16.05.1941
Sameinað þing: 18. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 74 í D-deild Alþingistíðinda. (3535)
154. mál, sjálfstæðismálið
Brynjólfur Bjarnason:
Mér finnst það nokkuð óviðkunnanlegt, þegar verið er að ræða sjálfstæðismálið, að hv. þm. tali ensku. Það minnir mann a. m. k. ekki á þann „Eidsvoldshita“, sem hv. þm. S.-Þ. var að tala um, að hægt væri að koma inn í þetta mál, með því að gera dálitla breytingu á orðalagi þeirrar till., sem hér liggur fyrir. Hv. þm. notaði einnig orðið „gentlemanlike“, „allright“ og viðhafði fleiri enskuslettur. (JJ: Það gæti orðið þægilegt fyrir hv. þm. að kunna ensku, ef hann yrði fluttur til Bretlands). Ég veit, að hv. þm. S.-Þ. er ekki svo óvinveittur mér, að hann vildi ekki, að ég kynni ensku, ef ég yrði fluttur til Bretlands. Hann hefur því gert það í vinsamlegum tilgangi að nota þessar enskuslettur, ef ég skyldi læra eitthvað af þeim. Hæstv. forseti var líka svo hugulsamur að kenna hv. þm. ensku, ef þeir skyldu verða fluttir til Bretlands, og í því skyni notaði hann orðið „allright“ af forsetastóli nokkrum sinnum. En samkv. upplýsingum hv. þm. S.-Þ. er það ekki af öðru en hugsunarsemi við okkur veslings þm. sem megum eiga von á því að verða fluttir til Bretlands.
Ég vil taka undir það, sem hv. 5. þm. Reykv. sagði um undirbúning þessa máls. Það er ekki rétt hjá hæstv. forseta, að tilkynnt hafi verið í dag á deildarfundi, að fundur Sþ. í kvöld mundi fjalla um sjálfstæðismálið. Ég hlustaði á tilkynninguna í Ed., og þar var aðeins minnzt á, að fundur yrði, en ekki sagt, hvað yrði á dagskrá. Ég hafði hvorki séð till. eða dagskrána, fyrr en ég kom hingað á fund. Með talsverðri fyrirhöfn tókst mér samt að komast að, hvað væri á dagskrá, en það var ekki þeim að þakka, sem eiga að sjá um, að þm. gefist kostur á að kynna sér málefni fundanna. Það sýnir vel innræti hv. meiri hl. Alþ., að hann hafði ekki drengskap í sér til að taka undir með hv. 5. þm. Reykv., og till. hans var því felld.
Hæstv. forsrh. sagði í sambandi við þetta mál, að það ætti að vera síður að ræða veigamestu málin innan flokkanna, en ekki á Alþingi. Miðstjórnir flokkanna ættu fyrst og fremst að ræða öll veigamikil mál, samkv. kenningu hæstv. forsrh., en það væri ekki Alþingi, sem væri réttur vettvangur til þeirra hluta. Hæstv. forsrh. sagði einnig, að nauðsynlegt hefði verið að ræða sjálfstæðismálið innan flokkanna, en hann hafði jafnframt séð fyrir því, að ekki var nokkur leið fyrir Sósíalistafl. að taka afstöðu til till. Hann taldi nauðsynlegt, að miðstjórnir allra flokka ræddu nýmæli þetta, einnig miðstjórnir flokka stjórnarandstæðinga. En hæstv. ríkisstj. kom í veg fyrir það, að flokkar stjórnarandstæðinga gætu rætt till. þær, sem hér liggja fyrir, því að enginn fékk að sjá þær fyrr en komið var á fund. Sósíalistafl. gat rætt sínar till., en ekki tekið afstöðu til þeirrar till., sem hér liggur fyrir, sem öllum öðrum gafst kostur á að sjá en þm. Sósíalistafl. Þetta held ég, að hæstv. ráðh. hljóti að skilja.
Það kann að vera, að hæstv. ráðh. yfirleitt mundu kjósa helzt, að aðrir aðilar en Alþingi tækju ákvarðanir um málefni þjóðarinnar, sér- staklega ef þau væru veigamikil, — en engir aðrir aðilar eiga rétt á að ákveða um mál yfirleitt nema Alþ., og það býst ég við, að hæstv. ríkisstj. sé kunnugt um. Hvers vegna máttu þm. stjórnarandstæðinga ekki fá að sjá þessar till. fyrr en í kvöld? Hvað var hættulegt við það, þó að þeir hefðu séð þær einum eða tveimur dögum fyrr? Hæstv. ráðh. sagði, að hann kysi helzt að þurfa ekki að ræða utanríkismálin við suma þm. Nú, sjálft sjálfstæðismálið er þá aðeins orðið venjulegt laumumál utanríkisn. og ríkisstj., — laumumál, sem Alþ. og þjóðina varðar ekkert um og má ekki fá að vita um, nema að svo litlu leyti sem mögulegt er. Hvað segja nú sjálfstæðishetjurnar, sem lifa í endurminningunni frá 1918, um þessi boðorð? Hvað segja þeir menn, sem vilja koma „Eidsvoldshita“ í málið, um þetta? Halda þessir menn, að hægt sé að skapa þennan svokallaða „Eidsvoldshita“ hjá þjóð, sem ekki fær að vita nema undan og ofan af um sín helztu mál? Halda þeir, að hægt sé að skapa hann með því að pukrast með málefni þjóðarinnar innan fjögurra veggja? Þetta getur nú verið gamansemi. Það verður hvort sem er aldrei neinn „Eidsvoldshiti“ í þessum málum hjá þjóðinni undir forystu þeirrar ríkisstj., sem í rauninni er ekki annað en þægilegt verkfæri í höndum erlends hervalds, um leið og hún vill ljá sér til fylgis aðra undir okaða smáþjóð. Það kann að vera, að hv. þm. S.-Þ. fái seinna að komast í kynni við .„Eidsvoldshita“ íslenzku þjóðarinnar, en það verður áreiðanlega sá hiti, sem skapast í baráttunni við það vald, er nú undirokar þjóðina. Ef við athugum þróun tveggja síðustu styrjalda, og þegar þess er gætt, að nú er þróunin miklu örari heldur en hún var, þarf það engum að koma á óvart, þó að íslenzkur verkalýður, en ekki þessi samkunda, taki endanlega afstöðu og ákvörðun um sjálfstæðismálin.
Svo að ég snúi mér aftur að þeim rökum hæstv. ríkisstj., að hún hafi hagað sér réttilega í þessum málum, þá getur vel verið, að hæstv. ráðh. hafi ekki þurft að ræða við okkur um þessi mál eða önnur, hvort sem um var að ræða utanríkis- eða innanríkismál. Sérstaklega mun þeim þykja óþarfi að ræða við okkur um utanríkismálin. Ég hef nú heldur ekkert gaman af að ræða við hæstv. forsrh. um þau, en við erum báðir kjörnir fulltrúar sömu þjóðar, og þess vegna verðum við að ræða saman um þessi mál, meðan þingræðið er haft í heiðri.
Að hér sé um utanríkismál að ræða, þó að það hafi einhverja sérstöðu, er ekkert annað en fyrirsláttur, sem bezt sést á því, að sama aðferðin var viðhöfð með þingfrestunina, sem var dagskrá í gærkvöldi. Hæstv. forsrh. játaði, að Alþ. ætti ekki að ráða um veigamestu málin, heldur flokksstjórnirnar, og í þessu fólst sú játning, að hann sé ráðinn í að láta þingræðið sigla sinn sjó.