13.05.1949
Efri deild: 105. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 794 í B-deild Alþingistíðinda. (1217)
23. mál, meðferð ölvaðra manna og drykkjusjúkra
Menntmrh. (Eysteinn Jónsson):
Herra forseti. Ég vil fyrst segja það viðkomandi brtt. heilbr.- og félmn. að ég vil eindregið ráða hv: þd. frá því að samþ. þær till. Þær skiptast í tvær höfuðtill., sem hvorar tveggja koma við 8. gr. frv. Annað atriðið er að leggja yfirumsjón þessara mála undir sérstakan yfirlækni, en hafa þetta ekki á vegum geðveikralæknisins á Kleppi. Þetta tel ég ekki rétt, og ég vil ráða hv. d. frá að samþ. þetta. Ég hef sannfærzt um það af rökum þeirra manna, sem ég hef rætt þetta mál við oft, að heppilegra sé, að geðveikralæknir hafi yfirumsjón þessara mála, og mun það vera svo í þeim löndum, þar sem þessum málum er sæmilega fyrir komið, að þessar stofnanir eru reknar í mjög nánu sambandi við geðveikrahæli, vegna þess að það eru sérfræðingar í geð- og taugasjúkdómum, sem fyrst og fremst þurfa að stunda þessa ógæfusömu menn, sem þurfa að leita sér lækningar við drykkjusýki. Ég vil líka benda á, að verði þessi háttur upp tekinn, sem í brtt. er gert ráð fyrir, má gera ráð fyrir, að þarna komi upp ný stofnun, sem er þetta yfirlæknisembætti og það, sem hleðst í kringum það, og yrði það tvímælalaust miklum mun útgjaldafrekara en ef þessi stofnun er í sambandi við geðveikrahælið á Kleppi. Það yrði líka miklum erfiðleikum bundið að draga markalínu milli þeirra viðfangsefna, sem þessi læknir ætti að hafa með höndum, sem væri yfirlæknir í þessari stofnun, og hins, sem félli undir verksvið læknisins á Kleppi, sem gæti valdið erfiðleikum í framkvæmd. Ég mæli því á móti því, að þessi háttur verði á þessu hafður, sem í brtt. er lagt til. — Hitt atriðið í brtt. n. er, að bæjar- og sveitarfélög taki ekki þátt í kostnaði við þessi mál. Ég tel slíkt misráðið. Ég hygg, að talsvert erfitt verði að rísa undir þeim kostnaði, og alveg eðlilegt, að honum verði nokkuð skipt. Mér er líka kunnugt um það, að t.d. yfirvöld Reykjavíkurbæjar hafa áhuga fyrir þessum málum og eru reiðubúin til þess að leggja fram fé t.d. til þess að eiga þátt í stofnun gæzluvistarheimilis. Og ég álít, að það sé alveg rangt að setja lagaákvæði, sem nánast yrði til þess að koma í veg fyrir, að frumkvæði Reykjavíkurbæjar fái í þessu efni notið sín, lagaákvæði, sem gæti orðið til þess, að framkvæmdir yrðu ekki eins örar í þessum málum eins og ef Reykjavíkurbær gæti tekið þátt í þeim eins og frv. gerir ráð fyrir. Ég vil því mjög ákveðið mæla á móti þessari brtt. n.
Um hv. þm. Barð., sem hefur sérstöðu í þessu máli, vil ég aðeins segja það, að ég ætla ekki að skattyrðast við hann, en ég vorkenni honum. Ég álit hann blátt áfram brjóstumkennanlegan mann. Einn velviljaður maður honum hefur sagt opinberlega um hann það, sem ég hygg, að sé rétt, að hann sé þannig, að hann verði sér til skammar opinberlega nær því á hverjum degi. Og hann hefur orðið það hér í dag rækilega með ræðu sinni um þetta mál og þeim fúkyrðum og sleggjudómum, sem hann þeytti í allar áttir. Við þann mann er ekki mælandi. Þó ætla ég að fara nokkrum orðum um brtt. hans. Hann leggur til, að gerbreytt verði I. kafla frv. Hann sagði, að þar væri ákveðið að fara með ölvaða menn eins og lögbrjóta og glæpamenn. En sú meðferð, sem þar er ákveðin, er, að allir þessir menn, sem ekki er unnt að sleppa heim þegar í stað, þegar þeir hafa lent í höndum lögreglunnar, séu fluttir á sjúkrahús og þeim sé látin þar í té viðeigandi aðhlynning. Þetta segir hv. þm. Barð., að sé að lögfesta það, að með þessa menn sé farið sem glæpamenn. Og svo hafði hann mörg orð um þvingun, sem eftir frv. ætti að beita þessa menn. Allt er þetta mælt út í hött og öfugmæli. Og þessi hv. þm. veit ekki, hvenær hann segir satt og hvenær ósatt, og það vita allir, og það er mjög leiðinlegur kvilli. Hans brtt. um I. kafla frv. eru þær, að leggja miklu meiri þvinganir á sjúklinga í þessum efnum, en gert er ráð fyrir í frv. Hann gerir ráð fyrir því t.d., að ölvaðir menn séu teknir — og þá verður það að vera gert af lögreglunni jafnvel á heimilum þeirra, og fluttir á þessar sjúkdómsdeildir. Og hann gerir ráð fyrir meiru í sínum till., að það sé hægt að gera á þessum mönnum lækningatilraunir, ýmiss konar tilraunir, án þeirra samþykkis, þannig að hægt sé að úrskurða þá til þess. Og hann gerir einnig ráð fyrir, að það sé hægt að úrskurða þá til þess að vera á sjúkrahúsum, þó að þeir eða aðstandendur þeirra samþ. það ekki. Hann leggur til, að beitt sé miklu meiri þvingun en í frv. er gert ráð fyrir og meiri en nokkrum öðrum sjúklingum er boðið upp á. Ég vil bara vekja athygli á þessu, því að það er gefið mál, að þessar brtt. verða ekki samþ. af hv. þd. Að vísu segir hv. þm., að það sé hægt að áfrýja til nefndar þessum þvingunarákvörðunum, sem læknir vildi beita. En ef nefndinni þóknast að vera lækninum sammála, þá má halda þessum manni nauðugum og gera á honum þessar tilraunir nauðugum, og þó að aðstandendur hans vilji það ekki heldur. Og n. má vera fjórtán daga að fella úrskurðinn, ef um áfrýjun er að ræða, og svo auðvitað læknirinn marga daga, þannig að jafnvel þó að niðurstaðan yrði sú, að maðurinn yrði ekki þvingaður til að vera þarna eftir áfrýjun, þá væri hægt að halda honum vikum saman án úrskurðar í þessari stofnun.
