13.12.1939
Efri deild: 83. fundur, 54. löggjafarþing.
Sjá dálk 894 í B-deild Alþingistíðinda. (1736)
48. mál, dragnótaveiði í landhelgi
*Frsm. (Ingvar Pálmason) :
Mér skildist á hæstv. atvmrh., að vegna fjarveru hv. þm. Vestm. væri þingið ekki fært um að dæma um þetta mál, eða að það væri ekki rétt að afgreiða málið af því, að hann væri ekki við. Ég verð að segja það, með allri virðingu fyrir hv. þm. Vestm., að ég tel þetta ekki hafa við rök að styðjast, því þótt hann sé áhrifamikill og greinagóður maður, þá verð ég að telja, að illa sé komið fyrir útvegsmálum þjóðarinnar yfirleitt, ef þeir 48 þm., sem hér eiga að sitja að honum frágengnum, væru ekki færir um að dæma í þessu máli. Ég veit að vísu, að sérhagsmunir Vestmannaeyja koma hér til greina, en samt ekki frekar en hagsmunir kjósenda hæstv. atvmrh., og ég held, án þess að ég ætli nokkurt óverðskuldað hól að bera á hæstv. atvmrh., að hann sé fær um að gera grein fyrir því, sem hans kjósendum er hagkvæmt. Ég tel þetta, sem sagt, enga ástæðu til þess að láta málið daga uppi. Hitt er annað mál, að það fer alltaf svo, að menn deili á um lausn þess. Þetta mál hefir verið mikið umdeilt á Alþingi undanfarið, og má segja, að menn hafi skipzt í nokkuð harðvítugar andstöður, annarsvegar hafa verið þeir, sem kalla má lokunarmenn, en hinsvegar opnunarmenn. Ég skal ekki draga dul á, að ég hefi haft tilhneigingu til að standa með lokunarmönnum, en ég játa, að þeir tímar, sem nú standa yfir, gera það að verkum, að ekki má með lögákvæðum girða fyrir, að landsmenn geti notað sér þau hlunnindi, sem til eru. Um það, hvort opna á alveg landhelgina, verð ég að segja, að þar er um mikið velferðarmál að ræða. Þessi fiskur — kolinn — er ákaflega verðmæt vara, og við höfum komizt upp á lag með að búa hann þannig út, að hann er fullkomlega neyzlufær vara þegar hann fer frá okkur. Við höfum tekið upp þá verkunaraðferð að flokka kolann og búa um hann eftir flokkun á viðunandi hátt, og yfirleitt tel ég, að það sé stefna, sem eigi að hlúa að.
Það hafa komið fram kvartanir síðastl. 2 ár frá þeim, sem kaupa kolann af skipunum, að hann sé slæmur fyrstu daga veiðitímans vegna þess, að þá sé kolinn ekki úthrygndur, og hefir það reynzt rétt. Það eru allir sammála um, að í þessum efnum eigi fremur að líta á hag heildarinnar með vöruvöndun heldur en á stundarhagsmuni einstakra manna, sem kunna að stunda þessa veiði. Enn sem komið er er þekking manna svo lítil á þessu sviði, að erfitt er að ákveða, hvort á að banna að veiða þennan fisk eins lengi og nú er gert, til að spilla ekki markaðinum. Þá hefi ég heyrt suma menn halda því fram, að þetta sé breytilegt frá ári til árs. Nú er svo með þessa veiði, að mjög er torvelt að greina úr við móttöku fiskjarins, hvaða koli er úthrygndur eða ekki. Ég býst við, að afleiðingin verði sú, að frystihúsin sjái sér ekki fært að taka á móti kola fyrir fullt verð fyrr en á einhverjum vissum tíma, og verði það þá til þess að fella blautan fisk í verði. Það er fengin reynsla fyrir því, að öruggt er að veiða kolann eftir að komið er fram um 20. júní. Að vísu er ekki einsýnt, að hann sé þá allur úthrygndur, en hann þá orðinn svo feitur, að hann er virkilega góð vara. Ég er viss um, að um þetta geta hv. þdm. fengið upplýsingar hjá fiskimálanefnd, sem hefir haft eftirlit og forustu um verkun þessa fiskjar og verið þar brautryðjandi, hvað hún hefir leyst mjög sómasamlega af hendi.
Þess vegna tel ég það fyllilega þess vert, að gerð sé tilraun með að færa veiðitímann til. Mér er það að vísu ekkert kappsmál, því ég er viss um, að ef ekki verður gerð nein breyt. á l., þá verða þeir, sem hafa með höndum verkun og sölu á fiskinum, að taka til sinna ráða, til þess geta haldið við fullkominni vöruvöndun.
