05.06.1941
Efri deild: 72. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 528 í B-deild Alþingistíðinda. (1135)
18. mál, áfengislög
Forsrh. (Hermann Jónasson) :
Þetta mál stendur ekki í sambandi við það, hvernig á að vinna á móti áfengisnautn á Íslandi, og því er ekki rétt að ræða um þau efni í sambandi við þetta mál. Þjóðin skar úr um það á sínum tíma við almenna atkvgr., hvað henni hafði fundizt um reynsluna af bannl., og fer ég ekki lengra út í það mál. Það liggur ekki heldur fyrir að ræða um framleiðslu áfengs öls til sölu á íslenzkum markaði. Raddir um það, að þetta öl hafi verið selt að nokkru til Íslendinga, held ég, að hafi ekki við rök að styðjast. Spurningin er því þessi: Átti ríkisstj. að leyfa þetta ölbrugg, eftir þeim ástæðum, sem fyrir hendi voru?
Það bar talsvert á því, að brezku hermennirnir drykkju úr hófi hér áður. Var það mjög áberandi á götum úti, og hlutust oft vandræði af og lá við slysum. Við í ríkisstj. ræddum við þá um það, að okkur þætti ekki fara vel á þessu. Þeir svöruðu, að meðan hér fengjust sterkir drykkir, eins og „svarti dauði“, sem seldir væru í bifreiðum og hægt væri að fá í áfengisverzluninni, hlyti þetta að verða svo, því að hermennirnir þyldu þessa drykki illa og kynnu ekki með þá að fara, enda væri ölvun af þessum drykkjum öðruvísi en af því áfengi, sem þeir væru vanir. Eins og kunnugir menn vita, eru áhrif af áfengi ólík, eftir því, hver tegundin er. Og áhrifin af áðurnefndum drykkjum eru svo, að menn komast í æst skap og verða örðugir viðfangs. Var því tekin upp áfengisskömmtunin, til þess að hermennirnir fengju ekki tækifæri til að ná í þetta áfengi. Hefur það valdið mikilli breytingu til bóta á framkomu hermannanna. — Hins vegar bentu þeir á það, að Bretar væru tiltölulega mesta ölneyzluþjóð veraldar og vanir ölinu frá æsku, og ef hermennirnir fengju ekki öl daglega, eins og heima fyrir, teldu þeir ekki viðurværi sitt sæmilegt. Því væri ekki annað fyrir þá að gera en flytja inn öl, án þess náttúrlega að greiða af því toll, eða að taka upp framleiðslu á því hér á landi. En ölið kváðust þeir verða að fá, og töldu þeir það óviðfelldið af íslenzku stj., ef hún neitaði um leyfi til að búa til öl hér á landi og neyddi þá til að flytja hingað vatn á flöskum í stað þess að flytja hingað aðeins annað nauðsynlegt efni og búa til ölið hér. Ef stj. hefði ekki leyft framleiðslu ölsins, mundu þeir því hafa flutt það hingað frá Englandi eða bruggað það sjálfir á Íslandi, og ríkið hefði tapað miklu fé. Því ákvað stj. með bráðabirgðal., að brugga mætti hér öl handa setuliðinu, en það er alveg eins og ef ölið væri framleitt hér til útflutnings. Ég sé ekki, hvað tapazt hefur, ef það hefur legið fyrir, að ölið vær í annars flutt inn tollfrjálst eða framleitt hér tollfrjálst. Munurinn er sá, að ríkið fær í öðru tilfellinu peninga, en
i hinu enga. Ríkisstj. varð því sammála um að taka tilboði Breta og leyfa framleiðslu á öli handa þeim hér, í stað þess að neyða þá til að nota skipakost sinn til að flytja inn vatn á flöskum.
Með þessu er ekkert skarð brotið í þær varnir, sem uppi hefur verið haldið. En það er vitað mál og augljóst öllum, sem þekkja nokkuð til áfengisneyzlu, að ölið er meinlausast þeirra drykkja, og svo er talið alls staðar nema á Íslandi. Ölneyzlan er miklu eldri með forfeðrum okkar en víndrykkjan, sem kom fyrst fyrir alvöru fyrir fáum öldum, en það er ekki fyrr en með sterku vinunum, sem ofdrykkja verður Þjóðarböl. Menn, sem haft hafa hér löggæzlu, vita, að tiltölulega mjög lítið af sterkustu vínunum er drukkið óblandað, heldur blandað saman við óáfengt öl, gosdrykki eða ávaxtasafa eða þá vatn, svo að drykkurinn verður áfengi að 6–7% og ekki beizkur til muna, svo að kvenfólk að unglingar fælist hann engan veginn meir en öl. Einna algengast er „gin“, drukkið í ávaxtasafa. Það er einhver eitraðasti drykkur, sem hægt er að fá. Hvarvetna nema hér mundi þykja fjarstæða að leyfa að flytja inn „gin“ og kenna að drekka það í ginnandi og sakleysislegum ávaxtasafa, en banna ölneyzlu, með þeirri einu röksemd að kalla, að ölið kenni mönnum að drekka. Hér má flytja inn ótakmarkað whisky og aðrar sterkar víntegundir og eitruðustu, en ölið á nú að vera aðalhættan. Það er ómögulegt að hlusta á svona staðhæfingar. Málið er svo einfalt, að langar umr. ætti ekki að þurfa. Hér er ekki um það að ræða að vernda brezka herinn hér fyrir öldrykkjunni, sem Íslendingar telja hættulegasta, en yfirstjórn hans skaðlausasta allrar áfengisneyzlu. Hvort sem við viljum eða ekki, fær herinn sitt öl, og viðleitni okkar yrði fyrir gýg. Hér er ekki um það að ræða, hvort bannlög vor eigi að þoka eða ekki fyrir óskum hersins um ölið, því að þeir flytja inn ölið, tollfrjálst, eða brugga það sjálfir, ef þeir þykjast þurfa. Hér er aðeins um það að ræða, hvort við eigum að hirða toll af ölframleiðslu í ríkissjóð eða hirða hann ekki.
Á síðastl. vetri tókst ekki að fá nema svo lítið efni til ölgerðarinnar, að tekjur ríkissjóðs af henni hafa ekki orðið nema 10–20 þús., líklega nær 20 þús. kr. Þó að þær yrðu aðeins nokkrir tugir þúsunda yfir árið, þætti mér ekki ástæða til að neita þeim viðtöku. En ég hygg, að þær tekjur yrðu 200 eða a. m. k. hátt á annað hundrað þús. kr. á ári, ef fullnægt væri eftirspurn hersins eftir ölinu. Ríkisstj. taldi sig ekki hafa neina heimild til að kasta því fé ríkissjóðs frá sér til þess að fá því einu framgengt, að lög vor yrðu brotin. Heldur kaus hún að gefa út bráðabirgðal. um undanþágu til ölframleiðslu, sem stuðlar á engan hátt að drykkjuskap Íslendinga, heldur eingöngu að hættulausri áfengisneyzlu erlends hers.