11.10.1944
Neðri deild: 63. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 1611 í B-deild Alþingistíðinda. (4223)
148. mál, dýrtíðarráðstafanir
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti. — Mér koma þessar umr. nokkuð kynlega fyrir. Hér er verið að ræða um brtt. við l. um dýrtíðarráðstafanir, en í þeim felst það að láta þá verðhækkun, sem átti að verða á landbúnaðarvörum 16. sept. s.l., sem nam 9,4% á mjólkinni og mjólkurvörum, en nærri 14% á kjötinu, ekki koma til framkvæmda til 16. sept. næsta árs, og koma með því í veg fyrir, að framfærsluvísitalan hækki í 302 stig strax og síðan áfram í 330–340 stig. hað er upplýst, að fulltrúar bænda á búnaðarþingi skildu til fulls, hver afleiðing þess yrði, ef vísitalan yrði nú látin hækka, svo að tilkostnaðurinn við framleiðsluna hækkaði það, að útflutningsframleiðslan stöðvaðist, og þess vegna mæltu þeir með því, að hæstv. Alþ. breytti dýrtíðarl. að efni til, eins og lagt er til í frv. a.m.k. í aðalatriðum. Ég hef sagt hér í umræðum áður, að ég héldi, að bændur fengju ekkert í staðinn, því að þær útflutningsuppbætur, sem talað er um að tryggja þeim, mundu engar verða, því að vörurnar, kjöt- og mjólkurvörurnar, mundu seljast innan lands. En ég veit, að ég er mikið til einn um þessa skoðun, og tíminn verður að leiða í ljós, hvort ég hef rétt fyrir mér eða ekki. En hitt er auðvitað, að það eru um 7 millj. kr., sem bændur hefðu alls átt að fá meira fyrir vörur sínar, ef hækkunin hefði verið látin koma til framkvæmda, og þeirri hækkun eru þeir sviptir með frv. Samhliða, en af alþjóðarnauðsyn, og þá fyrst og fremst til þess að útflutningsframleiðslan geti haldizt áfram, er lagt til að halda áfram að greiða nokkurn hluta af útsöluverði varanna úr ríkissjóði, svo að neytendur fái þær ódýrari og þurfi ekki að fá kauphækkun til að greiða þær með. Það má því að nokkru leyti líta á niðurgreiðslu varanna úr ríkissjóði sem kaupgreiðslu ríkisins til handa neytendum varanna, hverjir svo sem þeir eru. En nú bregður svo kynlega við hér í hv. d., að umr. virðast að miklu leyti snúast um það, hvort réttara hefði verið að verja útflutningsuppbótum fyrri ára til þess að bæta aðstöðuna við framleiðslu landbúnaðarvara, svo að framleiðsla þeirra nú hefði orðið ódýrari, og í sambandi við það er bændum legið á hálsi fyrir það, hve litla tækni þeir noti og hve langt þeir þar séu á eftir útgerðinni í framleiðsluháttum sínum. Í sambandi við þetta er svo talað um samfærslu byggðarinnar og margt fleira, sem ekkert kemur þessu máli við, eins og það liggur hér fyrir. En fyrst talað er um málið á þessum grundvelli, er ekki úr vegi að líta ofur lítið á staðreyndir. Því miður höfum við ekki nema á 10 ára fresti, og þegar ártalið stendur á heilum tug, skýrslur um það, hvernig þjóðin skiptist eftir atvinnu. Úr síðasta fullkomnu manntali, sem fram fór 1940, er ekki lokið við að vinna, en ýmsar tölur liggja þó þegar fyrir. 1920 lifðu 42,9% þjóðarinnar á landbúnaði eða 40614 manns, en 1940 voru það 30,6% þjóðarinnar, sem lifðu á landbúnaði, eða 37123 manns. Þeim, sem á landbúnaði lifðu, hafði því á 20 árum fækkað um 3491 manns- eða liðug 8%. 1920 lifðu 17947 manns eða 18,9% þjóðarinnar á fiskveiðum, en 1940 lifðu 19270 manns eða 15,9% þjóðarinnar á fiskveiðum og 5593 á síldveiði og fiskiðnaði, sem varla var til 1920. Hér hefur því það öfuga átt sér stað, fólkinu, sem vann að fiskveiðum, fjölgaði um 1323 eða 6916, ef síldveiðin og fiskiðnaðurinn er tekinn með, eða tæp 8 eða 39%, ef síldveiðin er með. 1920 vann fólkið í sveitinni fyrir 578768 sauðfjár, 23497 nautgripum og 50645 hrossum. Töðufengurinn var þá 595 þús. hestar, útheyið 1411 þús. hestar og garðmatur allur um 40 þús. tunnur. Nú vinnur þetta færra fólk, sem enn er í sveit, fyrir 627941 sauðkind, 39732 nautgripum, og 55876 hrossum, og uppskera garðávaxta er um 100000 tn., og að auki gróðurhúsaræktunin. Kjötmagnið hefur aukizt um 28% og mjólkurmagnið 98 %. 8% færra fólk afkastar því miklu meir en áður, hverju svo sem hv. þm. Siglf. og hv. Z. þm. Reykv. vilja þakka það, en þeir segja, að allt hafi staðið í stað og öll umbótaviðleitni Framsfl. engan árangur borið. Kannske vilja þeir nú reyna, að reikna, hvað afurðirnar þyrftu að kosta, ef afköstin væru söm og fyrir 20 árum.
