaður eins og fyrr greinir. Aftur á móti gerir n. það að skilyrði fyrir hækkun styrksins, að fjvn. Alþingis fái reikninga félagsins til athugunar á hverjum tíma. væntir fjvn. svo, að þetta megi verða félaginu til gagns.
Þá leggur n. til, að Guðm. Matthíassyni verði veittur 1200 kr. styrkur til náms í hljómlist. Ennfremur að Karlakór Reykjavíkur verði veittar 2000 kr. vegna kostnaðar af söngför sinni til Norðurlanda s. 1. vor. Þá leggur n. og til, að veittar verði 2500 kr. til útgáfu fransk-íslenzkrar orðabókar, og sé það lokagreiðsla. Auk þessa mælir n. með styrkjum til nokkurra listamanna og rithöfunda, og má þar fyrst til nefna, að hún leggur til, að Þorkeli Jóhannessyni verði veittur 1000 kr. styrkur til ritstarfa. Hann er nú að rita atvinnusögu Íslands, og fór fram á að fá 1800 kr., en n. sá sér ekki fært að fara svo hátt, enda þótt hún viðurkenni, að hann hefði átt skilið að fá svo háan styrk, því að hann hefir lág laun, en er starfsmaður góður. Þá mælir hún og með 1000 kr. til Tómasar Guðmundssonar skálds og 1000 kr. til Sigurðar Skúlasonar, til náms erlendis í framsagnarlist. Hvað snertir styrk hins síðarnefnda, þá veit n., að hann muni vera of lítill, svo lítill, að óvíst mun vera, hvort viðkomandi maður muni geta notfært sér hann, því að hér mun um nokkuð dýrt nám að ræða. Að n. treystist ekki til að fara hærra var sakir þess, að hún vildi hér sem annarsstaðar reyna að spara. Annars lágu fyrir n. meðmæli frá mætum mönnum hér í Reykjavík um það, að Sigurði væri veittur nokkur styrkur í þessu skyni, og auk þess höfðu komið tilmæli um það utan af landi.
Þá leggur n. og til, að 1000 kr. verði veittar þeim Pétri Jónssyni söngvara, Eggert Stefánssyni söngvara, Bjarna Björnssyni gamanleikara og Þóru Borg, til leiknáms erlendis, og ennfremur að Jóhanni Sveinssyni frá Flögu verði veittar 600 kr. til vísnasöfnunar.
Við 16. gr. gerir n. litlar brtt., þó er það sú grein fjárlaganna, sem hvað mestar sparnaðartill. voru gerðar við á síðasta þingi. Hvernig tekst að framkvæma þær sparnaðartill., er ekki víst enn þá, það verður ekki séð fyrr en árið er liðið. En á það hefir fjvn. verið bent, að t. d. Búnaðarfélag Íslands muni eiga erfitt með að komast af með þær 180 þús., sem því eru ætlaðar. Vegna þessarar umkvörtunar Búnaðarfél. vill n. benda á, hvort ekki megi bæta nokkuð úr fyrirsjáanlegum peningaskorti með því að taka greiðslur fyrir mælingrar, sem félagið hefir haft með höndum. En eins og kunnugt er, þá hefir Búnaðarfél. annazt landmælingar fyrir þá, sem þess hafa óskað, endurgjaldslaust, og reynslan hefir leitt það í ljós, að félagið hefir oft verið látið mæla upp lönd og kortleggja lönd til framræslu, sem ekkert hefir svo verið hreyft við í fleiri ár á eftir, svo að öll merki hafa jafnvel verið týnd, þegar hafizt hefir verið handa um framræsluna. Með því að láta menn greiða dálítið fyrir slíkar mælingar myndu þeir áreiðanlega ekki biðja um mælingarnar, nema þá því aðeins að þeir ætluðu fljótlega að hefjast handa um verkið, og myndi með því sparast vinna og kostnaður, sem annars gæti farið svo um, að kæmi að engum notum. Sakir þessa telur n. rétt að láta greiða eitthvað fyrir þessar mælingar.
