27.11.1939
Neðri deild: 69. fundur, 54. löggjafarþing.
Sjá dálk 301 í B-deild Alþingistíðinda. (810)
98. mál, verkamannabústaðir
*Garðar Þorsteinsson:
Út af ummælum hæstv. félmrh. um, að í bráðabirgðal. hefði verið um réttláta og sjálfsagða breyt. að ræða, og því réttlátt og sjálfsagt, að hún kæmist sem fyrst til framkvæmda, vil ég spyrja hann, hvers vegna hann gerði ekki þessa skipun á þeim málum árið 1934. Ég veit ekki annað en alveg sama mál hati þá verið leyst, sem sé að veita lán til bygginga í Reykjavík. Ef þessi breyt. er sjálfsögð nú, hvers vegna var hún ekki gerð þá? Hæstv. félmrh. hefði átt að vera gagnkunnugt um skipun á þessum málum í Osló 1934, og mun hann nú, þegar hann er orðinn ráðh., máske hafa gleymt því? Ég skal taka það fram, að ég álít þessi l. vera óþörf, og ég skil ekki, að unnt sé að telja nokkrum manni trú um, að nokkur ástæða hafi verið til að gefa út þessi bráðabirgðal. aðeins 2 mánuðum áður en Alþ. kom saman, þar sem hér er um félagsskap að ræða, sem hefir starfað síðan 1931 með allt annari skipun. Það má alls ekki blanda því saman, að ákvæði l. séu til bóta, og hinu, að næg ástæða sé til, að þau verði sett með bráðabirgðal., og að ráðh. sé almennt heimilað að gefa út bráðabirgðal., sem telja megi sjálfsögð. Það þarf nokkuð meira til en að aðeins sé um breyt. til batnaðar að ræða.
Ég get svarað hv. 5. þm. Reykv. (EOl) á þá leið, þótt ég telji það alls ekki hlutverk mitt að draga taum hans flokks, að ég tel ekki rétt að vera móti bráðabirgðal., sem ég álít til bóta, bara vegna þess, að þau hafa verið sett til að ná sér niðri á pólitískum andstæðingum. Má vel vera, að það hafi ráðið mestu hér, en það réttlæti, sem hæstv. félmrh. talaði um, hafi ekki verið höfuðástæðan. En hitt næði ekki nokkurri átt, að telja sig vera móti þessum bráðabirgðal. og fella þau, en bera svo fram frv. um svipaðar breyt. á l. um sama efni, því að þar með væri viðurkennt, að bráðabirgðal. væru til batnaðar. En hvers vegna átti þá að fella þau? Ég sé ekki ástæðu til að taka það bókstaflega eins og hann. Úr því sem komið er finnst mér aðalatriðið vera. hvort frv. sé betra en l. eru. Ég álít, að það sé betra og eðlilegra, að ríkisstj. skipi formann, ef byggingarfélögin sjálf kjósa fjóra, en ríkið leggi fram töluvert fé. En hitt er allt annað, að setja ákvæði um þetta með bráðabirgðal. og gera það að bindandi ástandi.
Ég ætla ekki að blanda mér inn í deilur þeirra hv. 3. þm. Reykv. og hæstv. félmrh., en samt verð ég að segja, að ég get ekki skilið annað en það hafi verið tilætlun félagsins á þessum makalausa fundi að færa samþykktir sínar til samræmis við bráðabirgðalögin. Ef ég ætti að segja, hvort byggingarsjóði hefði verið skylt að veita þetta lán, þá hallast ég að þeirri skoðun, að skylt hefði verið að veita Byggingarfélagi alþýðu lánið. Það verður aldrei varið, þótt hæstv. félmrh. hugsi það, að bráðabirgðal. um verkamannakostaði voru sett til þess að bola ákveðnum manni úr stj. félagsins. Það er hið sorglegasta við þetta mál, eins og við sjálfstæðismenn höfum bent á, að forkólfar jafnaðarmanna nota sína aðstöðu ekki lítið til pólitísks framdráttar fyrir Alþfl. Þessu er að vísu algerlega neitað af þeim sjálfum, þar á meðal af hæstv. félmrh., sem nú er. En ég fæ ekki séð, þótt forusta byggingarfélagsins yrði falin öðrum flokki, sem er meira „radikal“, og sem ég vildi ekki mæla með, að menn flykktust til, að hann notaði sér ekki sína aðstöðu öldungis á sama hátt. Sumir segja, að hv. 3. þm. Reykv. hafi verið staðfastur við þá stefnu, sem jafnaðarmenn og kommúnistar tóku við síðustu bæjarstjórnarkosningar, en það hafi verið hæstv. félmrh., sem ég tel til hægri, er hafi þar látið undan.
Ég hefi ekki meira um þetta að segja, en get tekið undir ummæli hv. 4. þm. Reykv., að illur fengur illa forgengur. Þessir menn, hv. 3. þm. Reykv. og kommúnistar annarsvegar, en jafnaðarmenn hinsvegar, hafa alltaf verið að togast á um völdin og þeir gátu ekki þolað, að annað byggingarfélag, félag sjálfstæðra verkamanna, nyti réttinda samkv. l. frá 1935. Slík framkoma getur ekki orðið til þess að gera það sennilegt, að þeir séu alltaf að hugsa um hag almennings; það hlýtur að vera eitthvað þar saman við. Enginn vafi er á um þetta. Þó að hæstv. félmrh. segi, að í þessu nýja byggingarfélagi séu bæði framsóknarmenn, Alþfl.-menn og sjálfstæðismenn, þá er það öldungis hið sama, sem segja mátti um Byggingarfélag alþýðu árið 1934. En við skyldum bara sjá til, ef hv. 3. þm. Reykv. hefði sömu valdaaðstöðu sem hæstv. félmrh. hefir nú, þá myndi öllum rökum verða snúið við, og hv. 3. þm. Reykv. og hans flokksbræður myndu þá vilja skapa sér þá aðstöðu, sem jafnaðarmenn hafa nú.
Það er alveg rétt, að í Varðarhúsinu hefir verið fest upp þessi yfirlýsing: „Gjör rétt, þol eigi órétt.“ Þetta er það, sem við sjálfstæðismenn viljum berjast fyrir, og sérstaklega í þessu máli frá því að ég fyrst man eftir, að það hafi verið rætt hér á Alþ., en slík regla er sjálfsagt ekki sett fram hjá hv. 5. þm. Reykv.