23.12.1939
Efri deild: 92. fundur, 54. löggjafarþing.
Sjá dálk 1001 í B-deild Alþingistíðinda. (1971)
149. mál, héraðsskólar
*Frsm. (Jónas Jónsson) :
Eins og hv. 9. landsk. sagði, hafa verið gerðar breyt. á frv. í Nd., en þær snerta engin aðalatriði. Frv. var vel tekið í Nd. eins og í þessari hv. d. Ég verð að segja það, að ég gat ekki búizt við, að frv. yrði tekið svona vel af þm., og eins má segja, að verið hafi úti um landið, fyrir utan nokkra kennara, sem ekki áttuðu sig á því, að þetta leiddi til uppbyggingar fyrir stofnanirnar.
Það hefir verið dálítið um það talað, hvort það væri rétt, að ríkið tæki meiri þátt í stofnkostnaðinum. Hv. 9. landsk. virðist beita sér fyrir því, að það verði ekki gert. Ég vil aðeins benda á það, að það stendur óhrakið frá fyrri umr., það sem ég sagði þar, að svo framarlega sem við hugsum okkur í framtíðinni að leysa á ódýran hátt sumargistihússpursmálið, þá höfum við ekki aðra leið heppilegri.
Ég vil víkja aftur að því með Hótel Borg, sem ríkið og bærinn lögðu í stórfé, til þess að hægt væri að koma upp fínu hóteli hér í bænum. Það hefði reynzt erfitt fyrir þingið að leysa þetta spursmál nú, þegar sá maður, sem lagði aleigu sína í þetta fyrirtæki, hefði tapað henni. Ég vildi þess vegna biðja menn að athuga það, að sá sami metnaður, sem kom Reykvíkingum til að koma upp viðunandi hóteli, hann er nú einnig fyrir hendi hjá landsmönnum til að koma upp viðunandi gistihúsum úti um landið. Ég tek fram t. d. með bændaskólana á Hólum og Hvanneyri, en annar liggur nú reyndar ekki vel við í þessum efnum, — þetta eru ríkisstofnanir, sem engum manni hefir dottið í hug að nota í þessu skyni. Við munum sýna mesta hagsýni í því að nota slíkar stofnanir til þess að bæta úr gistihúsaþörf landsins, og koma þar að auki 600–700 mönnum í aukna vinnukennslu.
Ég vil minna svolítið á Núpsskólann í þessu sambandi; hann skuldar lítið nema það, sem ekki er talið fram. En hvernig er sá skóli settur? Þar vantar leikfimishús, hús fyrir kennarana, heimavist fyrir nemendur o. s. frv. Nú mundi hv. 9. landsk. segja, að ekkert væri til fyrirstöðu, að Vestur-Ísfirðingar legðu meira fé til skólans. En þeir eru þegar búnir að leggja fram það, sem þeir geta, og engin von til þess, að þeir leggi meira fram. Séra Sigtryggur er búinn að leggja fram það, sem hann hefir getað.
Ég tek þá næst Reykjanesskólann, þar sem fátækur skólastjóri með samhug allra manna í N.-Ísafjarðarsýslu er að reyna að basla upp skóla með sjálfboðaliðsvinnu. En það kemur alltaf að því sama, — áhuginn er meiri í héraðinu en peningarnir. Það er verið að reyna að þoka þessu áfram smátt og smátt, og maður getur sagt um þessa staði, að þeir eru vel hálfgerðir, því geta héraðanna er ekki meiri.
Ég vona, að hv. d. afsaki, þó að ég segi frá einu litlu dæmi í viðbót frá einum stærri héraðsskólanna, það er í Borgarfirði. Þessar tvær sýslur tóku hvor um sig 30 þús. kr. lán og lögðu í skólann, ungmennafélögin lögðu fram 20 þús. kr. Þetta sýnir fórnarlund héraðsbúa. En ef hv. 9. landsk. kæmi í Reykholt, þá myndi hann sjá stóra og myndarlega byggingu, og ef hann athugaði betur, myndi hann sjá, að þar væri sundlaug, sem er of heit, af því að þar er of lítið kalt vatn. Það hefir ekki verið hægt að gera leiðslu fyrir kalda vatnið, vegna fjárskorts. Ég vil bæta því við, að það er alveg óhugsandi að bjóða Reykholt sem sumargistihús fyrir útlendinga, nema gerð verði vatnsleiðsla, sem skólinn hefir ekki ráð á ennþá. Ég tek þetta sem dæmi. Það stendur við það sama eins og verið hefir; ég þekki vel til á þessum stöðum og veit, að engin af þessum stofnunum hefir ráð á því að sinna þessum auknu verkefnum, nema með því að fá til þess stuðning ríkisins. Það er því sanngjarnt að mæla með þessari leið, sem frv. gerir ráð fyrir.