En hvaða breytingar hafa svo orðið á sjávarútveginum? Þar segja þeir tæknina notaða. og þar segja þeir afköstin mikil. Tonnatal fiskiskipanna hefur aukizt úr 13681 í 24430 eða um 78%. Fiskaflinn hefur aukizt úr 69996 tonnum af nýjum, flöttum fiski, í 136263 eða 94,6 % og því hvorki eins mikið og taðan né mjólkin, og þó fækkaði fólkinu, sem vann að landbúnaðinum um 8%, en fjölgaði því, sem vann að fiskframleiðslunni. Til viðbótar hefur svo komið síldveiðin, en hún hefur nær tífaldazt að magni á þessum 20 árum, enda vinna nú að henni um hálft sjötta þúsund manns. Mér sýnast tölur þessar benda á það, þótt enn vanti mikið á, að sú tækni sé viðhöfð, er við óskum við landbúnaðarframleiðsluna, og kemur það meðal annars fram í því, að það er bara tæpur helmingur af túnum landsins véltækur og um 1/3 af engjunum, — að framfarir landbúnaðarins síðustu 20 árin þoli samanburð við framfarir sjávarútvegsins. Og sérstaklega virðist mér þetta augljóst, þegar þess er gætt, að með auknu töðufalli um 122% og hærri meðalkýrnyt um ca. 17% er sköpuð undirstaða, er léttir lífsbaráttu þeirra, er síðar vinna að landbúnaði. Á þessum tíma hafa fiskveiðarnar verið greinileg rányrkja, þar sem næstu fiskimiðin munu nú því nær upp urin og þar með þeim gert erfiðara fyrir, er síðar kunna að stunda þann atvinnuveg. Má hér glöggt sjá eðlismun þessara atvinnuvega. Ég held því, að hér sé ekki af neinu sérstöku að státa og sé bezt fyrir alla að láta allan meting um afköstin í hvorri framleiðslugrein fyrir sig falla niður, en reyna heldur að standa .saman að því að auka afköstin og gera framleiðsluna ódýrari. En leiðin til þess er ekki sú að fella frv. eins og jarðræktarbreytingar þær, er lágu fyrir Ed. á síðasta þingi og bæjaþingmennirnir vísuðu frá, heldur samþykkja þær og standa síðan dyggilega saman að framkvæmdunum. Og ég er nú að vona, að þeir, sem mest hafa talað hér um þörf á að gera framleiðsluna ódýra, séu nú orðnir það vitrari en á síðasta þingi, að þeir nú verði með þeim tveim frv., sem liggja fyrir þessu þingi og hafa í aðalatriðum það sama að innihalda og breytingin á jarðræktarlagafrv., er vísað var frá í fyrra í Ed. Með þessu hef ég, í þótt óbeint sé, svarað ýmsum rangfærslum og getsökum, er beint var að landbúnaðinum og þeim, er hann stunda.
Ég vona nú, að menn sjái, hve óréttmæt sú ásökun háttv. þm. Siglf. er, að allar tilraunir Framsfl. til að bæta og gera framleiðsluna ódýrari í sveitunum hafi að engu gagni komið, vegna þess að byggðin var ekki færð saman.
Um samfærslu byggðarinnar út af fyrir sig skal ég ekki ræða. Hún kemur þessu máli ekki við, en um hana má ræða í sambandi við framtíðina og hvað helzt þurfi að gera til að vinna enn fljótar að því að lækka framleiðslukostnaðinn en nú er gert. En til að ræða það atriði gefast tækifæri í sambandi við frv. þau, er liggja nú fyrir þessu þingi.
