04.04.1940
Sameinað þing: 13. fundur, 55. löggjafarþing.
Sjá dálk 130 í B-deild Alþingistíðinda. (78)
1. mál, fjárlög 1941
Ísleifur Högnason:
Ég og tveir aðrir þm. Sósíalistafl. eigum hér nokkrar brtt. á þskj. 308, sem ég ætla lítilsháttar að ræða um. — 1. brtt. er um það, að til vegar yfir Siglufjarðarskarð verði veittar á fjárl. 50 þús. kr., í stað 15 þús. kr., sem er í fjárlfrv. Hv. 1. þm. Eyf. (BSt) upplýsti það hér á Alþ. í dag, að það muni taka ein 20 ár að fulgera þennan veg, ef fjárveiting ríkissjóðs verður ekki nema 15 þús. kr. á ári, eins og hingað til hefir verið. Það er næstum sama sem að kasta fé á glæ, að láta svo lítið til þessa vegar, því að það má búast við því, að verkið skemmist jafnóðum sem það er gert. Tímans tönn vinnur því meira til skemmda en mannshöndin bætir, og þá er betra að hætta við verkið en að binda sig við svo lítilfjörlega fjárveitingu. En líklega yrði hægt að ljúka við veginn, svo að hann kæmist yfir skarðið eftir 4–5 ár, með því að veita til þessa vegar 50 þús. kr. á ári. Það er alls ekki mjög há fjárveiting, sem farið er fram á hér, til þess að þessu verki yrði komið nokkuð áleiðis.
Þá er það VIII. tölul. á þskj. 308 við 13. gr. C. VIII. 6 (vestmannaeyjahöfn), að fyrir 30 þús. kr. komi 10 þús. kr. Það er vitanlegt, að fjvn. og Alþ. telja sjálfsagt að samþ., að fyrri greiðslur hækki frá fyrri áætlun á framlögum til reglugerðar með tilliti til hinnar auknu dýrtíðar. Þessi hækkun. sem hér er farið fram á, er alls ekki fullnægjandi til að mæta þeirri auknu dyrtíð, sem orðið hefir á síðastl. ári og það, sem af er þessu ári. Þessi hækkun er bráðnauðsynleg til þess að framkvæma ýmislegt við höfnina í Vestmannaeyjum, bæði dýpkun, uppfyllingu og útmælingar.
Þá höfum við 3 þm. Sósíalistafl. farið fram á í XIX. brtt., að styrkurinn til vökumanna, sem í fjárlfrv. er áætlaður 2 þús. kr., verði felldur niður, vegna þess að það hefir nú upplýstst hér á Alþ. við umr., og það af forstöðumanni þessa félagsskapar, að þetta er pólitískur félagsskapur, sem hefir það markmið að berjast gegn ákveðinni stjórnmálastefnu, og þess eru ekki dæmi áður, að flokki sé beinlínis veittur styrkur til þess á fjárl. Þetta er hin mesta ósvinna, og mætti gera tilraun til að fá þm. til að samþ. að feila þetta niður, og til þess er þessi till. borin fram, þó að sennilega sé samfylking um það hér á Alþ. að styrkja þetta félag með þessari upphæð.
Þá berum við fram tvær lækkunartill. á sama þskj., aðra um það að framlag til verðlagsnefndar verði lækkað úr 15 þús. niður í 30 þús., og framlag til skömmtunarskrifstofu ríkisins úr 85 þús. niður í 50 þús. kr. Þessar lækkunartill. nema samtals 50 þús. kr. við trúum því ekki, að kosta þurfi svo mikið skrifstofubákn í þessu skyni, og teljum, að verðlagsnefnd mætti að skaðlausu leggja niður. við álítum, að sú n. komi engum að gagni, nema e.t.v. starfsfólkinu, og jafnvel alveg hið gagnstæða. Það er enginn vafi á því, að verðlagsnefnd hefir ákveðið hækkað verð á nauðsynlegum vefnaðarvörum, en lækkað verð á glysvarningi, sem áður var lagt hærra verð á. Hvað verðlagsbreytingar snertir tel ég sjálfsagt að kosta kapps um að hafa nægilegan hemil gegn óhæfilega háu verðlagi með því að láta kaupfélögin fá nægilegan innflutning.