Að því er snertir þá breyt., er komst inn í frv. í hv. Nd., um að banna að veiða á 35 smál. bátum eða stærri allt árið, þá þykir mér kenna misskilnings hjá hæstv. atvmrh. og hv. 1. þm. Reykv. Hæstv. atvmrh. sagðist skammast sín fyrir, að slík till. væri komin fram, einvörðungu til þess að útiloka Dani. Þetta er misskilningur. Það er stórt atriði og mörgum sjómönnum áhugamál, að hægt sé að stunda þessa veiði, einkum að hægt sé að nota til hennar þá báta, sem eru útilokaðir frá því að geta stundað síldveiði, og með það fyrir augum eru settar þessar takmarkanir í l., að veiðar þessar megi ekki stunda á bátum; sem eru 35 smál. eða stærri. Mér er vel kunnugt, að þetta er aðalástæðan, en ekki það, að útiloka Dani. Hitt er annað mál, að þetta ákvæði útilokar Dani vegna þess, að þeir nota svo stóra báta til þessara veiða, en ég kann illa við það, þegar ríkisstjórnin, í öðru eins máli og þessu, sér ekki annað en Dani. Ég hefi alls ekki á móti því, að komið sé mjög vingjarnlega fram við Dani, en þegar gengið er svo langt, að ekki má gera tilraunir með að tryggja smáútveginum meiri arð með þessum veiðiaðferðum vegna þess, að þá sé komið við hagsmuni Dana, þá tel ég það of mikla viðkvæmni. Auk þess hefir komið fram við umr. í sambandslagan., að Danir segja sjálfir, að þetta sé umdeilt mál í Danmörku af því, að Danir hafa vissan „kvóta“ í Englandi fyrir þennan fisk, og dönsku fiskimennirnir vilja láta banna Dönum að sækja fisk til Íslands, þar sem þeir segjast eiga að sitja að sölunni sjálfir. Spurningin er, hvort á að meta meira, hógværa áleitni Dana um að þeir séu jafnréttháir á Íslandi og Íslendingar, eða það, sem komið hefir fram við umr. í sambandslagan., um vilja dönsku sjómannanna sjálfra, það er alveg sama og fyrir okkur vakti þegar við bönnuðum 35 smál. bátum og stærri að stunda þessar veiðar, við viljum með því greiða götuna fyrir því, að veiðarnar komi mest þeim til góða, sem hafa þess mesta þörf. Ég held, að það sé óþarfa viðkvæmni hjá hæstv. atvmrh. og hv. 1. þm. Reykv., að telja, að við þurfum að skammast okkar fyrir að setja þau lög, sem við teljum að komi sjómönnunum okkar að mestu gagni. Ég fæ ekki séð, að það þurfi að spilla því góða samstarfi, sem á sér stað, bæði í sambandslagan. og á milli ríkisstjórna landanna, né viðskiptalífinu á milli þjóðanna vegna þess, að báðir dönsku fulltrúarnir í sambandslagan., sem til máls tóku þegar málið var til umr., viðurkenndu, að þetta væri fullkomlega réttur Íslendinga, en alveg eins og Íslendingum, sem eiga stærri báta en 35 smál., er bægt frá veiðinni, þá treysta Danir sér ekki að stunda hana vegna þess, að þeir treysta sér ekki til að flytja aflann heim á svo litlum bátum.
Mér fellur illa að heyra talað um, að það sé niðrandi fyrir Alþingi, að þar komi fram till., sem álitið er, að séu til hagsbóta fyrir smærri útgerðina. Ég sé enga ástæðu fyrir mig eða aðra að skammast okkar fyrir það vegna þess, að eitthvað sé þar komið við hagsmuni Dana. Mér þykir þar of langt gengið.
Annars get ég látið mér það í léttu rúmi liggja, hvernig málið fer. Ég álít, að ef þessu fæst ekki breytt með lagaákvæði, þá verði að fara aðrar leiðir til að tryggja viðgang þessarar markaðsvöru, sem er í vaxandi áliti á erlendum markaði, og ég hygg, að fyllilega verði hægt að ná því takmarki gegnum aðrar leiðir.
Ég þarf ekki að minnast á brtt., sem snertir hafnarsvæðin, hv. 11. landsk. tók af mér ómakið að mestu leyti, en ég verð þó að segja það, að mér finnst gengið í öfuga átt, ef hæstv. Alþingi fæst ekki til að gera svo mikið fyrir uppeldi þessa nytjafiskjar að friða innstu botna fjarðanna, en þess er engin vanþörf, þar sem farið er með þessi veiðitæki innst inn í firðina. Ég held, að það sé mjög vafasamt fyrir Alþingi að fella þessa hógværu brtt., sem fer fram á, að bæjarstjórnum og sýslunefndum sé heimilt að veita þetta leyfi, og ég held, að ekki hefði verið nein vanvirða að því, þótt hér hefði komizt inn í frv. algert bann við dragnótaveiði á stærri bátum, þótt það hefði snert hagsmuni Dana.