02.04.1937
Neðri deild: 29. fundur, 51. löggjafarþing.
Sjá dálk 517 í C-deild Alþingistíðinda. (1781)
89. mál, tekjur bæjar- og sveitarfélaga
*Jón Pálmason:
Af því að þannig stendur á, að þetta frv., sem hér liggur fyrir, er þannig vaxið, að ég get ekki einu sinni léð því atkv. til n., þá þykir mér rétt að gera grein fyrir, af hvaða orsökum það er sprottið.
Þegar hækkun á tekju- og eignarskattinum var til umr. á þinginu 1934, þá bentu sjálfstæðismenn bæði hér í d. og í Ed. rækilega á það, að sú hækkun hlyti að leiða til þess, að bæjar- og sveitarfélögunum yrði ófært að standa undir þeim gjöldum, sem á þau væri lögð, þar sem þau væru svipt þeim tekjustofnum, sem þau hefðu að miklu leyti byggt á áður. Þetta hefir líka sannazt í framkvæmdinni, því að útsvörin, hvort sem er í sveitahreppum eða bæjahreppum, eru ekkert annað en tekju- og eignaskattur. Um leið og ríkið tekur tekjustofnana meira til sín, eins og gert var með hækkuninni 1934, þá er kippt fótunum undan því að sveitar- og bæjarfélögin geti hagað sinni starfsemi eins og vera ber. Nú er það vitað mál, að sósíalistar hafa það á stefnuskrá sinni, að það skuli taka sem mest af gjöldunum bæði til ríkis og bæjar- og sveitarfélaga með beinum sköttum. En það er ekki nóg með það, að þessi flokkur hafi brotið þá stefnu, að því er snertir tekjuöflun í ríkissjóð, síðan núverandi hæstv. ríkisstj. tók við völdum, heldur vill flm. þessa frv. og aðrir, sem að sjálfsögðu fylgja því. ganga ennþá lengra í þá átt að tolla nauðsynjavöru, ekki einungis aðflutta, heldur og útflutta, og láta bæjar- og sveitarfélögin fá tækifæri til að leggja á enn nýja tolla fram yfir það, sem þegar er heimilt til ríkisins þarfa.
Nú er mér það ljóst, eins og flm. þessa frv., að það sé fullkomin þörf fyrir bæjar- og sveitarfélögin að fá eitthvað bætt úr þeim tekjuskorti, sem þau hafa átt við að búa, en ég get ekki gengið inn á það, að farið sé að tvískipta tollalöguvaldinu. Það á að vera hjá Alþ. og ríkinu í einni eða annari mynd, og hvergi annarsstaðar.
Hér á að ganga hreint til verks, að því leyti að Alþ. á að hafa tollálöguvaldið, en bæjar- og sveitarfélögin eiga að ná sínum tekjum með beinu sköttunum. Þess vegna er lausnin á þessu máli áreiðanlega ekki sú, sem þetta frv. gerir ráð fyrir, heldur hin, að ríkið láti eitthvað af sínum tekjustofnum til bæjar- og sveitarfélaganna. En ef svo sýnist, að brýna þörf beri til að hækka tollana á aðfluttri vöru, frá því sem þeir eru nú, þá verður ríkið að gera það, en láta bæjar- og sveitarfélögin fá eitthvað af sínum tekjustofnum, svo að þau séu ekki í þeim kröggum, sem þau nú eru í. Það verður að segjast, enda liggur það ljóst fyrir, að það er komið svo langt á þessu sviði með tolla og skattaskrúfun, ekki einungis frá ríkisins hálfu, heldur og bæjar- og sveitarfélaganna, að öll fjármál í okkar landi eru að komast í öngþveiti. Víðsvegar um landið hafa hinir beinu skattar á undanförnum árum verið teknir ekki af tekjum, af því að tekjur hafa engar verið, heldur beinlínis af eign, því að um annað hefir ekki verið að ræða. Þetta, að skattar hafa verið teknir, þó að engar tekjur hafi verið til, til þess að borga þá með, er þess vegna ein af orsökunum til þess ástands, sem ríkjandi er orðið, þess ástands, að skuldir safnast fyrir hjá flestum aðiljum í þessu landi.
Flm. þessa frv. tók það skýrt fram, að hann teldi þýðingarlaust að afgreiða það, ef vörugjaldið væri tekið út úr, vegna þess að þá væru tekjurnar, sem bæjar- og sveitarfélögin fengju, svo litlar, að þær kæmu að engu haldi. Þetta má vera rétt. En ég vildi benda hv. þm. á, að það væri miklu nær sanni, af því að hann er hér í meirihlutaaðstöðuflokki, að fara fram á, að tollarnir í ríkissjóð væru hækkaðir, en ríkið léti bæjar- og sveitarfélögunum í té tekju- og eignarskattinn að einhverju meira eða minna leyti og fasteignaskattinn eins og hann er. Þetta verður að taka allt í einu kerfi, því að það getur ekki gengið að hlaða sí og æ einum skattinum ofan á annan. Það verður að taka þá ákveðnu stefnu, að leggja á alla skatta, ekki einungis tolla, heldur og hina beinu skatta, í einu lagi, en ekki mörgu. — Þetta vildi ég taka fram til skýringar því, sem ég sagði í upphafi, að ég mun greiða atkv. gegn því, að þetta frv. fari til 2. umr.