27.11.1947
Sameinað þing: 26. fundur, 67. löggjafarþing.
Sjá dálk 404 í D-deild Alþingistíðinda. (3508)
37. mál, hlunnindi einstakra trúnaðarmanna þjóðfélagsins um vörukaup
Bernharð Stefánsson:
Herra forseti. Það kann að vera, að ekki sé viðeigandi, að ég tali neitt um þetta mál, því að ég er einn af þeim bersyndugu, sem nýt þeirra hlunninda, sem hér um ræðir, þótt takmörkuð séu. Fyrir það varð ég fyrir aðkasti í sama blaði og kallaði hæstv. forseta Sþ. brennivínsforseta, þó að mér sé lítt skiljanlegt, hvaða sök ég ber á því, að þessi réttindi hafa verið veitt. Ég hef engan þátt átt í að koma þeim á eða um þau beðið, og ég hygg alla forseta þingsins saklausa af því.
Um þessa till. er það að segja, að mér þótti yfirleitt fremur vænt um, að hún skyldi vera borin fram, og ég álít, að hún sé þannig vaxin, að hún eigi að skera úr um álit þingsins á þessu máli, en ekki till., sem borin hefur verið fram af æði mörgum þm. áður og fjallar aðeins um eitt atriði þessarar till., sem sé till. um að afnema rétt þessara einstaklinga til þess að fá vín til risnu með ódýru verði. Þessi till. sem hér er til umr. tekur báðar munaðarvörurnar, er ríkið verzlar með, áfengi og tóbak, og tiltekur einnig bifreiðar. Ég veit ekki, hvort ástæða er til þess, því að mér er ekki kunnugt um, hvort valdsmenn hafa fengið bifreiðar ódýrar en aðrir, en ef svo er, þá er ekki úr vegi að taka það með. Ég vil því beina því til allshn., sem væntanlega fær þessa till. til athugunar, að afgreiða þessa till., og mér finnst, að þm. eigi heimtingu á að fá að greiða fyrst atkv. um þá till., er lengra gengur. Þetta er raunar sama málið, og vitanlega á það sama að ganga yfir vín og tóbak, og ef það ætti að veita eina tegundina þeim, sem veita risnu, þá ætti frekar að veita vín en tóbak, vegna þess að menn eru annaðhvort tóbaksmenn eða ekki, og þeir, sem það eru, bera það þá alltaf með sér, en víns aftur á móti neyta fæstir nema endrum og eins, en mörgum þykir mikil glaðning að fá einstöku sinnum í staupinu.
Hv. þm. S-Þ. minntist nokkuð á það. er hann sagði. að væri í till. sinni, en er raunar í grg. till., að til mála hefði komið að setja hér upp bar, og af því að hann blandaði mér í það mál, þá bendi ég á það, að ég hygg, að bindindismenn geti verið alveg rólegir um það, að ekki verði settur hér upp brennivínsbar allt í einu af þeirri einföldu ástæðu, sem ég hélt, að hv. þm. S-Þ. vissi, að til þess þyrfti lagabreytingu, og lög verða nú ekki til, meðan þing stendur yfir, án þess að þm. verði eitthvað varir við það og geti gert sínar athugasemdir og greitt atkv. með eða móti. Ég held, að hv. þm. S-Þ. hljóti að vita þetta, því að ég man, að það var hann, sem stóð fyrir setningu áfengislöggjafarinnar 1928, en hann var þá dómsmrh., en í þeirri löggjöf var sett það ákvæði, að ríkið hefði einkarétt til að selja áfengi, en þá mætti veita einu veitingahúsi rétt til að selja áfengi í smáskömmtum eða á annan hátt. Ný áfengislög voru sett 1934 að vísu, sem gerðu þá aðalbreytingu, að leyft var að selja sterkari drykki, en ákvæðinu um, að eitt veitingahús aðeins mætti fá áfengissöluleyfi, var ekki breytt, og ég hygg, að enginn geti efazt um, að ég, sem bý á Hótel Borg og hef tvisvar fjallað um þetta ákvæði, að mér sé fullkunnugt um það. Þess vegna er það bara broslegt að reyna að koma því inn hjá mönnum, að okkur forsetunum hafi í alvöru komið í hug að setja hér upp bar. Það er bezt að segja hverja sögu eins og hún gengur. Við vorum að spauga um þetta forsetarnir, ekki af því, að þetta væri vilji okkar, heldur af því tilefni, að þegar nýbúið var að kjósa forseta hér í haust, þá skrifar Halldór Kristjánsson grein í „Tímann“ um „forsetabrennivínið“, er hann svo kallaði, en ætti heldur að heita stjórnarbrennivín, og veitist þar í grein sinni að okkur öllum forsetunum persónulega. Og eftir að við höfðum lokið verki nokkru, þá bar grein þessa á góma, og sagði þá einhver sem svo: Ja, hvað skyldi Halldór Kristjánsson og hans fylgismenn segja, ef bar yrði nú settur hér upp eins og í þinghúsum í sumum öðrum löndum? Féllu hjá okkur fleiri gamanyrði um þetta, og ræddum við það m. a. við hv. 1. landsk. þm. Þannig liggur nú í þessu máli, hvað okkur forsetunum við kemur. Það má vera, að forsetar megi ekki segja spaugsyrði, en ég held, að margir verði brotlegir í því efni og hæpið að taka öll orð bókstaflega. Meðan við þekktumst meira, hv. flm. og ég, heyrði ég ýmsar uppástungur hans, sumar í gamni, sumar í æsingu, sem ég held, að hann kærði sig ekki um að gera opinberar. Ég legg ekki í vana minn að fara með slúður og ætla ekki að rekja það, sem ég hef heyrt hv. flm. segja við ýmis tækifæri. En hvað viðvíkur spaugsyrðum okkar forsetanna, þá eru nú spaugsyrði á allra vörum, og tal okkar var að gefnu tilefni frá grein Halldórs Kristjánssonar. Hvaða afstöðu þeir hafa, sem kynnzt hafa börum í þinghúsum erlendis, til þess að setja hér upp bar, veit ég ekki um. Ég hef heyrt fulltrúa okkar á þingi Sameinuðu þjóðanna segja, að þar í þinghúsinu væru barir og þar gætu fulltrúar fengið keypt vín, en ég held þá, að vissara sé, eftir þeim tón, sem hér ríkir, að hugsa sig um, áður en sendir eru fulltrúar á þing þetta, þar sem þessi voði er fyrir hendi.
