02.03.1936
Efri deild: 13. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 590 í B-deild Alþingistíðinda. (829)
33. mál, kennsla í vélfræði
*Frsm. (Sigurjón Á. Ólafsson):
Við 1. umr. var nokkur grein gerð fyrir því, hvernig frv. þetta er til orðið og hvert markmið þess er. Ég veit ekki, hvort hv. þdm. telja það svo nauðsynlegt, að efni þess sé rakið lið fyrir lið. Það var gert allrækilega í grg., sem fylgdi frv. á síðasta þingi. Eins og frv. liggur fyrir, er með því steypt saman í eitt nokkrum gildandi lögum, t. d. sérstaklega lögunum um vélstjóranám, um mótorfræðinám og um raffræðinám. Breyt. í þessu frv. frá því, sem er í eldri lögum, eru ekki ýkjamiklar; t. d. held ég, að ákvæðin um raffræðikennsluna séu að mestu leyti óbreytt. Þótti ekki ráðlegt að breyta þeim lögum, þar sem þau eru alveg nýlega komin til framkvæmda, og því engin reynsla fengin um þau, er geti gefið bendingar til að breyta þeim, og þarf ég því ekki að fara mörgum orðum um þann kafla frv., en kennsla þessi er framkvæmd við vélstjóraskólann. Aftur á móti er gert ráð fyrir miklu fullkomnari kennslu í mótor- og vélfræði en samkvæmt gildandi lögum. Nú er farið að nota mótora í miklu stærri skip en áður, því nú eru þeir orðnir yfir 100 hestöfl að stærð. Það er álitið, að kennslu í vélstjóraskólanum hafi í þessari grein verið nokkuð ábótavant, sem eðlilegt er, því lögin um þá kennslu eru frá þeim tíma, sem ekki þekktust nema miklu smærri mótorar en nú. Nú hefir reynslan sýnt, að í stað eimvélanna eru að koma stórar mótorvélar eða dísilvélar, og er því nauðsynlegt, að skólinn veiti fyllri þekkingu um meðferð þeirra. Vélstjóraskólinn er nú kominn í það horf, sem ég býst við að hann starfi fyrst um sinn. Hann starfar í 4 bekkjum. 2 bekkirnir eru fyrir eimvéla- og mótornám, einn bekkurinn er fyrir minni mótorvélar allt að 300 hestafla, og svo er fjórði bekkurinn fyrir rafmagnskennslu. Það er nú algengt orðið að nota rafmagn í skipum bæði til ljósa o. fl., og er því talið nauðsynlegt, að skólinn veiti kennslu í þeim efnum. Einnig er í frv. gert ráð fyrir, að sú kennsla verði og fyrir svonefnda rafvirkja, sem vinna á landi, þó reynslan eigi eftir að skera úr því, hvort þeir, sem það nám stunda, geta setið í sama bekk og hinir. Í frv. er einnig gert ráð fyrir nokkuð aukinni tungumálakennslu, og er það gert með tilliti til aukinna ferða hinna íslenzku skipa til útlanda. Verður að álítast nauðsynlegt, að vélamennirnir geti bjargað sér í málum þeirra landa, er skipin aðallega sigla til. Annars má segja um frv., að það fjalli um sérfræðilegt efni, þar sem er meðferð mótora og véla, sem þeir einir geta bezt um dæmt, hve nauðsynlegt er, sem sérþekkingu hafa á þeim efnum, en eins og ég hefi drepið á, hefir frv. verið samið af slíkum mönnum með hliðsjón af þeim lögum, er gilda í nágrannalöndunum um þau mál.
