11.04.1946
Neðri deild: 107. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 1742 í B-deild Alþingistíðinda. (2711)
172. mál, nýbyggingar í Höfðakaupstað
Skúli Guðmundsson:
Herra forseti. Í þessu frv. er gert ráð fyrir því, að ríkissjóður veiti sérstaka aðstoð til framkvæmda í Höfðahreppi í Austur-Húnavatnssýslu, og er heimilt samkv. 1. gr. frv. að verja til þessa allt að 5 millj. kr. úr ríkissjóði. Þarna á Skagaströnd eru góð skilyrði til útgerðar, og einnig eru á þessum stað betri ræktunarskilyrði en víðast annars staðar í kauptúnum. Það virðist því eðlilegt, að gerðar séu ráðstafanir til þess, að þarna aukist byggð.
Það var nokkuð rætt í fjhn., sem hafði mál þetta til meðferðar, að gera mætti ráð fyrir því, að óskir kæmu annars staðar frá um hliðstæða aðstoð til kauptúnsmyndunar. Það má vitanlega gera ráð fyrir því, að úr því að farið er út á þessa braut, þá verði óskað eftir svipuðum stuðningi til þess að koma upp útgerðarstöðvum þar, sem vel hagar til í því tilliti, og þá einnig aðstoð til þess að mynda kauptún í sveitum, þar sem skilyrði eru til þess. Má benda á það, að nú mun vera að rísa upp kauptún á Fljótsdalshéraði, við Egilsstaði. Og þó að ekki hafi enn komið fram till. á Alþ. um neinn sérstakan stuðning af ríkisins hálfu við það, þá má telja líklegt, að slíkar till. geti komið fram síðar. Og víðar í sveitum má gera ráð fyrir því, að slík kauptún rísi upp í framtíðinni, og að það verði þá óskað eftir stuðningi við þau. Þótt ekki hafi verið gerðar neinar brtt. við þetta frv. í þá átt að gera þær heimildir, sem þarna er um að ræða, víðtækari, láta þær ná til fleiri staða, þá er þess að vænta, að ef óskir koma fram um svipaða aðstoð víðar af landinu, þar sem góð skilyrði eru til atvinnurekstrar, þá verði þeim vel tekið.
Eins og þegar hefur verið lýst af hv. frsm. fjhn. og fram kemur í nál., var enginn ágreiningur um það í n. að mæla með frv. og framgangi þess. Hins vegar getur auðvitað orkað. tvímælis um einstök atriði frv., eins og t. d. um stjórn þessara framkvæmda. Samkv. 2. gr. frv. er gert ráð fyrir, að skipuð verði 5 manna nýbyggingarnefnd Höfðakaupstaðar, svo kölluð, til þess að hafa þessar framkvæmdir með höndum, Ég tel, að það sé nokkur vafi á því, hvort ástæða sé til að hafa svona marga menn í þessari n., og einnig um það að gera ráð fyrir því, að einn af embættismönnum ríkisins, sem hefur aðsetur t Reykjavík, skuli vera form. þeirrar n. Það má um það deila, hvort þetta sé það heppilegasta. En ég hef þó ekki flutt, né aðrir hv. nm., enn sem komið er, neina brtt. við þessa gr. Hins vegar var nú verið að útbýta hér á fundinum brtt. við 3. gr. frv., og eru þær fluttar af mér ásamt hv. 4. þm. Reykv. og hv. 3. þm. Reykv. Fyrri brtt. þar snertir bæði 1. og 2. tölul. 3. gr. frv., en í þeim liðum 3. gr. er gert ráð fyrir, að nýbyggingarnefnd Höfðakaupstaðar vinni að því að koma upp skipulagðri byggð í Höfðakaupstað og koma á fót atvinnutækjum þar, í samráði við nýbyggingarráð og ríkisstj. En við leggjum til í nefndri brtt., að um þetta verði einnig haft samráð við hreppsnefnd Höfðahrepps. Virðist okkur í alla staði eðlilegt að hreppsnefndin sé þarna með í ráðum, ekki síður en hinir tveir aðilarnir. En það er eins um alla þessa þrjá aðila, að það er gert ráð fyrir því í frv., að þeir eigi fulltrúa í nýbyggingarnefndinni. — Síðari brtt. okkar er við 3. tölul. b. í 3. gr. frv. En þar er í frv. ákveðið, að eitt af verkefnum nýbyggingarnefndarinnar sé að reisa íbúðarhús í Höfðakaupstað í samráði við nýbyggingarráð og ríkisstj., til þess að selja þau fullsmíðuð. Þetta virðist okkur flm. brtt. um of einskorðað, og leggjum við því til, að liðurinn verði orðaður um og hafður þannig, að húsin verði reist af þessari n. í samráði við nýbyggingarráð, hreppsnefnd Höfðahrepps