Þá leggur hv. þm. Barð. einnig til nokkuð svipað og hv. meiri hl. n. um það, að sveitarfélög og bæir taki ekki þátt í kostnaði við þessi mál og að það skuli setja sérstakan yfirlækni yfir þessa stofnun, en geðveikralæknirinn á Kleppi hafi ekki þessi mál með höndum. Og loks klykkir svo þessi hv. þm. út með því —þessi þm., sem þykist hafa svo gífurlegan áhuga fyrir þessum málum, sem hann er þó annað veifið að reyna að koma fyrir kattarnef með till. um, að nema úr frv., að áfengisverzlunin standi undir þessum kostnaði, en leggur þar með til, að hann skuli greiðast úr ríkissjóði, eftir því sem fé er veitt til þess á fjárlögum. Þetta veit hann, að þýðir það, að ekkert verður lagt fram til þessara mála á næstu árum. Hann veit, hvernig það er að sækja það, að þessi mál séu tekin inn á fjárl., og veit, að til þess, að nokkuð verulegt verði gert í þessum málum, verður að taka til þess fé af óskiptum tekjum áfengisverzlunarinnar. Og samt sem áður þykist hann hafa áhuga fyrir málinu. En við vitum, að hann er að reyna að eyðileggja þetta mál. Og nú, af því að hann veit, að það er orðið nokkuð áliðið þingtímans, er hann enn fremur að bera fram brtt. við málið til þess að reyna að eyðileggja málið með því að tefja það. — Þá sagði hann, að alvara mín í þessu máli væri ekki meiri en svo, að ég hefði ekki tekið þetta inn í fjárlagafrv. Það er ekki venja að taka inn í fjárlagafrv. útgjöld eða tekjur vegna frv., sem ekki eru orðin að lögum. Þetta er því sagt út í hött. En hvað má segja um frv. um aflatryggingasjóðinn, sem allir vita, að verður að l., sem bakar ríkissjóði töluverð útgjöld? (GJ: Hefur hann ekki verið tekinn inn í fjárlagafrv.? Hann hefur verið tekinn þar inn. Þetta er ekki í fyrsta skiptið, sem þessi hæstv. ráðh. veit ekki, hvað hann er að segja.) Það hefur ráðh. þá gert án þess að ráðgast um það við ríkisstj. í heild. En engin till. hefur mér vitanlega komið um það. Og hv. þm. Barð. veit, að það er ekki venja að setja inn í fjárlagafrv. gjöld vegna annarra laga en þeirra, sem búið er að samþ. Og það veit hv. þm. vel, að ef Alþ. samþ. þessi lög, skiptir ekki máli, hvað stendur í fjárl., — þá fá þessi lög, sem hér liggur fyrir frv. um, sína peninga frá áfengisverzluninni. Hitt veit hv. þm. Barð. jafnvel, að ef hans brtt. verður samþ. um þetta efni, þá fást engir peningar í þetta árið 1949. Og það er þess vegna, sem hann flytur þessa þokkalegu till., og bætir svo gráu ofan á svart með því að tala um það hér í hv. þd., hvað hann hafi mikinn áhuga fyrir þessu máli.
Ég skal svo láta máli mínu lokið um þetta. Ég hef tekið fram aðalatriðin í ástæðunum til þess, að ég legg á móti því, að brtt. meiri hl. hv. n. verði samþ. En ég mæli með því, að frv. væri samþ., þó að þær næðu fram að ganga, og legg áherzlu á að krefjast þess, að þetta mál nái afgreiðslu á þessu þingi. Og ég vonast til þess, að hæstv. forseti þessarar d. sjái til þess, að svo verði, því að þetta mál á miklu styttra í land en mörg önnur mál, sem liggja fyrir þessu þingi. Það liggja fyrir þinginu einhver mál, sem eiga eftir fjórar til fimm umr., og nokkur slík mál eiga eftir þrjár umr. En þetta mál á ekki eftir nema eina umr. Og ég mun ekki tefja málið með ræðuhöldum.