08.10.1945
Neðri deild: 3. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 834 í B-deild Alþingistíðinda. (965)
7. mál, skipakaup ríkisins
Eysteinn Jónsson:
Mér virðist liggja heldur illa á hv. þm. Vestm. Hann er að blanda inn í málefnið einu eða tveimur atriðum, sem lítið koma því við, sem hefur verið sagt.
Þessi hv. þm. sneri út úr fyrir mér, er hann sagði, að ég hafi haldið því fram, að það hefði átt fyrst og fremst að leita út fyrir landið með skipabyggingarnar. Þetta hef ég aldrei sagt. Hitt meinti ég, að ævinlega sé rétt að leitast fyrir um það, hvar hægt er að fá sem allra ódýrasta báta, vegna þess að íslenzkur sjávarútvegur hefur aldrei verið of vel stæður og veitir ekki af að fá sem ódýrasta báta. Þetta er það, sem ég meinti, og þetta sagði ég. Hitt er aldrei gott, að stofna til bátabygginga í öðrum löndum, ef Íslendingar gætu leyst þær af hendi á jafnheppilegan hátt. Mundu menn þá gjarna vilja, að þeir bátar, sem smíðaðir væru hér á landi, gætu verið með sama verði og í Danmörku.
Þessi hv. þm. segir, að ég haldi því fram, að eðlilegast sé að gera þessar bátabyggingar í samráði við þá, sem eiga að nota atvinnutækin. Ég get ekki orðað þetta öðruvísi, en þetta er mín meining, að of lítið hafi verið að því gert undanfarið að hafa samvinnu í þessum málum við kaupendur bátanna. Ég verð að líta svo á, að það sé engan veginn óframkvæmanleg leið, þegar menn ætla að greiða fyrir báta- og skipakaupum, að gera þá tillögur um bátana og síðan að afla tilboða, og þegar þetta liggur fyrir, að menn séu þá spurðir að því, hvort þeir vilji kaupa þá. Og einnig, ef almennar óskir um breytingar koma fram, að taka þá tillit til þeirra, eftir því sem fagmenn telja heppilegast.
Hv. þm. Vestm. sagði að þessi leið, sem ég stakk upp á, væri ekki fær, m. a. af því, að þegar um innanlandsbyggingu væri að ræða, væri það vísitalan, sem raskaði því, og ef dýrtíðin ykist meðan á smíði skipsins stæði, hækkaði verð þess í hlutfalli við það. Og mér skildist það á hv. þm. Vestm., að honum þætti það ekkert undarlegt, þó að menn vildu ekki gera slíka samninga um bátasmíði einstaklinga. Ég skal ekki segja um það, hvort það mundi fara þannig, ef mönnum væri boðið upp á fasta samninga, að sumir menn hrykkju frá það getur verið, að sumir gerðu það. En ef þessu er á þann veg háttað sem hv. þm. Vestm. hefur gefið í skyn, þá er líka ástandið í verðlagsmálunum í landinu og öryggisleysið í fjárhagsmálunum svo mikið, að óviðunandi er, og mun þá líka reynast fjötur um fót þeirra framkvæmda, sem fyrirhugaðar eru, og þetta er nákvæmlega það, sem stjórnarandstæðingar hafa lagt áherzlu á frá því að núv. stjórnarmyndun átti sér stað, að ríkisstj. hefur alltaf vanrækt að skapa þann fjárhagslega grundvöll og öryggi í landinu, að það örvi menn til þess að leggja í þær framkvæmdir. (Forsrh: Hvað má þá segja um stj. í Bretlandi? Þar er sama ástandið). Ég tel það allt annað traust, sem Bretar hafa á sinni stj., en Íslendingar á þessari. Hvað sem má um þetta segja, þá vita allir landsmenn og er játað af stjórnarliðum sjálfum, að hér er allt í svo botnlausri óreiðu hvað snertir fjárhag og verðlagsmál, eins og líka hv. þm. Vestm. lýsti áðan í sinni ræðu, að menn þora ekki að gera samninga um bátakaup innanlands, og stj. verður að taka það á sig að gera samninga við skipasmíðastöðvarnar og bera þá áhættu, sem því fylgir, vegna þess að landsmenn treysta henni ekki í fjárhagsmálum. (Forseti: Ég vil vekja athygli hv. þm. á því, að hér átti að vera um aths. að ræða, en ekki langa ræðu). Ég vil vekja athygli hæstv. forseta á því, að ég tala hér aðeins örfá orð í annað sinn. Ég gerði ekki ráð fyrir því, að ráðizt yrði á mig eins og hv. þm. Vestm. hefur nú gert í sinni ræðu, og þess vegna verð ég að fá leyfi til að teygja örlítið úr þessari aths., en ég á ekki eftir nema eitt atriði.
