29.01.1945
Neðri deild: 114. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 106 í C-deild Alþingistíðinda. (2611)
216. mál, sala mjólkur og rjóma o.fl.
Sveinbjörn Högnason:
Þetta frv. var svo til 1. umr., að ég hafði ekki ástæðu til að segja mína skoðun, en í því gætir á ýmsum sviðum reginmisskilnings. Þar segir, að með mjólkursölul. hafi sumum verið veitt einkaaðstaða til mjólkursölu. Þó er það alkunna, að með þessum l. voru sölumöguleikarnir mjög rýmkaðir. Það er því hið mesta öfugmæli, að með l. sé veittur einkaréttur, heldur hefur stöðugt verið unnið að því, að fleiri og fleiri gætu fengið markað fyrir mjólk. Þá er einnig talað um, að verðjöfnunargjaldið hafi valdið óánægju og úlfúð. Ég hygg, að þetta sé einnig rangt. Verðjöfnunargjaldið hefur valdið litlum ágreiningi og er nú talið sjálfsagt. Ég skal ekki vera margorður um þetta, en öll uppbygging þessa frv. og rökstuðningur er byggt á hinum mesta misskilningi.
Höfuðtilgangur frv. var ekki rétt skýrður hjá háttv. frsm. Höfuðtilgangur þess er sá, að þeir, sem eru utan verðjöfnunarsvæðanna, skuli gerðir rétthærri en þeir, sem búa á svæðunum. Þetta er algerlega gagnstætt því, sem barizt var um í upphafi. Þá var einkum deilt um það, að svæðin væru of stór. Með þeim hætti, sem hér er lagt til, eru þeir, sem framleiða verri vöru við verri skilyrði, gerðir rétthærri. Og vitanlega yrði hér um hina mestu afskræmingu á l. að ræða, sem hægt er að hugsa sér, ef þetta tvennt næði fram að ganga, að þeir, sem bezta hafa aðstöðuna til þess að framleiða kjöt í landinu fyrir markaðinn, skyldu hafa forgangsrétt um sölu, og hins vegar aðaltilgangur þessa frv. líka samþ., sem talað er um, að nauðsynlegt sé, og sem lá fyrir í landbn., hvort gera skyldi. Og þá sé ég ekki, að það væri gott að framleiða mjólk nálægt markaðsstöðunum. Ég skil ekki, hvernig sá hugsunarháttur er til kominn að vilja láta þá menn hafa forgangsrétt um að selja mjólk, rjóma og skyr, sem lengst eru frá verðjöfnunarsvæðunum. Þessi niðurstaða hlýtur að vera á mjög miklum misskilningi og vanþekkingu byggð. Það gæti verið háskalegt, ef það væri samþ., að menn, sem ekki geta náð til mjólkurbúa til þess að fá gerilsneydda sína mjólk, þó að l. séu fyrir því, að gerilsneyða skuli mjólk, sem seld er á markaðinum, — það gæti verið háskalegt, ef samþ. væri, að slíkir menn hefðu jafnvel forréttindi fram yfir þá, sem á verðjöfnunarsvæðunum búa nú, um það að selja mjólk. Og er það einnig allfjarri réttu lagi, að það skyr, sem búið er til á heimilunum, skuli vera rétthærra um sölu heldur en það skyr, sem búið er til í mjólkurbúunum. T. d. ætti þá skyr úr Skagafirði að vera rétthærra hér í Reykjavík heldur en af svæðunum rétt í kringum búin fyrir austan fjall, í Árnessýslu og Rangárvallasýslu. En þetta er höfuðtilgangur frv. þessa um sölu mjólkur og mjólkurafurða, því að þarna á að gera sölumiðstöðinni og mjólkurbúunum, sem fyrir hendi eru, það að skyldu að taka við þeirri mjólk, sem þeim kann að verða send af svæðum, sem eru utan verðjöfnunarsvæðanna. Og því er ekki hægt að framfylgja nema þann veg, að mjólk af svæðum utan verðjöfnunarsvæðanna sé gerð rétthærri heldur en sú mjólk og þær mjólkurafurðir, sem framleiddar eru á verðjöfnunarsvæðunum. Ég hygg, að það sjái það hver maður, hvílíkar afleiðingar það getur haft að samþ. þetta frv. og mundi óhjákvæmilega af því leiða, til þess að brjóta niður mjólkuriðnaðinn í landinu. Ef þeir eru rétthærri um sölu mjólkur og mjólkurafurða, sem ekki hafa mjólkurbú, hvað ætli menn reyni þá til þess að byggja upp mjólkurbú?
Ég sé ekki ástæðu til þess að fara mjög langt út í þetta. Hv. þm. Mýr. hefur lesið álit mþn. í mjólkurmálum, sem frv. var sent til umsagnar. Og það var einróma samþ. af þeim, sem í mþn. voru, að ekki væri hægt að ganga lengra í þessu heldur en að taka rjóma og nýtt skyr til sölu frá svæðum utan verðjöfnunarsvæðanna, þegar ekki er nóg af þeim vörum á markaðinum frá verðjöfnunarsvæðunum.
Ég hef því leyft mér að bera fram, ásamt hv. þm. Borgf., brtt. við hina rökstuddu dagskrá, sem fram er komin, um, að af till. falli orðin: „og sé þar meðal annars tryggður tilgangur þessa frumvarps.“ — Ég hef ekkert við það að athuga, að mjólkursölulöggjöfinni sé breytt, ef nauðsyn krefur, og að sjálfsögðu er mþn. að athuga ýmis atriði í því sambandi. En ég vil ekki, að hæstv. Alþ. samþykki þetta frv., þar sem tilgangur frv. er sá að gera þessar vörur, sem hér er um að ræða, rétthærri, ef þær eru framleiddar utan verðjöfnunarsvæðis, heldur en slíkar vörur, sem framleiddar eru á verðjöfnunarsvæðunum sjálfum. Því að með slíkri löggjöf, ef samþykkt væri, yrði stigið fyrsta sporið til þess að grafa undan mjólkurbúunum og mjólkuriðnaðinum í landinu. En ef reynslan sýnir, að eitthvað, sem í þessu frv. er lagt til, að lögfest verði, gerist nauðsynlegt að taka í l., þá verður það tekið upp. En höfuðtilgang þessa frv. kemur ekki til mála að samþykkja.