Þá vil ég geta þess hér, að n. hefir verið bent á, að með klásúlunni við fjárveitinguna til Búnaðarfélagsins, að styrkurinn til búnaðarsambandanna skuli haldast hinn sami eins og árið 1936, sé verið að taka fram fyrir hendur félagsins. Þetta má vel vera, en n. væntir þess þá, að þar sem einn af fulltrúum búnaðarþingsins á sæti í fjvn., þá verði þessu komið í viðunandi horf fyrir félagið.
Að því, er snertir fjárveitinguna til sandgræðslunnar, þá leggur n. til, að fé það, sem í frv. er ætlað til verndar flæðiengjum Sandsbæja í Öxarfirði, verði lækkað úr 4 þús. kr. niður í 2 þús. kr. Sandgræðslustjóri var óánægður með það, hve litið fé ætlað væri til sandgræðslu yfirleitt. Leggur n. því til, að upphæð þessi verði lækkuð eins og hér segir.
Þá leggur n. til, að fjárveitingin til skóggræðslu verði hækkuð um 3200,110, og að af þeirri upphæð verði tveimur ungum námsmönnum, sem nú stunda skógræktarnám erlendis veittar sínar 600 kr. hvorum og ennfremur að 2 þús. kr. verði varið til þess að bæta við hús skógarvarðarins á vöglum. Þá er lagt til, að bætt verði við fé það, sem ætlað er til rannsóknar á ormaveiki, 300 kr. og að þeirri litlu viðbótarupphæð verði varið til þess að styrkja Ágúst Jónsson bónda á Hofi við rannsóknir sínar á þessari veiki. Honum var veittur á síðasta þingi styrkur til þess að kaupa áhöld til þessara rannsókna og vantar því fé til þess að geta framkvæmt þær sem skyldi. Þá leggur n. til, að veittur verði 1000 kr. styrkur til að stífla Höfðavatn í Skagafirði. Um nauðsyn þess er tekið fram í nál. Ennfremur að Arndísi Þorsteinsdóttur garðyrkjukonu verði veittur 300 kr. styrkur. Kona þessi er fullorðin ekkja, sem lagt hefir mikið á sig til þess að útbreiða þekkingu á garðyrkju.
Um 17. gr. er það að segja, að þær breyt., sem við hana eru gerðar, eru vegna laganna um alþýðutryggingar, og eiga því að vera í samræmi við þau lög.
Hvað 18. gr. snertir, þá hefir hún fyrst og fremst verið leiðrétt samkv. upplýsingum um dauðsföll. Styrkir þeirra manna, sem dáið hafa á árinn, felldir niður. Aftur hefir n. lagt til, að bætt verði inn á þessa grein mönnum, sem hún hefir orðið ásátt um, að veitt yrðu nokkru hærri eftirlaun en þeim ber að lögum, en það eru þeir prófessor Sig. P. Sivertsen og Guðm. Sveinbjörnsson skrifstofustjóri. Þá leggur n. til, að Guðmundi Davíðssyni frá Hraunum verði veittur 500 kr. ritstyrkur.
Skal ég svo ekki hafa fleiri orð um brtt. n. En ég vil geta þess að lokum, að ágreiningur í fjvn. hefir verið mjög lítill. Langflestar brtt. n. hafa verið samþ. einróma. Um aðeins fáar þeirra hefir orðið ágreiningur, og hefir sá ágreiningur ekki verið flokkslegur ágreiningur. Sá eini flokkslegi ágreiningur, sem kom fram í n., var um tvo liði í tekjuhliðinni, útflutningsgjaldið af sjávarafurðum og vörugjaldið frá síðasta þingi. Fyrir þessum ágreiningi hafa sjálfstæðismenn í n. gert grein í nál., og vísast til umsagnar þeirra um þetta atriði. Mun ég svo ekki orðlengja frekar að þessu sinni.