og ríkisstj., til þess að selja þau einstaklingum, byggingarfélögum eða byggingarsamvinnufélögum, enda sé það aðalreglan, að húsin séu byggð eftir fyrir fram gerðum pöntunum og seld, þegar þau eru að nokkru eða öllu leyti smíðuð, eftir vali kaupenda. Við teljum ekki heppilegt að einskorða það í l., að húsin séu seld aðeins fullsmíðuð, því að það getur vel verið, að einhverjir af þeim, sem ætla að setjast þarna að og vilja fá þar byggð hús, vilji eins vel kaupa húsin, t. d. þegar þau eru orðin fokheld eða á einhverju stigi áður en gengið er frá þeim að fullu, og virðist það eðlilegt, að kaupendur geti valið um þetta. Við teljum einnig, að heppilegt sé, að aðalreglan sé sú, að húsin séu byggð eftir fyrir fram gerðum pöntunum, þó að við viljum ekki útiloka þann möguleika, að nýbyggingarnefnd byggi húsin án þess að tryggja sér kaupendur að þeim fyrir fram. Hitt álítum við, að hljóti að verða heppilegra, að þeir væntanlegu kaupendur húsanna geti frá byrjun fylgzt með þessum málum, og að teknar verði til greina óskir þeirra um fyrirkomulag á byggingunum, að því leyti sem þær geta samrýmzt því heildarfyrirkomulagi, sem verður ákveðið um byggðina á þessum stað. — Ég sé svo ekki ástæðu til að hafa fleiri orð um þessar brtt.
En ég vildi aðeins víkja hér að tveimur atriðum í þessu frv. Í 2. tölul. 3. gr. segir svo, að starf nýbyggingarnefndar sé að koma á fót atvinnutækjum í Höfðakaupstað í samráði við nýbyggingarráð og ríkisstj. Ég gerði fyrirspurn um það í fjhn. til fyrri flm, frv., sem á sæti í þeirri n., hvort þarna væri gert ráð fyrir fyrirtækjum, sem rekin yrðu af ríkinu eða af öðrum, og svaraði sá hv. þm. því á þá leið, að með þessu ákvæði væri gert ráð fyrir því, að nýbyggingarnefnd hefði frumkvæðið að stofnun fyrirtækjanna, en þar gæti verið um að ræða bæði fyrirtæki, sem rekin yrðu af einstaklingum, félögum og einnig af ríkinu, og taldi hann, að í þessu fælist einnig heimild til þess að setja upp fyrirtæki, sem rekin væru af nefndinni fyrir hönd ríkisins. Þetta er ekki svo ljóst orðað í þessum tölul. 3. gr., að mér fannst ástæða til að óska eftir frekari upplýsingum. Út af þessu vil ég aðeins segja það, að ef um það verður að ræða að setja þarna upp fyrirtæki, sem ríkið á að reka, teldi ég eðlilegast, að þegar að því kæmi, yrði leitað sérstakrar heimildar Alþ. til þess, eins og venja hefur verið þegar um það hefur verið að ræða að koma upp fyrirtækjum, sem ríkið rekur.
Í 5. gr. frv. eru ákvæði um það, að allir þeir, sem ráða yfir lóðum og löndum í Höfðahreppi, skuli skyldir til að láta þessi lönd af höndum eða afnotarétt þeirra, eftir því sem nýbyggingarnefnd fer fram á, enda komi fullar bætur fyrir. Nú er þannig ástatt á þessum stað, að ríkið á þarna allt landið. Ríkið mun hafa átt um alllangan tíma jörðina Höfðahóla, og hefur nú fyrir skömmu einnig keypt Spákonufell. En Skagastrandarkauptún er byggt í landi þessara jarða. Hins vegar er mér líka tjáð, að búið sé að leigja mikið af þessum löndum einstökum mönnum á erfðaleigu. Sumt af þessum löndum er orðið þegar að fullræktuðum túnum og önnur eru ræktuð að nokkru leyti. Og það má vitanlega gera ráð fyrir því, þegar taka þarf þessi lönd vegna hinnar nýju byggðar, að ríkissjóður verði að borga verulegar fjárhæðir fyrir þessi lönd, jafnvel þó að hann sé eigandi þeirra. Sérstaklega hlýtur það að kosta allmikið, þegar taka þarf fullræktuð tún undir hina nýju byggð, því að gera má ráð fyrir, að þeir, sem hafa löndin á leigu, verði að fá töluvert verð fyrir þau. Og í ýmsum tilfellum má gera ráð fyrir, að þetta verði að vera nokkuð hátt verð. — Ég vildi aðeins vekja athygli á þessu, þó að ekki virðist vera hægt að hafa á því aðra framkvæmd en hér er gert ráð fyrir.
Ég sé svo ekki ástæðu til að svo stöddu að fara um málið fleiri orðum.