04.03.1946
Efri deild: 76. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 1165 í B-deild Alþingistíðinda. (1991)
28. mál, skólakerfi og fræðsluskylda
Haraldur Guðmundsson:
Ég er sammála meiri hl. n. um það, að frv. skuli ná fram að ganga, en áskil mér rétt til að bera fram brtt. eða fylgja brtt., sem fram kynnu að koma. Ég ætla, að ég hafi nú gert grein fyrir, hvers vegna ég skrifaði undir nál. með fyrirvara, með brtt. þeirri, sem ég hef lagt fram á þskj. 470. Brtt. er um það, að gildistaka l. skuli vera 1. jan. 1947 og komi svo til framkvæmda á næstu sex árum, eins og þar er orðað.
Ég skal taka það fram strax, að yfirleitt virðist mér þau frv., sem eru um breyt. á fræðsluskyldunni, til stórbóta frá því, sem nú er. Ég hef þó kannske ekki getað kynnt mér þau nógu ýtarlega. En þetta virðist mér augljóst. Með því frv., sem hér liggur fyrir, er tvennu slegið föstu. Með samþykkt þess er í fyrsta lagi ákveðið, hversu langur skólaskyldualdur skuli vera, og í öðru lagi skuli skólakerfið allt vera ein samfelld heild. Ég hygg, að hvað sem menn segja um þetta mál í einstökum atriðum, þá orki það ekki tvímælis, að samþ. þessa frv. sé til stórra bóta. Lenging skólaskyldualdursins er eitt ár samkv. frv., en í framkvæmd verður það þannig, ef frv. verður samþ., að skólaskyldualdurinn styttist um eitt ár, en hins vegar er upp tekinn skyldutími frá 13–15 ára og undir vissum skilyrðum er svo leyft að framlengja hann upp í 16 ár. Ég hygg, að þarna sé rétt að greina milli barna og unglinga um 13 ára aldur.
Í öðru lagi er gert ráð fyrir því, að skólarnir myndi eitt samfellt kerfi, og er það til bóta frá því, sem nú er öllum er kunnugt um þá erfiðleika, sem unglingar eiga við að stríða bæði í Reykjavík og hvaðanæva af landinu, sem þurfa að komast í sérskóla. Sumir skólarnir hafa undirbúningsdeildir, og þeir nemendur, sem í deildirnar komast, standa betur að vígi um upptöku í aðalskólann. En hinir, sem koma úr öðrum skólum, verða að kaupa sér sérkennslu og standa þó kannske ekki eins vel að vígi við inntökupróf í aðalskólann og þeir, sem eru í undirbúningsdeildunum. Hins vegar er hér gert ráð fyrir, að prófin veiti öllum rétt til að ganga upp í skóla, sem er næsta þrepi ofar. Þetta tvennt er tvímælalaust til bóta, og í raun og veru er þetta aðalefni frv.
Hins vegar get ég ekki neitað því, að mér finnst nokkuð skorta á, að undirbúningur málsins í heild hafi verið eins góður og æskilegt hefði verið, og á ég þá ekki sérstaklega við þetta eina frv. Mér er ljóst, að þessar breyt. hljóta að leiða til mjög verulegra hækkana á kostnaði í sambandi við fræðslumálin í heild, en mér er ekki ljóst, hversu mikill sá kostnaður muni vera. Sjálfsagt fjölgar föstum kennurum, ég ætla, eftir upplýsingum frá fræðslumálastjóra, um 120. En þess ber þó að gæta, að á seinni árum hefur fjölgað svo í ýmsum skólum, sem ekki hafa skyldutíma, að kennarafjöldinn hefur aukizt á seinni árum, svo að það verkar til lækkunar á þessa tölu. Ég hef ekki fengið neinar upplýsingar um, hversu mikil aðkallandi þörf er fyrir nýjar skólabyggingar og undirbúning í sambandi við þær, sem leiðir af samþ. og framkvæmd þessara frv. Ég þykist vita, að hér sé um mjög mikla upphæð að ræða. Ég hefði talið æskilegt, að nokkur áætlun lægi fyrir um þetta, þannig að unnt væri að greina, hversu langan tíma þarf til að fullnægja þessari þörf. Ég sé, að fyrir þeim, sem frv. samdi, vakir, að l. taki gildi smátt og smátt, eins og í frv. greinir. En ég álít, að það sé stórum heppilegra, að áður en framkvæmdir séu hafnar, liggi fyrir um þetta áætlun, er sýni, hversu mikil aukningin þurfi að vera á skólahúsum og tækjum og á hversu löngum tíma tiltækilegt teldist að leysa úr þessu. Tilgangurinn með brtt. á þskj. 470 er sá, að gildistaka l. miðist við það, að þegar liggi fyrir áætlun um, hversu kostnaðarfrekt þetta verði og hversu langan tíma megi telja þurfa að leysa úr því, sem fyrir hendi er, hversu mikið þurfi þá að taka á hverju ári, ef þessu marki á að ná. Ég vona, að hv. d. geti fallizt á þessa brtt., eftir að ég hef nú gert grein fyrir því, hvers vegna hún er flutt.