26.04.1949
Neðri deild: 93. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 2138 í B-deild Alþingistíðinda. (3175)
Málshöfðunarleyfi gegn þingmanni
Einar Olgeirsson :
Herra forseti. Ég verð að segja það, að ég hef verið nokkuð undrandi yfir þessum umr. um þetta mál og gert það af ásettu ráði að tala ekki fyrr en þetta.
Hér hafa sérstaklega 3 þm., hv. þm. G-K. (ÓTh), hv. þm. S-Þ. (JJ) og hv. þm. Ísaf. (FJ), farið mjög mörgum orðum um atburði þá, sem gerðust hér 30. marz, og gefið frá eigin sjónarmiði langar lýsingar á því, sem þar hafði gerzt, og deilt þar mjög á þann flokk, sem ég tilheyri. Því hefur líka verið haldið fram, að það væri ákaflega undarlegt að fara fram á það að upphefja þinghelgina. Við gætum vel rifizt um málið í þinginu og það væri slæmt fyrir þm., að þetta væri gert, því að þeir töluðu svo oft ljótt hver um annan og erfitt að sæta meiðyrðamáli fyrir það allt saman. Hér væri nægur vettvangur fyrir slíkar skammir, og sérstaklega talaði forsrh. digurbarkalega um það, að ekki tæki að kveina undan því, þó að eitthvað væri verið að segja hérna. Ég hafði hugsað mér að nota nú þennan rétt til fullnustu, sem maður hefur hér í þinghelginni og þessir þm. hafa lagt áherzlu á. Hins vegar hefur brugðið svo undarlega við í þessum umr., að meginið af umr. af hálfu stjórnarflokkanna hefur farið í að ræða um sósíalisma í heiminum og þá baráttu, sem þeir segjast heyja gegn honum. Hv. þm. S-Þ. og hv. þm. G-K. stóðu upp mjög reiðilega og voru að reyna að nudda kommúnisma yfir á hv. 4. þm. Reykv., sem sór og sárt við lagði, að svo framarlega sem nokkur væri upphafsmaður kommúnismans, þá væri það þm. S-Þ. eða þm. G-K. Þannig hefur þetta gengið. Af því að mér finnst málið vera mér nokkuð skylt, sé ég ástæðu til að leggja nokkur orð í belg um þá hluti málsins, þegar ég ræði þau tilefni, sem urðu til þessarar umr.
Því hefur verið lýst yfir af hv. þm. G-K., að hann mundi ekki undra neitt, þótt hér hefðu gerzt aðrir eins atburðir og gerðust hér 30. marz, ef hann hefði sjálfur verið á þeirri skoðun, að verið væri að selja landið, og það, sem hann hefði verið að ráðast á einstaka menn fyrir, væri það, að þeir hefðu verið að reyna að koma inn þeirri skoðun, að verið væri að selja landið. Við komum þá að spurningunni: Var verið að svíkja þjóðina? Ég hefði nú satt að segja ekki haldið, að þeir fulltrúar sinna flokka, sem hér hafa talað og tekið í sama streng og hv. þm. G-K., hefðu farið að gera þessi mál að eins miklu umtalsefni og þeir hafa gert. Það liggur fyrir, að búið er að gerbreyta allri þeirri stefnu, sem verið hefur á Íslandi um langan aldur, með aðferðinni frá 30. marz. Hernaðarsamningur, sem Ísland gerir og veitir erlendri þjóð svo og svo mikil réttindi á Íslandi og undirbúning undir herstöðvar á friðartímum, er þvert á móti öllum yfirlýsingum, sem Íslendingar hafa áður gefið í þessu efni. 1941 fara Englendingar fram á hernaðarbandalag við Íslendinga. Þeim tilmælum er neitað. Síðan er samtímis farið fram á, að Íslendingar láti af hendi herstöðvar. Ríkisstj. neitar þeim tilmælum. Síðan kemur enskur her og hertekur landið. Þessu er mótmælt af þinginu og ríkisstjórninni. 9. júlí er svo gengið inn á það, þótt með nauðungarsamningi sé, að leyfa herstöðvar á Íslandi. En þá er það varið af hálfu þeirra manna, sem það gera, með því, að verið sé að skipta á hertöku þjóðar, sem hafi tekið okkur með ofbeldi, og hernámi hlutlausrar þjóðar, og varið með því, að verið sé að gera það eftir að það ástand skapaðist á Íslandi, að hér var komið hernám. Síðar, eða 1946, er því lýst yfir af Alþingi, að Ísland muni ekki einu sinni á ófriðartímum gefa aðstöðu til herstöðva hér á Íslandi. Það liggur því fyrir yfirlýst stefna, sem alltaf hefur verið skoðuð sem grundvöllur þess, að við gætum fengið að ráða yfir landi okkar einir og öðrum óháðir. Og það veit hver þm., sem þekkir reynsluna af Keflavíkursamningnum, að sé gengið inn á svona aðferð, að gefa Bandaríkjunum rétt til hernaðaraðstöðu á Íslandi, er sú aðstaða notuð eins ríflega og hugsazt getur. Það er því vitanlegt, að með því að samþykkja þennan samning er beinlínis verið að gefa útlendu herveldi vald yfir landi okkar með fyrir fram bandalagi og samningi. Það þarf ekki annað en hugsa til þess, hvernig framkvæmdin hefur orðið á Keflavíkursamningnum, til þess að skilja, hvers konar spor hefur verið stigið með samþykkt Atlantshafsbandalagsins.
