20.08.1942
Neðri deild: 10. fundur, 60. löggjafarþing.
Sjá dálk 204 í B-deild Alþingistíðinda. (310)
28. mál, kosningar til Alþingis
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti! Mér er satt að segja ekki reglulega vel ljóst, hvernig hv. þm. eiga að gera brtt. við þetta frv., sem hér liggur fyrir, eftir að hv. frsm. hefur lýst yfir því, að það sé ekki þetta frv., sem fyrir liggur, sem um sé að ræða. Hann lýsti yfir því, hv. frsm., að þetta frv., sem er birt hér, sé töluvert öðruvísi heldur en það frv., sem raunverulega liggi fyrir þinginu nú til umr. og afgreiðslu, og sé það frv., sem fyrir liggi, raunverulega að finna í gömlum skjalaparti — einhvern hluta af því, en þó ekki allt.
Þrátt fyrir þetta vildi ég benda hv. n. á einstök atriði, sem ég tel, að hún þurfi að taka til athugunar, svo sem um atkvgr. utan kjörstaðar. Það er ætlazt til þess, að utankjörstaðaatkvgr. fari eingöngu fram hjá hreppstjórum og bæjarfógetum. Nú hagar allvíða svo til á landinu, að hreppstjórar eru þannig settir í sveit, að það er mjög mikil fyrirhöfn fyrir menn í sveitinni að ná til þeirra. Má nefna mörg dæmi þess, að menn, sem fara út úr sveit sinni, fara gegnum ákveðið kauptún, en svo býr kannske hreppstjórinn á öðrum enda sveitarinnar, stundum upp í þriggja klst. ferð frá kauptúninu. Það sjá allir, hversu ákaflega óþægilegt það er fyrir menn, sem ekki eru heima kosningadaginn, að gera aukaferð til hreppstjórans til þess að kjósa. Þess vegna vil ég, að athugað verði, hvort ekki sé rétt að gefa í kosningal. heimild til þess að hafa kjörstjóra annan en hreppstjóra, einhvern, sem betur er settur í sveit til þess. Ég held, að það sé auðvelt að koma þessu þannig fyrir, og það mundi verða til mikils hagræðis fyrir marga menn sums staðar á landinu, þó að víða sé þess engin þörf. Þessi heimild til þess, að skipa megi kjörstjóra aðra en hreppstjóra og hafa utankjörfundar kjörstað annars staðar heldur en í skrifstofu hreppstjóra þarf að vera í lögum.
Í öðru lagi er sýnt, að til þess er ætlazt af ríkisstj., að vetrarkosningar verði í ár. Það var leikið sér að því að telja ekki atkv. fyrr en verkast vildi í sumar, fyrst í héraði og síðan hjá yfirkjörstjórn. Þess vegna var talningunni ekki lokið fyrr en meira en viku seinna en þurfti að vera. Svo er, einhverra orsaka vegna leikið sér að því að kalla ekki Alþ. saman fyrr en svo seint, að það hljóti að fara svo, að kosningar geti ekki orðið fyrr en seint í sláturtíð í haust eða í vetur. Afleiðingin af þessu er sú, að allra veðra er von á kjördegi í haust. Þess vegna kemur til álita, hvort ekki sé rétt að heimila tvo kjördaga, gengið út frá því, að ef gott veður er á kjördegi, eða fyrri daginn, sem kemur til greina sem kjördagur, þá skuli hafa aðeins einn kjördag, en ef svo er ekki, þá sé heimilt að hafa kjördagana tvo á þeim stað. Þetta vil ég biðja hv. n. að athuga.
Ég vil líka biðja n. að athuga það í sambandi við það, sem hv. frsm. sagði, að hún hefði hugsað sér að leggja til, að meðmælendur mættu fæstir vera 18 og flestir 36 í tvímenningskjördæmum, að ég álít, að það eigi að hækka þessar tölur upp í 24 og 48. Er ekki óhætt að láta það liggja fyrir, að það séu a. m. k. það margir menn, sem óska eftir, að maður bjóði sig fram til þings? Ég held, að það ætti að hækka töluna 12 í 24, en ekki að fara niður á við í tvímenningskjördæmunum hlutfallslega miðað víð, að 12 meðmælendur séu í einmenningskjördæmi. Ég álít fulla ástæðu til þess að stemma stigu við því, að fram komi listar, sem í raun og veru ekkert fylgi hafa, sem talizt getur, heldur en ýta undir það með því að hafa meðmælendur sem fæsta.