Þá er það XXXI. till. okkar þm. Sósíalistafl., um að framlag til sandgræðslu verði hækkað úr 31 þús. upp í 50 þús., og XXXVII. till. um að framlagið til skóggræðslu verði hækkað úr 40 þús. kr. upp í 75 þús. kr. Það væri vel, ef því fé, sem nú er varið til verðlagsnefndar og skömmtunarskrifstofu ríkisins, sem eins og ég hefi tekið fram, má heita óþörf og jafnvel til skaða, yrði varið til þess að leggja meiri rækt við að græða upp landið og varna því, að það blási upp. Með þessari till. álít ég, að hv. þm. ættu að greiða atkv., ef þeir annars vilja hugsa málið. Það væri miklu betra að verja þessu fé til sandgræðslu og til að varna uppblæstri heldur en að kasta því í þessar n.
Þá eigum við þrír þm. Sósíalistafl. á þskj. 308, undir XLIII. tölul., brtt. um, að til slysavarna verði veittar 50 þús. kr. í stað 8 þús. Síðan þessi brtt. kom fram, hefir komið fram frv. frá nokkrum þm. um það, að ríkisstj. sé heimilt að taka 220 þús. kr. lán til þess að landssíminn geti selt öllum bátum, 10 smálestir að stærð og þar yfir, talstöðvar á leigu. En það er sá ljóður á þessari till., að hún þarf ekki að koma til framkvæmda, ef fjárveitingarvaldinu sýnist, fyrr en árið 1942. Slíkt er allt of mikill seinagangur. Það er svo aðkallandi, að allir bátar fái talstöðvar, að það má alls ekki dragast svo lengi. Atvik, er gerzt hafa á síðastl. vetri, ættu að færa mönnum heim sanninn um það. Auk þess sem þetta er sjálfsagt mannúðarmái gagnvart sjómannastéttinni, að koma þessu á, er það einnig sparnaðarmál, því að það mun hafi verið varið fé svo tugum þús. kr. skiptir til að leita að einum bát í vetur, er ekki hafði talstöð og gat þess vegna ekki gert vart við sig samstundis, en ef hann hefði haft talstöð, hefði mátt spara þessa leit.
Á sama þskj., XLIII,2, leggjum við þm. Sósfalistafl. til, að nýr liður bætist við 17. gr. 25, að veittar verði 500 kr. til styrktarsjóðs verkakvennafélagsins Snótar í vestmannaeyjum, og varatillaga 300 kr. Þetta verkakvennafélag hefir sótt um styrk til Alþ., en fjvn. hefir ekki tekið þann styrk upp í till. sínar. Ég fæ ekki séð, að þetta félag eigi frekar að sitja á hakanum en mörg önnur verklýðsfélög landsins. Þetta félag hefir starfað vel og lengi að því að bæta kjör verkakvenna í vestmannaeyjum, og nú um þetta leyti ganga tugir kvenna í félagið, og ég veit það, að þessar konur verða fyrir vonbrigðum, ef Alþ. veitir félaginu ekki þennan litla styrk.