Fyrir hvaða áhrif hefur verið brotið í bága við þessa stefnu, sem Íslendingar hafa haft fram að þessu? Þau áhrif, eins og ég mun nánar fara inn á, að Bandaríkin hafa sem voldugasta auðvaldsríkið í heiminum tekið upp starf þýzka auðvaldsins, eftir að Hitler féll, og gerzt forusturíki auðvaldsríkjanna í heiminum. Þau hafa tekið upp bæði slagorð og pólitík Hitlers Þýzkalands og í öllum sínum framkvæmdum meira og minna fylgt aðferðum fasista. Þau reyna að láta líta svo út sem þetta sé allt byggt á lýðræðisgrundvelli, en eru meir og meir að þurrka hann út, sem bezt kemur fram í því, að þau líta nú á Franco-Spán sem öruggasta bandamann sinn. Samtímis því sem bandaríska auðvaldið hefur þannig tekið upp þessa stefnu og gert baráttuna gegn sósíalistum að höfuðverkefni sínu, hefur gerzt sá hlutur á Íslandi, að risið hefur upp voldugri auðmannastétt hér heima en við höfum haft nokkru sinni fyrr. Það þýðir, að auðmannastéttin á Íslandi hefur, vegna þess að hún hefur ótta af þjóðinni og ótta af því, að þjóðin kunni á lýðræðislegan hátt í kosningum að taka af henni völdin, gert bandalag við ameríska auðvaldið til þess að tryggja sér afskipti þess af innanríkismálum Íslands, ef henni þykir sér hætta búin. Með Atlantshafssáttmálanum er gerð ákvörðun, sem miðar að því að vernda kapítalismann í hverju landi fyrir sig. Í 2. gr. er beinlínis ákveðið um þetta, sem sýnir, að gerður hefur verið leynilegur samningur, sem gengur út á baráttu gegn sósíalismanum í hverju landi fyrir sig. Vegna þess tvenns, að auðmannastétt Bandaríkjanna hefur tekið að sér forustuna í veröldinni gegn sósíalismanum, og hins, að rík og voldug auðmannastétt hefur risið hér upp, sem hins vegar er hrædd um völd sín gagnvart þjóðinni, hefur skapazt bandalag milli bandarísku auðmannastéttarinnar og íslenzku auðmannastéttarinnar um að framselja þetta land sem herstöð fyrir ameríska auðvaldið og þær aðrar auðmannastéttir, sem því fylgja, hverjar svo sem afleiðingarnar kunna að verða fyrir þá, sem í þessu landi búa nú sem stendur. Þetta verk er að mínu áliti ekki aðeins landráð, heldur beinlínis fjörráð við þjóðina, og gegnir furðu, að þeir menn, sem hafa pínt þetta gegnum þingið með því að gerbreyta allri þinghelgi og öllum þingsköpum, skuli dirfast að koma nú fram og tala um þinghelgi sem eitthvað, sem þeir vilji vernda og helga. Ég álít þess vegna, úr því að þessir þm. hafa byrjað á því að ræða þessi mál, að ekkert sé að því, þó að ýtarlega sé út í það farið. Það voru hreinustu fjörráð og þjóðarsvik, sem þarna voru framkvæmd. Og þeim mönnum, sem að þessari samþykkt stóðu, þótti meira að segja of hættulegt að láta sína eigin fylgjendur, sína kjósendur fá að athuga þetta í næði og greiða um það atkvæði. Aðferðin við samþykkt Atlantshafssáttmálans líktist ekki að neinu leyti neinni meðferð á neinu þingmáli, sem nokkurn tíma hefur þekkzt á Íslandi. Það var hreinasta valdarán af hinni ríku klíku í landinu að stela völdunum af þjóðinni og framkvæma með þeim hluti, sem þjóðin mundi ekki hafa samþykkt, ef hún hefði fengið að segja sitt orð. Og ég efast um, að þeir þm., sem samþ. þennan samning, hefðu gert það, ef þeir hefðu fengið aðstöðu til þess að rannsaka þessi mál ofan í kjölinn. Það er þess vegna ekki óeðlilegt, þó að rætt sé um þær aðferðir, sem farið hafa fram í þingsölunum. Einn þm., hv. þm. S-Þ., sagði, að ég hefði margbrotið þinghelgina og hefði átt að henda mér út með lögregluvaldi. Það er rétt að taka það fram í þessu sambandi, að það var ekki ég, sem braut þinghelgina, og ekki heldur fólkið hérna fyrir