26.02.1937
Efri deild: 10. fundur, 51. löggjafarþing.
Sjá dálk 34 í B-deild Alþingistíðinda. (88)
16. mál, skuldaskilasjóður vélbátaeigenda
*Atvmrh. (Haraldur Guðmundsson):
Með þessu frv. er leitað staðfestingar Alþingis á bráðabirgðalögum, sem út voru gefin 23. júní síðastl. Efni þeirra var það, að skuldaskilasjóði vélbátaeigenda skyldi vera heimilt að verja 200–250 þús. kr. af starfsfé sjóðsins til lánveitinga handa eigendum línuveiðagufuskipa, en í upphaflegu lögunum hafði lánveitingaheimildin verið bundin við vélbáta eingöngu. Ég skal geta þess, að áður en bráðabirgðalögin voru útgefin, var leitað samþykkis flokksstjórna aðalflokkanna í þinginu, og varð samkomulag um útgáfu þeirra. Ég sé því ekki ástæðu til að fjölyrða um efni frv. út af fyrir sig.
Ég vildi þá gjarnan mega gera nokkra grein fyrir störfum skuldaskilasjóðs. Hann hefir að mestu leyti lokið störfum sínum og gert skil til ríkisstj. Starfsfé það, sem sjóðnum var heimilað, var 1500 þús. kr., ef um reiðufé væri að ræða, en allt að 1700 þús. kr., ef um bréfaútgáfu væri að ræða. Því miður var talsverð tvísýna á því, hvort hægt væri að afla lánsfjár handa sjóðnum, svo að hægt væri að greiða lánin í peningum, en sem betur fór fékk sjóðurinn lán hjá 3 olíufélögum, að upphæð 1500 þús. kr. Lánin voru tekin til 15 ára, vextir 4½% p. a., og eiga að greiðast með jöfnum afborgunum, 139.670 kr. á ári. Er það nokkru lægri upphæð en gert var ráð fyrir, því að fjárl. gerðu ráð fyrir, að sú upphæð mundi nema 160 þús. kr. Sú kvöð fylgir þessum lánum, að yfirfærslan, sem á að fara fram jafnóðum og greitt er, er tryggð með vissu gengi, 22,15 kr. miðað við sterlingspund, eins og nú er.
Um lán úr skuldaskilasjóði sóttu 149 menn, sem voru eigendur 192 skipa. Nokkrir kölluðu aftur beiðnir sínar, og aðrir komu ekki til greina. Til lánveitinga komu því ekki til greina nema 122 lánbeiðendur, eigendur 157 skipa, og öllum var veitt lán, að mestu leyti samkv. till. stjórnar skuldaskilasjóðs. Það voru aðeins 7 af frv. sjóðsstjórnarinnar, sem gerðar voru brtt. við af lánardrottnunum; öll hin frv., 115 að tölu, voru samþ. óbreytt. Samtals fengu þessir 122 lánbeiðendur að láni 832 þús. kr. úr sjóðnum vegna þessara 157 skipa, sem lánin voru veitt til.
Þá hefir sjóðsstjórnin gert yfirlit yfir hag þessara útgerðarmanna, áður og eftir að lánveitingin fór fram. Skuldir þessara 122 manna, áður en lánveitingin fór fram, námu ca. 6 millj. kr., en að lokinni lánveitingu námu þær skuldir, sem eftir stóðu, að viðbættu því láni, sem skuldaskilasjóður veitti, 3200000 kr. Skuldalækkunin hefir þannig numið 46–47%, eða 2800000 kr. — Þá hefir sjóðsstjórnin einnig látið fylgja glögga skýrslu um það, hvernig þessi töp skiptast á lánardrottnana. Bankarnir, Landsbankinn og Útvegsbankinn, hafa misst samtals um 780 þús. kr., en kröfur þeirra námu um 2500 þús. kr. Búnaðarbankinn og fleiri lánsstofnanir, ásamt 23 sparisjóðum, hafa tapað nálega 130 þús. kr., ríkissjóður um 44 þús. kr., bæjar- og sveitarfélög um 130 þús. kr., 43 kaupfélög og samvinnufélög 334 þús. kr., olíufélög (tvö) um 260 þús. kr. og milli 60 og 70 erlendir kröfuhafar ca. 124 þús. kr. Hafa því komið fram nokkuð á nítjánda hundrað þúsund krónur, sem gefnar hafa verið eftir vegna starfsemi skuldaskilasjóðs.