Þegar þm. Siglf. talaði hér í gær, lét hann svo um mælt, að bændur hefðu notað klæki til að fá greiðslur úr ríkissjóði á eigin framleiðslu til eigin nota. Þetta sama var borið á bændur í fyrrahaust hér á Alþ. Nú vita þessir menn vel, að hér er um hrein ósannindi að ræða, og er það fyrst og fremst vegna þess, hve langt þeir búa frá sláturstað yfirleitt, að þeir sem heild gætu það ekki, þótt þeir vildu. Hins vegar er eðlilegt, að þm. Siglf. haldi, að bændur geri þetta, því að verkamenn í kaupstöðum og kauptúnum, sem kindur eiga, gera þetta í allstórum stíl. Á Norðfirði er t.d. félag, sem kallað er „Pan“. Í því eru eingöngu Norðfirðingar. Þeir fengu í fyrra sláturleyfi og slátruðu eigin fé, keyptu það út á 6 kr. pr. kg í heilum kroppum, en lögðu það inn á 6,82. Fengu með öðrum orðum 82 aura pr. kg fyrir að leggja þetta inn hjá félaginu. Hér í Reykjavík eru nokkrir fjáreigendur. Þeir gerðu ýmist hér áður að fá Sláturfélagið til að slátra fyrir sig eða þeir slátruðu hér úti á nesi í skúr, sem þar var. Og þeir tóku sjálfir sitt kjöt, til þess að þurfa ekki að greiða 10 aura pr. kg í verðjöfnunargjald. Nú er slátrunin á nesinu horfin, kjötið lagt inn hjá Sláturfélaginu og keypt þaðan aftur. Líkar sögur get ég sagt víðar að. En til þess að leiða athyglina frá þessum staðreyndum, er talað um, að bændur geri þetta almennt, þótt vitað sé, að þeir hafa enga aðstöðu til þess.
Þá er það alger misskilningur, að innanlandsverðið sé fellt niður vegna bænda. Slíkt má segja með útflutningsbæturnar með, nokkrum rétti, en engum um niðurgreiðslurnar innanlands. Ég vil að vísu heldur ekki segja, að þær séu gerðar fyrir neytendur. Þær eru gerðar af alþjóðarnauðsyn til þess að atvinnuvegirnir, og þá sérstaklega sjávarútvegurinn, stöðvist ekki. Þetta veit ég, að eins skynsamir menn og 2. þm. Reykv. og þm. Siglf. skilja.
Sósíalistar hafa lagt sig fram til þess að koma á metingi milli þeirra bænda, er reka kúabú, og hinna, sem aðallega stunda fjárrækt. En ég vænti, að þetta takist ekki. Reynslan mun sýna, að útflutningsuppbæturnar verða litlar og ekki kaupandi háu verði, enda vitanlegt, að það var fyrst og fremst til þess að láta atvinnuvegina ekki stöðvast, að bændur samþykkja fyrir sitt leyti að falla frá verðhækkuninni, sem átti að verða 16. sept. á vörum þeirra. Það er talað um stór- og smábændur og að þeir, sem lítil hafi búin, ættu að fá útflutningsuppbætur, en hinir ekki. Þetta er byggt á miklum misskilningi. Sannleikurinn er sá, að það eru fyrst og fremst þeir bændur, sem litlu búin hafa, sem fengið hafa kauphækkun á vinnu sína með hækkuðu afurðaverði. Hinir, sem hafa stærri búin og hafa meira og minna af verkafólki, hafa tiltölulega minna netto en þeir, sem einyrkjar eru. Undantekningar eru á þrem landssvæðum. Þar eru bændur, sem hafa allmargt fé, en fátt fólk, ætla fénu lítið fóður, af því að hagar eru oftast nægir, enda kindinni oft, ekki gefið nema 22 kg yfir veturinn.
Vegna þess að undanfarnir vetur hafa verið góðir, hafa þeir, sem fjármargir eru í þessum landshlutum, grætt allverulega, en þegar aftur kemur vetur eins og 1936, tekur hann sinn skatt, eins og sá vetur gerði.
Búskapur þessara bænda er þess vegna einungis „lotteri“, sem má græða mikið á, en tapið getur líka orðið mikið. En burt séð frá þessum undantekningum eru það búin, þar sem bóndinn sjálfur án aðkeypts vinnuafls kemst yfir bústörfin, sem bezt hafa borið sig síðustu árin.
Háttv. þm. minntist einnig á karakúlhrútana, og vildi hafa, að allar umbætur á landbúnaðinum hin síðustu ár væru í líkingu við það gagn, er þeir hefðu gert. Í þessu sambandi er mér ánægja að minna háttv. þm. á það, að hefði mínum ráðum verið fylgt, þá hefðu karakúlhrútarnir verið hafðir í eyju með öðru fé og þar reynt, hvaða árangurs mætti vænta af notkun þeirra, áður en þeim hefði verið hleypt á land, og má hann því kenna öðrum en mér um þær pestir, er með þeim eiga að hafa komið. Hefði mínum ráðum verið fylgt, þá hefði ekki farið sem fór. Og svo að lokum aðeins þetta: Ég fylgi þessu frv. eingöngu vegna þess, að ég sé ekki sem stendur aðra leið til að fyrirbyggja, að atvinnuvegirnir stöðvist, en það ætti sízt að koma fyrir nú. Slíkt er þjóðarnauðsyn, og fyrir henni verður hagur einstakra stétta að víkja.