utan. Þeir, sem brutu þinghelgina þá, voru ríkisstj. og forseti sameinaðs þings, —mennirnir, sem knúðu það fram vegna ofsa ríkisstj., að þetta mál var afgr. með þeim endemum, að aldrei hefur í íslenzkri sögu þekkzt nein svipuð afgreiðsla. Það var traðkað á öllu, sem heitir þingræði. Það var beinlínis verið að svipta þm. málfrelsi og hugsanafrelsi, verið að gera þeim ómögulegt að athuga þessi mál, til þess að margir þeirra vissu ekki, hvað þeir voru að gera með þeim ákvörðunum, sem þeir tóku. Með þeim ákvörðunum, sem þá voru teknar, var verið að gera breytingu á þjóðlífi Íslendinga, sem er eins mikil breyting og nokkur stjórnarskrárbreyting, sem hægt er að gera, þar sem Ísland er með henni gert að hernaðarríki. Og þessu er komið í gegn, ekki með breytingu á stjórnarskránni eða með lögum, heldur með einfaldri þál., sem knúin er í gegn á einum sólarhring. Og þetta er gert af flokkum, sem lýst hafa því þráfaldlega yfir, að þeir væru fylgjandi þingræði og lýðræði. En þeir brutu stjórnarskrána hinn 30. marz s. l., og samtímis beittu þeir próvókasjón gagnvart fólkinu til þess að stofna til óeirða, sem er í samræmi við fyrirmæli þýzka fasismans og bandaríska auðvaldsins. Síðan standa þeir upp, hv. þm. G-K., hv. þm. S-Þ. og hv. þm. Ísaf., og lýsa yfir, að hinir ljótu og vondu kommúnistar beri sökina á öllu því, sem gerðist 30. marz, en þar sem þeim þykir Sósfl. ekki nógu sterkur, hafa þeir gefið flokknum ýmsa góða menn, því að það er gagnslaust fyrir menn að hugsa réttilega, án þess að verða stimplaðir sem kommúnistar af auðvaldinu, og þann stimpil er ekki hægt að þurrka af sér. Þá voru þeir að ræða um það, hverjum sósíalisminn væri að kenna. Það er ekki óvanalegt, að menn, sem ekki eru sósíalistar, séu að bera hver öðrum á brýn, að þeir séu það. Í kommúnistaávarpinu, sem kom út fyrir 100 árum, er sagt, að allir, sem séu í stjórnarandstöðu., séu kallaðir kommúnistar. Þetta hefur verið gert allan tímann síðan kommúnistaávarpið kom út, en á þeim sama tíma hefur sósíalisminn vaxið, meðan auðvaldsskipulagið hefur hrunið. Fyrir 20 árum mætti ég þeim Ólafi Thors og Jónasi Jónssyni á fundi norður í Hegranesi í Skagafirði, og á þeim fundi var Ólafur að bera Jónasi það á brýn, að hann væri kommúnisti. Ég talaði á eftir og sagði, að réttast væri að nefna Kveldúlf sem stofnanda og auðvaldið yfirleitt. Hins vegar býst ég við, að Kveldúlfur dafni nú vel, og er það eitt gleggsta dæmi um það, hve hagur auðvaldsins er hér góður, að fyrir nokkrum árum var félagið á barmi glötunar, en vegnar nú vel. En auðvaldið skapar sósíalismann eins og aðallinn skapaði borgarastéttina á sínum tíma. Því útbreiddara sem auðvaldið verður, því sterkari verður sósíalisminn, sem mun erfa kapítalismann. Það er ekki hægt að bæla niður sósíalismann, eins og Hitler ætlaði að gera og eins og bandaríska auðvaldið hefur í hyggju nú. Þetta var líka á sínum tíma ljóst þeim mönnum, sem hér hafa lagt orð í belg, og vil ég þar til nefna þá hv. þm. S-Þ. og hv. þm. Ísaf., sem á sínum tíma voru kallaðir kommúnistar og bolsar. Þeim var ljóst, meðan þeir gátu athugað málin án þess að láta blindast af glýju auðvaldsins, hvernig auðvaldið var og að alþýðan mundi um síðir svipta auðvaldið yfirráðunum. Þeim var þetta einkum ljóst, þegar þeir litu til eins lands, þegar þeir um 1920 voru að athuga skipulagningu alþýðusamtakanna og íslenzka auðvaldið var enn ekki orðið nógu ægilegt. Þeim var ljóst, hvað bæri að varast að kæmi hingað, og þeir bentu þá á eitt land, sem þeir töldu ekki til fyrirmyndar á stjórnmálasviðinu. Þetta land