04.03.1943
Efri deild: 69. fundur, 61. löggjafarþing.
Sjá dálk 535 í B-deild Alþingistíðinda. (756)
116. mál, húsaleiga
Ingvar Pálmason:
Þetta mál, sem hér liggur fyrir, er gamall vandræðagripur í þinginu. Ég hygg, að ég geti fundið orðum mínum stað með því að vitna í sögu þessa máls — húsaleigumáls Rvíkur — á Alþ. Ef ég man rétt, þá voru á einu árinu gefin út þrenn lög um það — ein bráðabirgðalög —, og ekkert þing hefur staðið síðan, svo að ekki hafi þessi mál verið tekin til meðferðar. Það er því samnefni, að þau séu vandræðagripur.
Um þetta frv. er aðeins það að segja, að það er sniðið eftir ástandinu í Rvík — en því er ætlað að ná út í hverja byggð, ekki einungis kaupstaðina, heldur og sveitirnar líka. Það er að vísu svo, að það vantar í frv. til hverra l. eigi að taka, en það mun vera hægt að teygja þau inn í hvern hrepp á landinu. Þetta er mjög mikill galli á frv. Ég get ekki stillt mig um að geta þess, að þetta er ekki einstakt fyrir þetta frv. Það er orðið svo, að löggjafarstarfið hér á Alþ. miðast mest við Rvík. Ég vil benda á útsvarsl. Krafa um slíkar lagabreyt. hefur ekki komið nema frá Rvík. Hrepparnir hafa ekkert látið til sín heyra um ósk um, að l. yrði breytt. Í þeim l. eru óviðkunnanleg ákvæði, og ég veit, að flestar hreppsn. vilja ekki vera aðilar að því, að heimilað sé að innheimta kröfu áður en hún er orðin til. Ég held það sé alvarlegt mál, ef meiri brögð verða að því en orðið er, að löggjafarstarf Alþ. sé miðað nær eingöngu við Rvík, en l. svo látin ganga yfir allt landið. En þetta er ekkert óeðlilegt. Rvík kýs 11 þm. Það kann einhver að segja, að þetta sé ekki rétt, og þeir séu ekki nema átta. En það er rétt. Rvík hefur 11 þm., sem ekki hafa hlotið eitt einasta atkv. annars staðar, og þetta verður alltaf meðan viðbótarþingsætin eru í l. Þetta er eðlileg afleiðing af því, sem búið er að koma í l., en það er jafnskaðlegt fyrir því.
Ég vildi mega vænta þess, að Reykvíkingar gerðu sér far um að taka tillit til þess, að það eru ekki alls staðar sömu viðhorf á landinu sem í Rvík.
Það má segja, að eitthvað af því, sem ég segi nú, komi ekki við þessu máli, en þetta mál gefur tilefni til þess. Það, sem ég hefi fyrst og fremst á móti þessu frv., er, að ákvæði þess eru látin gilda undantekningarlaust um allt land. Nú vita allir, að í Rvík er sérstaklega ástatt um húsnæðisskort. Það virðist ekki vera nægilega ljóst, að þetta er mál Rvíkur, sem Rvík á að leysa með tilstyrk ríkisins. En ekki endilega með löggjöf slíkri sem þessari, þó að styrk þurfi í löggjöf. En að samþ. svona viðtæk l. sem hér er um að ræða, það kemur ekki til mála. Enda sagði einn hv. þm. í gær, að þetta væri ekki varanleg lausn. Hvers vegna í ósköpunum er þá verið að gera þetta. Því þá ekki að fara aðra leið.
Ég vil segja, að ein róttækasta ástæðan fyrir því, að svona er komið í Rvík, er hið geysilega hirðuleysi að láta fólk hrúgast til Reykjavíkur, án þess að nokkur kostur sé á því að veita því húsaskjól, og ekki hreyfð hönd eða fótur til að hefta það. Ég verð að segja, að meðal annarra vandræða er hirðuleysi stjórnar Rvíkur. Því hygg ég, að varhugavert sé að semja annan eins lagabálk og þetta og láta hann gilda fyrir allt landið. Ég held það væri betra að semja heimildarlög fyrir Rvík. Sveitamenn óska ekki eftir neinni löggjöf um slíkt. Þeir munu ráða fram úr því eins og þeir geta. Þeir hafa ekki þá frumorsök, að straumurinn til sveitanna sé svo mikill, að ekki sé húsnæði þar fyrir það fólk, sem þangað sækir. Nei, þetta mál verður ekki leyst með húsaleigulöggjöf einni, og ég vil segja, að illu heilli hefur verið of mikið á það horft að leysa það á þann hátt eingöngu. Ég vildi, að hæstv. ríkisstj. vildi athuga, hvort ekki væri rétt (þar sem hv. þm. viðurkenna, að þessi l. séu svo hörð, að ekki sé hægt að finna þess dæmi, að gengið hafi verið svo nærri einstaklingsréttinum) að láta þau ekki ná til annarra en þeirra, sem allra brýnust nauðsyn kallar að.
