17.01.1945
Efri deild: 104. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 710 í B-deild Alþingistíðinda. (898)
187. mál, landssmiðja
Frsm. (Magnús Jónsson):
Þetta frv. er stjórnarfrv., borið fram í Nd. Og hefur fjhn. þeirrar d. mælt með því í einu hljóði. Fjhn. þessarar d. hefur farið yfir það og borið það saman við l. um landssmiðju frá 1936, en þeim l. er svo háttað, að þar er ríkisstj. veitt heimild til að ábyrgjast 100 þús. kr. lán handa landssmiðjunni til vélakaupa, bygginga og annars slíks. Nú hefur fyrirtækið ráðizt í miklar byggingarframkvæmdir, sem svo hafa leitt til mikils vélakostnaðar og annars slíks, sem mikinn kostnað hefur í för með sér. Þetta hefur orðið til þess, að landssmiðjan hefur orðið að bjarga sér með óhagstæðum lánum, víxlum og öðru slíku. Það væri mikið hagræði fyrir fyrirtækið, ef það gæti komið þessum lánum betur fyrir. Hér er því farið fram á það, að ábyrgðarupphæðin, sem í l. frá 1936 er 100 þús. kr., verði með þessum l. 1 millj. kr. Og verð ég að segja það fyrir mitt leyti, að ég tel þessa upphæð fremur of lága en hitt, til þess að fyrirtækið geti gert fjárhag sinn greiðan.
Eftir að n. hafði gengið frá nál. sínu í þessa átt, átti atvmrh. tal við mig um að breyta einnig 7. gr. l. um landssmiðju. Ég bar þetta svo fram á n.- fundi. En grein sú, sem hér um ræðir, hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta: „Landssmiðjan greiðir tekjuskatt til ríkisins eins og væri um einkafyrirtæki að ræða.“ En orðalagið er mjög óákveðið, og hefur staðið stapp um það, hvernig eigi að reikna tekjuskattinn, þótt ekki ætti þar að velta á miklu, þar sem hér er um að ræða, að ríkisstofnun borgi ríkinu. Sakir standa þannig nú, að tekjuskattur s.l. 2 ára er enn ógreiddur vegna. deilna um þetta atriði. Atvmrh. fór fram. á, að n. reyndi að skera úr um þetta með því að leggja til, að l. um landssmiðju yrði breytt þannig, að hún greiddi tekjuskatt eftir sömu reglu og hlutafélög. Þetta mundi skapa þessu fyrirtæki jafnrétti við þau fyrirtæki, sem hún starfar í samkeppni við. Einnig mundi það gera henni kleift að leggja í varasjóð og njóta varasjóðsfríðinda með þeim l. En n. leit svo á, að með þessu væri þó ekki úr því skorið, hvaða hliðstæða ætti að koma á móti hlutafé hlutafélaga, en frá því má draga ákveðinn hundraðshluta, áður en skattur er gefinn upp. N. taldi einna heppilegast, að stofnsjóðseign ríkisins í landssmiðjunni eða höfuðstóll, eins og það er venjulega kallað, komi til með að standa fyrir hlutafé að einhverju leyti. Þá gæti hún reiknað 5 prósent frá af höfuðstól sínum og hefði rétt til að draga frá af tekjum sinum og safna í varasjóð skattfrjálst. Eins og hv. dm. sjá, verður hér alltaf að nokkru leyti að ræða um keisarans skegg. Þetta fyrirtæki er reist og rekið af ríkinu, og það, sem ekki fer í ríkissjóð, gengur til landssmiðjunnar sjálfrar. En n. fannst sanngjarnt, úr því að fyrirtækið er rekið af ríkinu,, að því sé gert mögulegt að starfa á hliðstæðum grundvelli og önnur hliðstæð fyrirtæki. N. leggur því til, að frv. verði samþ. með þeim breyt., sem fjhn. leggur til á þskj. 875.