09.09.1943
Efri deild: 14. fundur, 62. löggjafarþing.
Sjá dálk 123 í C-deild Alþingistíðinda. (2091)
21. mál, ábúðarlög
Flm. (Gísli Jónsson):
Herra forseti: Ég hef borið fram hér á þskj. 27 breyt. á ábúðarl, frá 1933. Í 36. gr. er svo ákveðið, að ef verðbreytingar verða á því, sem afgjald er greitt í, geti hvor aðili fyrir sig ákveðið, að úttektarmenn meti þessa breyt. og meti á ný afgjaldið. Að sjálfsögðu hefur hver aðili rétt til að krefjast þess á hverjum tíma, sem það þykir nauðsynlegt, en það er hins vegar svo þunglamalegt að fá þá leiðréttingu, að það verður ef til vill að fá það gegnum dómstólana, og undir þessum kringumstæðum tel ég það ekki tiltækilegt og því sé nauðsynlegt að breyta því.
Flestar eða allar hlunnindajarðir á Íslandi eru venjulega leigðar þannig, að afgjald af þeim er hluti af hlunnindum þeirra, dúni, selskinnum eða öðru slíku. Þessar vörur hafa nú hækkað það mikið í verði, að afgjald, sem áður var 2000–2500 kr., er nú komið upp í 9000–11000 kr. Aftur á móti hafa þeir, sem hreinsa dúninn, hugsa um varpið eða hirða skinnin, sem allt er mjög tímafrekt, orðið að borga alla þá vinnu með 3–4 sinnum hærra kaupi en áður. Þetta hefur orðið til þess, að mörgum beztu hlunnindajörðunum liggur við auðn, vegna þess að leiguliðarnir fá ekki risið undir því gjaldi, sem þeir verða að greiða af þeim. Á síðasta þingi voru sett ákvæði í húsaleigulög, sem áttu þar alls ekki heima, að aflahluti skyldi metinn til peninga sama verði og árið 1939, og skyldi miðað við það verð, þegar leiga fyrir uppsátur, báta eða annað slíkt var greitt með aflahluta. Þetta er hliðstætt. Ég vænti, fyrst þingið hefur tekið þessa stefnu, að vilja ekki leyfa neinum sérstökum þegni þjóðfélagsins að auka tekjur sínar bara á því, að tímarnir hafa breytzt, þá verði leyft, að hlunnindi verði metin eftir því verðlagi, sem var fyrir stríð. Ég hef slegið þann varnagla, að ef afgjaldið nemur ekki 4% af verði jarðarinnar, þá megi færa það upp í þá upphæð, svo að eiganda séu tryggðir eins háir vextir og menn fá nú í bönkum.
Ég sé svo ekki ástæðu til að fjölyrða meira um þetta, en ég vil benda á, að þetta er svo aðkallandi fyrir þá menn, sem búa við þessi kjör, að það er ekki hægt að una við það, ef þingið skyldi ekki vilja samþ. þessa breyt., en ég tel illa farið, ef menn verða í þessu efni að fara þá leið að fá staðfest með dómi, að þessi sé skilningur l. Ég hef rætt þetta við landbrh. og eins við búnaðarmálastjóra, og hafa báðir tjáð mér, að þeir hafi sama skilning á 36. gr. og ég, og þessi breyt., sem hér er farið fram á, er því aðeins til að koma í veg fyrir, að menn verði að leita til dómstólanna til að fá þennan skilning viðurkenndan.