Þá var það rétt fyrir lok þingsins í fyrra, að ríkisstj. var heimilað með þál. vegna hinna aðsteðjandi vandræða, vegna þess hversu vertíðin brást, að taka 200 þús. kr. viðbótarlán til þess að auka starfsfé sjóðsins og verja því eins og segir í þál.: „... verja þessu viðbótarláni til lánveitinga vegna skuldasöfnunar vélbátaeigenda á þessa árs vetrar- og vorvertíð (til 20. maí), í því skyni að koma í veg fyrir, að vélbátaeigendur almennt verði sviptir umráðarétti yfir útgerðartækjum sínum og þannig bægt frá að stunda fisk- og síldveiðar í sumar“. M. ö. o., til þess að tryggja það, að þó að útkoma vertíðarinnar væri hörmuleg, þá þyrftu skipin ekki að stöðvast frá síldveiðum og dragnótaveiðum, en það var full ástæða til að ætla, að þau myndu stöðvast vegna áhvílandi sjóveða og mannakaups, sem ekki var hægt að inna af hendi. Sjóðsstjórnin tók þetta að sér og safnaði skýrslum um hag um 130 báta víðsvegar af landinu, og námu þær kröfur, sem safnazt höfðu frá vertíðinni, um 650 þús. kr., sem ekki verður þó talið nákvæmt. Þar af voru sjóveð um 165 þús. kr., og svipuð upphæð ógreitt annað kaup, eða samtals 326 þús. kr. Samkomulag náðist við bankana um, að þeir gengju ekki að, og einnig náðist samkomulag við aðra kröfuhafa. Í þessu skyni voru veitt 115 lán, samtals að upphæð 225–230 þús. kr.
Samkv. þeim bráðabirgðalögum, sem hér liggja fyrir til staðfestingar, er heimilt að verja 200–250 þús. kr. til lánveitinga til línuveiðagufuskipaeigenda. Það liggja fyrir lánbeiðnir frá 13–15 línuveiðagufuskipum, sem ekki var hægt að ljúka afgreiðslu á fyrir áramót. Hinsvegar er í l. um skuldaskilasjóð svo ákveðið, að hann skuli hafa lokið störfum fyrir 1. jan. 1937; er því hæpið, að hægt sé að afgreiða þau lán, sem beiðni liggur fyrir um, án þess að gera breyt. á l. hvað þetta atriði snertir. Atvmrn. hefir því skrifað sjútvn. þessarar hv. d., sem væntanlega fær málið til meðferðar, og gert þá till., að starfstími sjóðsins verði framlengdur, þangað til lokið sé afgreiðslu þeirra lánbeiðna, sem hér liggja fyrir. Ég vil því biðja þá hv. n., sem fær málið til meðferðar, að taka þetta vel til athugunar. Ef lánveiting til línuveiðara verður nálægt því, sem heimilt er að verja, 250 þús. kr., þá verður samtals varið 1300 þús. kr. af starfsfé sjóðsins, og hefir því ekki þurft að grípa til þeirrar viðbótarheimildar, sem ætluð var í þessu skyni.
Ég hygg, að það sé ekki ofmælt, að stórkostleg lagfæring hafi orðið á efnahag þeirra, sem lán hafa fengið úr þessum sjóði, en ég hygg, að fyrir þjóðfélagið í heild hafi þetta haft e. t. v. stórfelldari þýðingu. Ég hefi fengið skýrslu yfir 12 vélbáta, sem allir fengu lán úr skuldarskilasjóði og telja má sterkar líkur til, að hefðu stöðvazt, ef þeir hefðu ekki fengið skuldaskil. Samkv. yfirlitinu hafa þeir fiskað 700000 kg. af þorski, 62557 mál af bræðslusíld og 20874 tunnur af saltsíld, greitt í vinnulaun skipverjum og fyrir síldarsöltun sem svarar 150 þús. kr. allt í allt. Útflutt verðmæti fiskjarins nam 185 þús. kr., bræðslusíldarinnar 650 þús. kr. og saltsíldarinnar 375 þús. kr., eða samtals 1200–1300 þús. kr.
Ég skal ekkert fullyrða um það, hversu mikill hluti af vélbátaflotanum hefði stöðvazt, ef ekki hefði verið gripið til þessara ráðstafana, en ég hygg, að það sé ekki ofmælt, að veruleg stöðvun hefði orðið á útveginum, ef þetta hefði ekki verið gert.
Sú skýrsla, sem ég hefi hér gefið, gefur nokkuð ljósa hugmynd um það, hversu mikil verðmæti hefðu glatazt, ef svo og svo mikið af þessum skipastól hefði ekki verið við veiðar.
Ég skal svo ljúka máli mínu, en geri það að till. minni, að málinu verði vísað til 2. umr. og hv. sjútvn., sem hafði þetta mál til meðferðar áður, og mun ég senda henni yfirlitsskýrslu um starfsemi sjóðsstjórnarinnar.