16.05.1941
Efri deild: 62. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 18 í C-deild Alþingistíðinda. (2882)
41. mál, krikjuþing
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti! Áður fyrr var eldurinn falinn undir hlóðum, og þegar hann dó, var sent til næsta bæjar eftir eldi. Svipað finnst mér nú vera með þá menn, sem að prestastéttinni standa. Eldurinn er dauður, og það á að lífga hann með því að senda eftir eldi til næsta bæjar. Og næsti bær er að stofna nú þetta kirkjuþing; sem á að gefa hinn mikla andlega eld, sem á að lýsa í landinu og koma trúmálum þjóðarinnar í rétt horf. En hvort tilraunin heppnast eða ekki, það skal ég láta ósagt.
Í sambandi við þetta frv. er eitt atriði, sem ég vildi beina til þeirrar nefndar, sem fær þetta mál til meðferðar, og það er kosningin til þessa kirkjuþings.
Það er ætlazt til þess, að það séu nokkur prófastsdæmi saman um að senda einn leikmann og einn prest á þetta kirkjuþing. Ég geri ekki ráð fyrir því, að ekki komi nokkurn veginn sá presturinn, sem um væri að ræða í hverju prófastsdæmi, sem hæfastur væri; því að þar þekkja hverjir aðra. En á því er ákaflega mikill vafi, þegar 3 sóknarnefndarmenn eða kannske fleiri sums staðar eiga hver í sínum hreppi að kjósa einn mann af öllum, sem í kjördæminu eru, því að þá er algert handahóf, hver kosinn verður.
Ég skal taka sem dæmi, að meðan það fyrirkomulag var á kosningum til búnaðarþingsins, að fleiri sýslunefndir stóðu saman um einn fulltrúa, þá var fulltrúinn alltaf úr þeirri sýslu, sem atkv. voru flest í, þ. e. a. s. þar, sem flestir sýslunefndarmenn sátu sýslufund, og hinar sýslurnar komu aldrei til greina, jafnvel þó að þær hefðu á að skipa mönnum, sem voru miklu betur til þess fallnir að mæta þar heldur en sá, sem flest fékk atkv.
Ef þetta fyrirkomulag er haft á kosningunum, að kjósa svona hver í sínu horni, og einhver yrði t. d. kosinn með 6 atkv., þá held ég, að það væri réttara að breyta fyrirkomulaginu, án þess þó að gera það dýrara. Það má breyta því á þá lund að láta kjörtímabilið ekki vera 6 ár, heldur miklu skemur, kannske bara 2 ár, og láta þá mennina verða til skiptist úr hverju kjördæmi, svo að sem flestir fengju að koma til greina til Þess að vekja eldinn með þeim neista, sem þeir gætu flutt með sér og á að kveikja með þessu frv. Ég held, að meiri líkur séu til þess, að hægt verði að kveikja eldinn með því að skipta þannig um.
Annars held ég, að yfirleitt muni það kosningarfyrirkomulag, sem í frv. er gert ráð fyrir, reynast mjög illa í framkvæmdinni. Og ef þarf að hafa þetta svona, ef ekki er hægt að hafa fund, þar sem sóknarnefndirnar koma saman til þess að kjósa mann, þá held ég, að réttara sé að setja það inn í frv. að stytta kjörtímabilið og að mennirnir skuli verða til skiptis úr umdæmum kjördæmisins. Þá koma fleiri þátttakendur á auðvitað lengri tíma, og getur vel verið, að svo fari, að þegar búið er að fara eina umferð, þá komi í ljós, að einhver einn maður skari sérstaklega fram úr, og þá sé litið á hann sem sjálfkjörinn á eftir. En með hinni aðferðinni álft ég, að það sé hrein tilviljun, hvort að komast menn, sem nokkra íkveikju hafa fyrir prestastólana eða ekki.