Ég hef farið yfir þetta frv. eins og það kom frá hæstv. ríkisstj. og eins og það kom úr n. og er nú orðið, en ég hef ekki ástæðu til að fara út í einstakar gr. þess sérstaklega, þó að ég viðurkenni, að fjöldamörg ákvæði frv. er u þannig, að ég álít, að þau megi ekki standa óbreytt, ef þeim er ætlað að ná til allra landsmanna, en ég legg minni dóm á það, ef þeim er aðeins ætlað að ná til Rvíkur.
Þó er hér eitt, sem ekki getur undir nokkrum kringumstæðum staðizt. Það er komið inn í frv. á vegum þm., sem skortir kunnugleika á því, sem það fjallar um. Ég á við 15. gr., en hún mælir svo fyrir, að öll ákvæði þessara l. gildi einnig um leigu á húsum, bryggjum og pöllum til línuveiðabáta, sem róa úr landi. Þarna er fyrst og fremst tekið fram, að það gildi aðeins um línuveiðabáta. Ef annar bátur en slíkur rær í sömu verstöð, kemur hann ekki undir ákvæði l. T.d., ef bátur leigir í þessari sömu verstöð, en notar annað veiðarfæri, t.d.. handfæri, þá ná l. ekki til hans.
Það er sjálfsagt meiningin, að allir viðlegubátar, hvort sem þeir veiða á línu, í dragnót eða á handfæri, komi undir l.
Svo er síðari mgr.:
„Hafi leiga eftir slík hús, bryggjur og palla verið greidd með aflahlut, getur leigutaki krafizt, að leigan verði metin til peningaverðs, og má leiga þessi ekki hækka meira en sem svarar hækkun almennrar húsaleigu.“
Já, þetta er nú svo sem gott og blessað. En hvernig á að meta það? Nú hafa tveir bátar sama húsnæði á leigu. Annar aflar 600 skp., en hinn 200. Báðir gjalda hlut af aflanum. Nú á að breyta þessu. Hvernig á að meta þetta? Á að meta húsaleigu fyrir þann, sem veiddi 200 skp. jafnhátt og fyrir hinn? Áður greiddi hann aðeins.
Nei, þetta ákvæði er alveg óþolandi. Það sýnir, hvílík hrákasmíði frv. er. Fyrst leggur ríkisstj. fram frv., svo koma ýmsir þm. með brtt., sem eru svo vanhugsaðar, að það er ekki út í þær farandi nema af lögfróðum mönnum. (BBen: Eru ekki sumir hv. þm. það?). Þeir geta verið hámenntaðir menn, — en bara ekki á þessu sviði, kennarar, lögfræðingar, meira að segja prófessorar í lögum. En frv. sýnir, að þeir, sem hafa samið það, eru ekki því starfi vaxnir, sem þeir hafa tekið sér fyrir hendur. Ég tek þessa gr. frv. sem dæmi. Ég veit, að hæstv. ríkisstj. fellst á, að þetta þyrfti að fara í burtu. Ég treysti því, að hæstv. ríkisstj. vilji ekki vera þess valdandi, að slík ákvæði standi. Ég vil beina því til hæstv. ríkisstj., hvort hún vilji ekki taka það til athugunar hvort öll þau hörðu ákvæði, sem í þessum l. felast, skuli gilda um allt land. Um hitt, hvernig þau ei5a að vera fyrir Rvík, legg ég ekki á neinn fullnaðar dóm. Til þess brestur mig þekkingu. En ég vildi segja þetta áður en frv. yrði samþ., því að mér skilst, að hægt sá að koma í veg fyrir, að gengið sé frá því eins og hér liggur fyrir og vona, að hægt sé að breyta því svo, að það verði sómasamleg afgreiðsla á því á Alþ.