23.11.1939
Neðri deild: 66. fundur, 54. löggjafarþing.
Sjá dálk 1154 í B-deild Alþingistíðinda. (2351)
35. mál, hlutarútgerðarfélög
Finnur Jónsson:
Hv. þm. Barð. reis upp til að svara fyrir hv. þm. V.-Húnv. Hann minnti mig á, að ég hefi einhvern tíma heyrt sögu um það, að prestur var að spyrja barn, og stóð á svarinu hjá því. Þá reis upp gömul kerling og spurði, hvort hún mætti ekki svara fyrir barnið. En svörin voru þá miklu verri en líklegt var, að þau hefðu verið hjá barninu. Ræða hv. þm. minnti mig á þessi svör. Mér fannst, að til þess að sagan væri fullkomin, þá vantaði hv. þm. Barð. ekkert annað en pilsin.
Hann lagði hart út af því í sinni ræðu, að ég hefði sagt, að í frv. væru engin ákvæði um atkvæðisrétt þeirra manna, sem ættu að vera í þessum félögum. Ég hefi aldrei sagt þetta. En ég sagði, að í frv. væru engin ákvæði um það, að einn maður mætti ekki hafa fleiri atkv. en eitt. Þetta sagði ég að gefnu tilefni frá hv. þm. V.-Húnv., því bann vildi leggja þetta frv. til jafns við samvinnulögin, þar sem enginn maður mætti hafa fleiri en eitt atkv. Ég benti á, að í frv. eru engin ákvæði um, að sami maður megi ekki hafa fleiri en eitt atkv. Það stendur, að á félagsfundi eigi allir meðlimir félagsins atkvæðisrétt, en það stendur ekki, hvað mörg atkv. hver megi hafa. Það stendur líka, að meiri hl. atkv. ráði úrslitum mála. Það eru samskonar. ákvæði og gilda hjá hlutafélögum, þar sem einn maður getur haft allt að 1/5 atkv. allra viðstaddra. Ég hefi bent hv. flm. á þessa galla frv., og þeir hafa sagt, að til þess væri ætlazt, að einn maður hefði ekki nema eitt atkv. En það vantar ákvæði um það í frv.
Þá fór hv. þm. Barð. inn á gengisl. Hann benti réttilega á, að með þeim er skertur réttur félaga sjómanna og verkamanna til þess að semja um kaup sitt og kjör. Ég vil ætlast til þess af hv. þm. Barð., að þegar hann er að svara með. þjósti og rembingi, þá viti hann, hvað það er, sem hann er að svara. Ég tók það fram um gengisl., að þau hefðu af hálfu flm. verið flutt sem bráðabirgðaákvæði, sem gilda ættu til eins árs og væru sett af sérstakri þjóðarnauðsyn. Ég veit ekki betur en allir flm. frv. hafi álitið þau ákvæði, sem skerða réttindi sjómanna og verkamanna til að semja um kaup sitt og kjör, sem bráðabirgðaákvæði. Nú segir hv. þm. Barð., að hann álíti, að svo hafi ekki verið. (BJ: Hvenær sagði ég það?). Ég mótmælti þessu. Ef einhver undirhyggja hefir fylgt samþykkt frv., þá hefir mér verið það óljóst. Hinsvegar benti ég á, að með þessu frv. er farið inn á þá braut að afnema rétt félaga til að semja um kaup og kjör meðlima sinna á þann hátt, að allir aðilar eru búnir að gera það fyrirfram, þar sem ríkisstj. með samþykki sínu leggur blessun yfir það. Hv. þm. Barð. vildi mótmæla þessu á þeim grundvelli, að ef menn væru orðnir félagar í svona útgerðarfélagi, þá væru menn orðnir atvinnurekendur og gætu því ekki talizt vinnuþiggjendur. En þetta er rangt. Ef 16 menn eru t. d. á einu skipi, sem eiga jafnan hlut í félaginu, þá á enginn það mikið í félaginu, að það réttlæti það, að hann sé ekki jafnframt meðlimur í verkamannafélagi. Í vinnulöggjöfinni segir, að stéttarfélög séu réttur aðili til að semja um kaup og kjör meðlima sinna. Þegar gengið er svo langt, að menn mega ekki semja um kaup sitt og kjör, þá er gengið á þann rétt. Það er sama, hvað mikið af málflækjum þessi dómari kemur með, hann getur ekki hrakið þetta. Hann getur teygt þetta eins og honum sýnist, en hann getur ekki komið með nein rök, sem vega á móti þessu.
Annars er það svo með þetta lagafrv., eins og ég gat um áður, að það getur í framkvæmd orðið stórskaðlegt að því leyti, að það gengur á rétt sjómanna til að semja um kaup sitt og kjör. En á meðan þetta ákvæði er í frv., sem ég hefi nú gert að umræðuefni, þá er það víst, að það fær andstöðu af hálfu sjómanna, einmitt þeirra manna, sem því er ætlað að hjálpa, og þá er það alveg þýðingarlaust. Ef það er alvara hjá flm. að reyna að bæta úr því ástandi, sem þeir hafa talað um, þá verða þeir að gera frv. þannig úr garði, að það geti fengið fylgi þeirra manna, sem ætlazt er til, að taki þátt í þessum samtökum, en ekki fulla andstöðu þeirra.