24.03.1948
Sameinað þing: 62. fundur, 67. löggjafarþing.
Sjá dálk 88 í D-deild Alþingistíðinda. (3199)
185. mál, skipting innflutnings- og gjaldeyrisleyfa milli landshluta
Hermann Jónasson:
Herra forseti. Ég mundi hafa talað mjög ýtarlega um þetta mál, ef ekki væri svo skammur tími til umræðna, að málinu er teflt í hættu með því að hafa um það langar umr., ég mun þess vegna takmarka mig við örfá orð. Það er þá það fyrsta, að um þetta mál, verzlunarástandið í landinu, hefur verið ágreiningur síðan s. l. sumar, og án þess að fara nokkuð nánar út í það atriði, get ég sagt það, að þær till., sem ég hef borið fram viðkomandi þessum málum, hafa ekki náð fram að ganga í framkvæmd, og þessum málum hefur aðallega verið ráðið til lykta af ríkisstj., sem ágreiningnum hefur verið áfrýjað til. Það er óhætt að segja, og hv. alþm. mega gera sér það ljóst, að sú mikla verzlunarvelta, sem hefur verið hér undanfarin ár, hefur skapað óeðlilega útþenslu í verzluninni um starfsmannahald og gróða hjá þeim, sem við verzlun hafa fengizt, og þegar á að draga saman innflutning um 140–200 millj. kr., þá hlýtur það að koma einhvers staðar við, og það eru margir, sem þurfa að bera fram kvartanir við viðskiptan. og telja sinn hlut lítinn. Þetta skapar ástand hjá verzluninni, sem er á margan hátt mjög ískyggilegt fyrir rekstur hennar, en inn á þetta skal ekki fara nánar. Í annan stað mega menn gera sér það ljóst, að á stríðsárunum og fyrst eftir stríðið lagðist verzlunin alveg í sérstakan farveg. Á stríðsárunum var ekki siglt beint frá útlöndum til verzlunarstaða úti um land, og þar af leiðandi lagðist verzlunin í ákveðinn farveg. Krafan, sem komin er hér fram frá fulltrúum utan af landi, er, að þessu verði breytt í það ástand, sem var eðlilegt fyrir styrjöldina. Þetta er ekki gert sársaukalaust fyrir þá, sem hér eiga hlut að máli og hafa hagsmuni af því að verzla í landinu, að láta verzlunina renna í þann farveg, sem gert var á stríðsárunum.
Ég skal taka það fram viðkomandi því, sem hér hefur komið fram um innflutning án gjaldeyris, að ekkert hefur verið samþ. um það í fjárhagsráði að gefa út slík leyfi. Viðskiptan. gefur út öll leyfi nema þau, sem eru til nýbyggingar, og það hefur verið svo strangt með að fjárhagsráð gefi ekki út leyfi án gjaldeyris, að fjárhagsráð neitaði nýlega að gefa út leyfi fyrir nýbyggingu, sem ekki var hægt að framkvæma með þeim gjaldeyri, sem var til umráða, og varð þess vegna að taka lán til þess.
Það, sem liggur fyrir, án þess að fara frekar út í það, er, að um málið hefur verið ágreiningur síðan s. l. sumar og því hefur ekki verið ráðið til lykta nema að svo miklu leyti sem ríkisstj. hefur ráðið fram úr því með úrskurðum frá degi til dags. Nú er verið að reyna að koma sér niður á nýjar reglur, sem viðskiptan. virðist ganga frá í samráði við ríkisstj. eða einhvern hluta hennar, eins og komið hefur fram í umr. Ég lít svo á, að þál., sem hér liggur fyrir, með þeirri breyt., sem gert er ráð fyrir, sé jafnákveðin bending til ríkisstj. eða fyrirskipun eins og þáltill. sú, sem lá fyrir í upphafi. Það gefur að skilja, að þegar Alþ. gerir ályktun, þá gerir það tvennt: Það ályktar, að það vilji, að gert sé það, sem í þál. stendur, og það ályktar í annan stað, að það telji, að það, sem það fyrirskipar að gera, sé í samræmi við landslög. Það er alveg rétt, að þál. hafa ekki bindandi gildi fyrir hæstaréttardóm, en þær eru viljayfirlýsing þingsins, sem ríkisstj. verður þá að taka áhættuna, af að ganga gegn og mér dettur ekki í hug, að þessi ríkisstj. geri.
Að lokum vil ég svo benda á það, að þó að gert sé ráð fyrir innflutningi til fjórðunga, eins og gert er í þessari till., þá er það engin binding um verzlunarmálin, því að í reglunum um skömmtunina er svo ráð fyrir gert, að skömmtunarvörum sé fyrst og fremst raðað niður á þá staði, þar sem fólkinu er hagkvæmast að kaupa vöruna, en þurfi ekki að sækja hana langt að. Í annan stað er gert ráð fyrir því, að þessi regla sé þó ekki bindandi, menn geti keypt sína vöru utan við það svæði, sem gert er ráð fyrir sem aðalreglu, að þeir verzli á, en ef gert er mikið að því að raska þessu hlutfalli, getur skömmtunarstjórinn utan svæðisins stöðvað þetta, en ekki nema mikið sé af því. Þess vegna er þetta ekki neitt bindandi samkvæmt þeim reglum, sem gerðar eru um úthlutun. Að lokum þetta: Ég efast ekkert um, að ef þm. lesa þessa 4 liði þáltill. með gaumgæfni, þá muni þeir komast að þeirri niðurstöðu, sem hver maður kemst að við lestur þessara 4 liða, að það, sem fólkið úti um landið er að gera kröfu til, er að fá jafnrétti á við annað fólk í landinu. Það er það eina. Það er ekki hærra risið á þessari þáltill. en það, að fulltrúarnir utan af landi telja sig þurfa að halda fund hér í Reykjavík til að knýja fram sama rétt og aðrir menn. Að lokum: Það er ómögulegt að framkvæma verzlunarmálin, svo að í nokkru lagi sé, öðruvísi en að hafa ákveðnar reglur um úthlutunina. Í engum málum er hægt að bjóða fólkinu upp á misrétti, sízt af öllu í viðkvæmum málum eins og þessum. Það stendur svo mikill styrkur á bak við þær till., sem hér eru gerðar, að þær verða framkvæmdar innan stundar. Ég efast ekkert um, að þegar þessar till. eru samþ., þá framkvæmi ríkisstj. þær, enda fær hún áreiðanlega að vita um það, að það eru ekki aðeins þessir þm., sem samþ. till., sem standa á bak við hana, heldur stendur fólkið allt úti um landið á bak við hana sem einn maður, eins og komið hefur fram á þeirri ráðstefnu, sem hér var haldin. Það er hægt að framkvæma harðar reglur, eins og verið er að gera nú til þess að reyna að rétta við gjaldeyrismálin, ef reglurnar eru réttlátar, en það er aldrei hægt að framkvæma harðar reglur með því að þær skapi misrétti. Það hefur hvergi reynzt mögulegt og mun heldur ekki reynast mögulegt í þessu landi.