Síðasta brtt. við fjárl., sem ég vil mæla fyrir, er LI. tölul., við 20. gr. fjárl., að framlag til nýrra vita verði 65 þús. kr., í stað 30 þús. kr., sem gert er ráð fyrir í fjárlfrv. Það vill svo til, að á síðastl. misseri kom ég út að Þrídröngum, þar sem verið var að reisa vita, sem er sjálfvirkur, og mér var sagt, að hann myndi kosta 20–30 þús. kr. Þá munu hv. þm. sjá, að með þeirri dýrtíð, sem nú er orðin, og verði framlagið til nýrra vita aðeins 30 þús. kr., þá er varla til svo lítill viti, að slík upphæð myndi nægja til að reisa hann. 65 þús. kr. eru að vísu lítil upphæð, en e.t.v. mætti samt koma upp vita einhverstaðar á landinu fyrir þá upphæð, nema þá e.t.v. að -Alþ. ætlist ekki til, að gerðar verði ráðstafanir til nýrra vitabygginga á næsta ári.
Þá held ég, að ég hafi minnzt á allar þær brtt., sem ég er fyrsti fim. að á þskj. 308.
Þá ætla ég að víkja nokkrum orðum að ræðu hæstv. fjmrh. (JakM), þar sem hann talaði um styrkinn til menntamanna. Hann lýsti því yfir — ég held, að ég hafi það rétt eftir — að það væri sín skoðun, að hinu opinbera bæri ekki að styðja þá menn til starfa, er sköðuðu þjóðfélagið. Ég veit ekki betur en að við þm. höfum á síðasta Alþ. samþ. alistóran hegningarlagabálk, þar sem Alþ. gerði ráðstafanir til þess að hegna þeim mönnum, er starfa að því að skaða þjóðfélagið, og það ætti að vera alveg nægilegt. En hér er lagt til að ofsækja menn fyrir ákveðnar skoðanir. Mér kom það nokkuð á óvart, þegar hæstv. fjmrh. er orðinn máisvari þessarar stefnu hér á Alþ. Ég hafði lengi vel þá von, að hann léti ekki hafa sig til þeirra afglapa. Það er auðséð og vitað, að þessir menn, sem hæstv. fjmrh. talaði um, að sköðuðu þjóðfélagið, eru þrjú höfuðskáld Íslendinga, þeir Jóhannes úr Kötlum, Halldór Kiljan Laxness og Þórbergur Þórðarson. Þessir þrír menn hafa unnið sér það eitt til saka, samkv. dómi hæstv. fjmrh. og skoðanabræðra hans, að hafa samúð með Sovét-Rússlandi. Það er höfuðsök í augum hæstv. ráðh. og skoðanabræðra hans að leyfa sér að hafa samúð með verklýðsríkinu SovétRússlandi. En höfuðskáld Breta, Bernhard Shaw, er ekki feiminn að lýsa því yfir, jafnvel eftir að borgaraflokkarnir umhverfðust út af baráttu Rússa og Finna, að hann hafi samúð með verklýðsríkinu. Ég hefi ekki orðið þess var, að Bretar vilji afsala sér þessum andans jöfri fyrir það, og enn síður gera hann föðurlandslausan. Sama gegnir um höfuðskáld Dana Martin Andersen-Nexö. En hann hefir lýst samúð sinni með Sovét-Rússlandi og andúð sinni á Mannerheim og hvítliðum hans í Finnlandi. Ég hefi ekki heyrt, að þetta skáld hafi verið strikað út af fjárl. Dana. vilhjáimur Stefánsson landkönnuður hefir látið í ljós, að hann hefði mikla samúð með Sovétríkjunum og þeirra vísindastarfsemi. Hér kemur það ekki á óvart, þó sorinn úr blaðamönnum þjóðstjórnarinnar skuli vera á annari skoðun. En að þeir, sem vilja láta bera virðingu fyrir Alþingi, skuli taka afstöðu með þessum dreggjum, mun spilla svo virðingu þingsins, að innan tíðar mun hver maður líta til þess með virðingarleysi, en ekki með virðingu. Nokkrir þm. hafa reynt að forða Alþ. frá þessari vansæmd með því að bera fram till. um að taka þessi þrjú höfuðskáld þjóðarinnar inn á fjári. Mætti þingið sjá sóma sinn í því að samþ. þá till.