10.03.1944
Sameinað þing: 29. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 208 í D-deild Alþingistíðinda. (4326)
67. mál, norræn samvinna
Eysteinn Jónsson:
Þegar skilnaðarn. fjallaði um þetta mál, hygg ég, að allir hafi litið svo á í n., að samkomulag væri orðið um það, að n. beitti sér fyrir þeirri afgreiðslu á málinu, sem orðuð er í upphaflegu till., og að nm. hafi ekki gert ráð fyrir, að tilraunir mundu verða gerðar til þess að blanda inn í till. svona meting milli Norðurlandaþjóðanna. Till. var einmitt gerð með samkomulagi í skilnaðarn., sem allir nm. tóku þátt í, og er orðuð þannig, að allir þm. ættu að geta orðið sammála um afgreiðslu hennar. En nú hafa þau óheilindi gerzt, að tveir hv. þm. hafa flutt brtt. um málið, sem hefur komið af stað óróleika, og það var öllum ljóst, að afleiðingin yrði sú, ef slík till. kæmi fram. En það vakti einmitt fyrir skilnaðarn. að synda fram hjá því, að slíkt gæti átt sér stað.
Frsm. brtt., hv. þm. Siglf., sagði, að þeir hefðu fundið sig knúða til þess að flytja þessa brtt., til þess að Alþ. ætti þess kost að óska Norðmönnum og Dönum sigurs í frelsisbaráttu þeirra og í baráttu þeirra gegn nazistískri Evrópu, eins og hv. þm. Siglf. komst að orði síðar í framsöguræðu sinni. Nú er það augljóst mál, að í till., eins og hún liggur fyrir, er öllum Norðurlandaþjóðunum óskað frelsis, en þessar tvær þjóðir, sem teknar eru út úr á þeirri brtt., sem hér um ræðir, geta ekki fengið frelsi sitt, nema þeim verði sigurs auðið í frelsisbaráttu sinni. Það liggur því í augum uppi, að þessi till. getur ekki verið komin fram til þess út af fyrir sig, að Alþ. eigi þess kost að óska þessum þjóðum frelsis og sigurs í frelsisbaráttu þeirra, heldur er ætlazt til þess, að með þessari till. slái Alþingi Íslendinga því föstu, að það séu aðeins þessar tvær þjóðir, sem berjist fyrir frelsi sínu. Og um leið er því þá slegið föstu, að hinar Norðurlandaþjóðirnar, sem teknar eru undan, heyi ekki frelsisstríð. Þessi till. er því með öðrum orðum ekki hugsuð til þess, að við getum sent vingjarnlega kveðju til Norðmanna og Dana, heldur sem sneið til einnar Norðurlandaþjóðarinnar, Finna.
Nú álít ég það ekki aðeins óviðeigandi, heldur fyrir neðan allar hellur, ef Alþingi Íslendinga ætlar sér þannig að gera upp á milli þessara þjóða og þykist þess umkomið að lýsa í raun og veru yfir því, að sumar af þessum smáþjóðum heyi frelsisstríð og aðrar ekki. En ef Finnar heyja ekki frelsisstríð, er því slegið föstu, að Finnar eigi í árásarstríði. Ég ætla hér ekki að fara langt út í að ræða forsögu þessara mála, og er slíkt tæplega viðeigandi í sambandi við þetta mál, enda þótt ræða hv. þm. Siglf. gæfi fullkomlega tilefni til þess. T. d. minntist hann á í ræðu sinni, að það mætti ekki minna vera en við létum í ljós sérstakan stuðning við Norðmenn og Dani, þar sem þeir berðust fyrir málstað Bandamanna, og hvað Íslendingar ættu mikið undir þeim málstað í þessari styrjöld. Það er óþarfi að rifja það upp, því að öllum er orðið ljóst, hversu afstaða hans og ýmissa annarra flokksbræðra hans hefur gerbreytzt á síðustu stríðsárum í þessum málum, og ætla ég ekki að ræða það nánar. En ég minntist á þetta aðeins af þessu tilefni í ræðu hans, og mér finnst vægast sagt óviðeigandi af hv. þm. Siglf. að draga þessi atriði inn í umr.