Þá skal ég fara örfáum orðum um kostnaðarhlið frv. Mér skilst sem nokkur uggur sé í vissum dm. um það, að frv. hafi í för með sér aukin útgjöld fyrir ríkissjóð. Ég vil þá taka það fram, að eins og frv. ber með sér, þá er gert ráð fyrir því, að fiskifélagið hafi áfram kennslu í meðferð hinna minni mótorvéla og annist próf í þeim fræðum, er snerta mótorvélar, sem eru allt að 400 hö. að stærð. Verður að álíta það heppilegasta og ódýrasta fyrirkomulagið, a. m. k. fyrst um sinn, þar sem fiskifélagið hefir þegar undirbúið sig með að hafa þessa kennslu, bæði með því að það hefir sérfræðing í þessum fræðum og gott húsnæði bæði fyrir kennsluæfingar og próf. Hefði þurft að flytja þennan þátt kennslunnar til vélstjóraskólans, mundi það hafa aukið kostnaðinn mjög mikið vegna aukinna kennslukrafta og húsnæðis, en úr því þess þarf ekki, þá verður kostnaðaraukinn áreiðanlega sáralítill. Nákvæmlega er ekki hægt um það að segja fyrr en reglugerð um kennsluna hefir verið samin, en n. álítur, að kostnaðaraukning verði ekki veruleg. Ég vil með leyfi hæstv. forseta gera samanburð á kostnaðaráætlun skólastjóra vélstjóraskólans og áætlun fjárlagafrv. um kostnað við skólann. Til stundakennslu eru í áætlun skólastjórans 9700 kr., en í fjárlfrv. 9200 kr., til prófstarfa áætlar skólastjóri 2200 kr., en í fjárlfrv. eru 1000 kr. til þeirra ætlaðar. Þessi liður er þó ekki hækkaður vegna breytinga þeirra, sem frv. gerir ráð fyrir, heldur er þessi kostnaður áætlaður samkvæmt reynslu undanfarinna ára. Aðrir liðir eru svipaðir í báðum áætlununum.
Hita, ljós og ræstingu áætlar skólastjóri kr. 2900, en eftir fjárlfrv. kr. 2500. Húsnæði skólastjóra áætlar hann 3000 kr., í frv. er sú upphæð eins. Ýms gjöld og áhaldakaup eru eins í báðum áætlununum. Áætlun skólastjóra er samtals kr. 18900, en á fjárlfrv. 16800. Fyrir utan þennan kostnað eru laun skólastjóra og tveggja annara fastra kennara kr. 13200. Kostnaður við skólann verður þá eftir áætlun skólastjóra kr. 32100, en eftir fjárlfrv. 30000 kr. Fyrir þessum mismun gerir skólastjóri nokkra grein í bréfi, dags. 4. febr. síðastl., sem ég vil leyfa mér að lesa:
„Eftir móttöku bréfs hins háa stjórnarráðs, dags. 30. jan. 1936, vil ég taka það fram, að ekki er unnt að starfrækja skólann með þeim upphæðum, sem honum eru veittar með 14. gr. 13. VIII. núgildandi fjárlaga, og samtímis starfa samkv. reglugerð skólans. Eigi skólinn að starfa samkv. reglugerðinni, nemur skorturinn kr. 2500, þar af kr. 2200 til prófstarfa og kr. 300 til eldsneytis sökum hins langvinna kulda.“ — Hækkun þessi byggist því ekki, að því er mér skilst, á breyt. vegna þess frv., er hér liggur fyrir, enda er, eins og ég gat um, ekki hægt fyrr en reglugerð um kennsluna verður samin að sjá það, hvort eða hve mikið stundakennslan kann að aukast.
Ég taldi nauðsynlegt að gera nokkra grein fyrir kostnaðarhlið frv., af því mér virtist sem nokkur ótti væri í sumum hv. þdm. um, að hér væri verið að reyna að lauma inn auknum útgjöldum fyrir ríkissjóð, sem sjútvn. hefði viljað þegja um. Að mínu áliti eru slíkar meiningar algerlega ómaklegar.
Ég þarf svo ekki miklu meira um frv. að segja; ég óska f. h. sjútvn., að málið fái sem fljótasta afgreiðslu í hv. d. og seti komizt til hv. Nd., því þetta er eitt af þeim málum, sem að mínu viti þarf að ljúka á þessu þingi. (MG: Hve lengi á skólinn að starfa árlega? Hann er í frv. kallaður ársskóli). Mér vitanlega er ekki gert ráð fyrir því, að hann starfi nema 7 mánuði á ári. (MG: Það stendur í frv., að skólinn eigi að starfa frá 1. okt. til 30. sept.). Já, það er rétt, en í reglugerðinni á að ákveða sumarfrí skólans, og um það, hve langt það verður, er ekki hægt að segja ákveðið að svo stöddu.