En svo að ég víki aftur að till., þá held ég, að það sé misskilningur hjá hv. flm. að blanda forseta lýðveldisins inn í þetta. Ég held það sé ekki rétt að telja hann meðal þeirra manna, er umtalaðra forréttinda njóta, því að í lögum eru forsetanum ákveðin laun og embættiskostnaður, og risna telst áreiðanlega til embættiskostnaðar hans, og því hygg ég, að hann fái ekki afslátt á víni og tóbaki til risnu, heldur leggi ríkið honum þessar vörur beinlínis til. En út af till. að öðru leyti vildi ég taka fram, að ég tel hana réttmæta og á allan hátt frambærilegri en svipaða till. áður fram komna og vonast til þess, að hv. n. afgreiði þessa till., þótt mér finnist hún tæplega nógu víðtæk. Till. virðist borin fram til þess að afnema sérréttindi, er vissir trúnaðarmenn þjóðfélagsins hafa, en þau hafa vitanlega verið veitt vegna þess, að þeir menn hafa verið taldir gegna kostnaðarsamari embættum en aðrir. Till. hv. þm. V-Húnv. og meðflm. virtist hins vegar ekki borin fram út af þessu. Flm. hennar hafa ekkert við það að athuga, þótt menn njóti sérréttinda, ef það er bara ekki vín. En þegar ég sagði, að till. væri tæplega nógu víðtæk, þá átti ég við það, að hún nær ekki til þess atriðis, að ýmsir embættismenn, t. d. ráðherrar, hafa rétt til þess að nota bíla, sem ríkið á, leigulaust með bílstjóra og öllu tilheyrandi, ekki eingöngu í embættisferðum, heldur hvert sem er. Þetta er aðeins venja, sem stjórnin hefur veitt sér, en engin lög. Það kann að vera, að ekki sé gott að greina á milli, hvenær ráðherrar eða aðrir, er þessara réttinda njóta, t. d. vegamálastjóri, fara í embættisferð eða einkaferð og þess vegna sé ekki annað að gera en stjórnarráðið hafi hæfilega tölu bifreiða fyrir þessa menn, en þá finnst mér, að þetta ætti ekki að veitast án heimildar, heldur ættu að vera til lög um þetta atriði. Það mætti setja inn í launalögin ákvæði um réttindi þessara manna, alveg eins og þar eru sett ákvæði um það, að ýmsir embættismenn skuli hafa leigulaust húsnæði o. s. frv., og vil ég beina því til hv. n., hvort hún vilji ekki athuga þetta eins og annað. er í till. greinir.
Ég geri ráð fyrir, að hæpið sé, að ráðherrar og forsetar hafi atkvæðisrétt um þessa till. samkvæmt þingsköpum, en þó hygg ég mér a. m. k. sé heimilt að greiða atkvæði um meðferð málsins, og annað liggur ekki fyrir nú. Ég mun greiða till. atkv. til allshn. og vil taka undir ósk hv. flm. um, að n. láti atkv. ganga í þinginu um þessa till. Ég geri ekki ráð fyrir, að þetta mál muni lengi snerta mig persónulega, en álít, að þeir, sem í minni aðstöðu eru, séu ekki að öllu leyti öfundsverðir. Ég held, að betra væri að hafa einhverju slegið,föstu um þennan rétt eða afnema hann með öllu. Ég tek alveg undir orð hv. flm., og þó að það stæði í mínu flokksblaði, tel ég það alveg óhæfileg ummæli að kalla hæstv. forseta Sþ. „brennivínsforseta“, þótt hann að tilefnislausu frá sjálfum honum hafi fengið þessi réttindi, enda hefur hv. flm. tekið fram, að hann hafi ekki misnotað þessi réttindi, en mér heyrðist eins og hann vildi ásaka okkur deildaforseta fyrir það, þótt ekki segði hann það nú beint. Ég ber mig ekki undan því, að ég hef drukkið áfengi og það stundum helzt til mikið. En ég hef aldrei misnotað mín sérréttindi til þess að koma mér eða öðrum á fyllirí til tjóns eða skammar, og ég vil biðja hv. 11m. að finna orðum sínum stað, ef hann hefur átt við það. Það, sem mér verður fundið til ávirðingar í þessum efnum, stendur ekki í sambandi við þetta svo kallaða „forsetabrennivín“.