Hv. þm. Siglf., sem talaði fyrir brtt., var spurður um það, hvort þeir vissu til þess, að á Norðurlöndum væri háð nokkur önnur frelsisbarátta en sú, sem Danir og Norðmenn háðu. Mér skildist á honum, að hann áliti, að því væri ekki til að dreifa. Nú geta styrjaldir af hálfu þjóða aðeins verið með tvenns konar hætti, annars vegar í því skyni að verjast árás og yfirgangi annarra, hins vegar að ráðast á aðrar þjóðir. Væri þá fullkomið tilefni til að spyrja um það út af því, sem hér hefur komið fram, hvort nokkur þm. vildi halda því fram, að Finnar heyi árásarstyrjöld. (BrB: Hér er einn.) Þá býst ég við, að þeir séu tíu. Hvernig er sá maður, sem getur látið sér detta í hug, að Finnar heyi nokkuð annað en varnarstríð eða frelsisstríð? Finnar hafa þá sérstöðu, að að þeim hefur sótt ekki aðeins eitt stórveldi, heldur tvö, svo að aðstaða þeirra er því önnur en hinna Norðurlandaþjóðanna, og auðvitað getur engum dottið í hug að halda því fram í alvöru, að Finnar muni nokkurn tíma hafa óskað annars en þess að fá að vera utan við þessa styrjöld eins og hinar Norðurlandaþjóðirnar. Finnar hafa dregizt inn í styrjöldina fyrir rás viðburðanna og hafa verið í þeim vanda staddir, að þeir hafa orðið að búa við ágang fleiri en eins stórveldis. Mér finnst því, að við hefðum allir átt að geta verið sammála um að draga ekki inn í þessar umr. meting um þá baráttu, sem nú er háð á Norðurlöndum. En það hefur verið gert af þeim, sem hafa flutt þessa brtt., og er því óhjákvæmilegt að minnast á þetta atriði. Annars finnst mér það mjög undarlegt, ef margir hv. þm. eru þeirrar skoðunar, að Finnar séu árásarþjóð, sem hafi ráðizt á stórveldi, og að það hafi í raun og veru verið vilji þeirra að eiga frumkvæðið að því að taka þátt í styrjöldinni. En aðstaða þeirra er vitaskuld öll önnur vegna legu landsins, og hafa þeir sjálfsagt óskað þess eindregið að geta staðið utan við styrjöldina.
Út af brtt. þeirri, sem kom frá hv. 2. þm. Rang., og þeim orðum, sem hann lét falla í sambandi við hana, vil ég segja það, að mér skilst brtt. hans vera til að draga úr því, að Alþingi Íslendinga taki beinlínis þannig til orða að óska Norðurlöndum sigurs í frelsisbaráttu þeirra, og gætir misskilnings hjá honum um það, hvernig óskin er hugsuð. Hann ber kvíðboga fyrir því, að einhver kunni að skilja hana þannig, að við óskum ekki Noregi sigurs með því að undanskilja ekki Finna. Þessi misskilningur byggist á því, að ósk okkar nær ekki lengra en að Norðurlandaþjóðirnar fái fullt frelsi sitt, og þær geta ekki fengið fullt frelsi sitt, nema þær sigri. Við óskum þeim ekki sigurs til að ganga á rétt annarra, heldur til að fá að ráða sjálfum sér. Þess vegna vil ég benda á, að það er misskilningur að óttast, að þetta geti misskilizt á nokkurn hátt, eins og kemur fram hjá hv. 1. þm. Rang.
Ég hefði talið það langæskilegast, að allar brtt., sem fram hafa komið, yrðu teknar aftur og þessi leiðinlegu ágreiningsmál, sem ekki eru nema til skaða og skammar, verði látin niður falla, svo að þingheimur geti sameinazt um till. eins og hún kom upphaflega frá skilnaðarn. og þá varð samkomulag um af hálfu fulltrúa allra flokkanna. En náist ekki samkomulag um það, finnst mér rétt, að gengið verði til atkv. um till. á þskj. 197, sem er flutt af þremur þm. Og þó að ekki náist samkomulag um að taka allar brtt. aftur, ætti að gera tilraun til að fá skrifl. brtt. teknar aftur, þó að ekki væri nema vegna þess, hve það er óviðeigandi að kasta fram skrifl. brtt. á síðustu stundu.