Hv. þm. Vestm. blandaði svo inn í málið nýju atriði. Hann sagði, að 2. þm. S.-M. talaði um, að þetta eigi að vera gert í samráði við þá menn, sem ættu að nota atvinnutækin, og smíði báta og skipa verði við hæfi þeirra, sem eiga að nota þau. Og svo sagði hv. þm. Vestm., að þetta væri undarlegt ósamræmi við það, sem málgagn stjórnarandstæðinga hefði deilt á Nýbyggingarráð fyrir, að láta menn ráða því, hvernig þeir höguðu innkaupum sínum á notuðum bátum frá Svíþjóð.
Ég hef áður gert grein fyrir því, hvernig hefði t. d. verið heppilegast að koma þessum málum sem bezt fyrir, að ríkisstj. og þær stofnanir, sem mesta þekkingu hafa, hefðu látið gera fyrirmyndar uppdrætti og síðan hefði verið hlustað á álit manna og reynt að samræma það við álit þeirra, sem hlut eiga að máli. Ég álít það ekki viðunandi, að stofnun eins og Nýbyggingarráð, sem sett er til þess að hafa yfirumsjón með því, sem er kallað nýsköpun atvinnuveganna, leyfi mönnum að kaupa notuð skip frá öðrum löndum, án þess að sett sé einhver fullnægjandi almenn regla um það, hvaða kröfum eða skilyrðum þau þurfa að fullnægja. Ég álít, að það sé fullt samræmi í þeim eðlilegu kröfum, að það sé ekki leyft að kaupa frá öðrum löndum notaða hluti, án þess að sett séu um það almenn fullnægjandi skilyrði, hvernig þeir hlutir skuli vera úr garði gerðir til þess að geta talizt hæfur liður í nýsköpuninni, og þeim kröfum, að Nýbyggingarráð ráði þar ekki eitt um. Og hvað snertir kaup á þessum notuðu bátum, þá hefur mér skilizt á hv. þm. Vestm., að Nýbyggingarráð hafi einmitt hent það í sambandi við Svíþjóðarbátana og það hefði láðst að setja glögg skilyrði fyrir því, hvað þessir bátar yrðu að uppfylla til þess að vera talinn hæfur liður í nýsköpuninni, og niðurstaðan getur orðið sú, að þeir, sem kaupa bátana, kaupa þá í þeirri góðu trú til landsins samkv. leyfi frá Nýbyggingarráði, að þeir séu í góðu lagi. En þá eru þeir skyldaðir til að leggja stórfé í endurbætur á þeim, án þess að hafa hugmynd um það fyrirfram, að þess yrði krafizt. Að mínum dómi áttu þessir menn fullan rétt til þess að fá að vita um það fyrirfram, ef krafizt væri einhverra verulegra endurbóta á þeim frá því, sem þeir voru, þegar þeir lágu erlendis tilbúnir til þessarar sölu.
Ég þakka svo hæstv. forseta fyrir þolinmæðina, og læt ég þessu hér með lokið.