var Bandaríkin. Þau voru víturnar, og það bar að forðast, að angi af þeim kæmist hingað til lands. Ég ætla mér í þessu sambandi að vitna í hv. þm. S-Þ., þó að ég hafi ekki gert það í langan tíma, og verð því að leita langt aftur í tímann, þar sem hann er nú andlegur leiðtogi þeirra manna, sem berjast fyrir ameríska auðvaldið. Grein þessi birtist í Skinfaxa 1912 og er endurprentuð í ritgerðasafni Jónasar, Vordögum, 1939, og vil ég leyfa mér að lesa kafla úr henni — með leyfi hæstv forseta. Menn eru beðnir að athuga, að þar, sem höfundur nefnir Bandamenn, þá á hann við Bandaríkjamenn:
„Auðveldi Bandamanna. Hvergi eru meiri verklegar framkvæmdir og stórauður en í Bandaríkjunum. Ef þvílíkar framfarir væru einhlítar um að gera manninn hólpinn á jarðríki, þá mundi það sæluríki hafa byrjað undir stjörnumerki Bandamanna. En þar er nú öðru nær. Svo er að sjá sem helztu mein þeirra sé auðurinn, sem svo mikið hefur verið haft fyrir að ná. Hann er orðinn að heljarvél, sem þjóðin ekki fær ráðið við, að rammefldum, blóðlausum draug, sem vaxinn er yfir höfuð særingarmönnunum, feðrum sínum og orðinn þeim hættulegur.
Boðskapur forsetans. Wilson heitir hinn nýorðni forseti Bandamanna. Þegar hann hafði nýtekið völd, gaf hann út boðskap sinn til þjóðarinnar. Það er stefnuskrá hans, skýring á, hvað hann vilji gera, og hvers vegna þess þurfi við. Og þessi boðskapur snýst algerlega um auðvaldið í landinu, og hvernig megi halda því í réttum skorðum. Fleiri forsetar hafa tekið í sama strenginn fyrr, en lítið verður um framkvæmdir, því að milljónadraugurinn er illur viðskiptis, hverfur undan högginu í jörð niður og kemur fram óskemmdur þar, sem friður er betri.
Auðvaldsbölið. Úr því stjórn Bandamanna telur auðvaldsbölið fyrsta og aðalvandamálið, þá hlýtur eitthvað að því að kveða, því að nóg viðfangsefni hefur jafnvoldugt ríki og þau ekki fá. En það mál er enginn gamanleikur, því að í höndum 1/10 af íbúunum eru 9/10 af auðnum. Þjóðfélagið allt er í klóm auðkýfinga, auðfélaganna og hringanna. Þeir eiga námurnar, verksmiðjurnar, varninginn á markaðinum, samgöngutækin, bankana, blöðin, heilan hóp af þingmönnum; ráðherrum og dómurum. Og auðkýfingarnir kunna að beita öllum þeim vopnum, sem þeir ráða yfir.
Í slíku landi getur alþýðan hvergi snúið sér, án þess að reka sig á hlekkina, sem auðvaldið hefur spennt um hana. Og hver forseti, sem dugur og dáð er í, finnur, að þarna er meinið, sem þarf að bæta. En það er erfitt að kveða niður afturgöngu, sem er sloppin laus. Með hverju ári færist þessi járnhönd auðvaldsins yfir löndin og lykur nú í sumum greinum allan heiminn í greipum sínum. Við erum farnir að kannast við hana í steinolíumálinu, og aðrar vörutegundir munu fylgja í förin.“
Þetta er lýsing á auðvaldi Bandaríkjanna 1912, en síðan hefur það orðið margfalt voldugra, síðan hefur það orðið að auðvaldi, sem teygir sig út um allan heim eftir ítökum og herstöðvum. Þetta er lýsing hv. þm. S-Þ. á bandaríska auðvaldinu og ástandinu þar. En ég held, að hv. þm. Ísaf. hafi ekki tekið minna í árina á blómatíma sínum á árunum frá 1920–30, er hann, Haraldur Guðmundsson og Vilmundur Jónsson landlæknir voru rauðustu bolsarnir. Við höfum líka lýsingu á bandaríska auðvaldinu frá fleirum. Matthías Jochumsson kallar þau mammonsríki, og hið stórgáfaða skáld, Stephan G. Stephansson, sem ágæt kynni hafði af málinu, hefur lýst ástandinu þar manna bezt. Meðan nokkurt vit og heiðarleiki var í þeim, hv. þm. S-Þ. og hv. þm. Ísaf., og meðan þeir unnu fyrir þá flokka, sem þeir voru forustumenn í um tíma, þá vöruðu þeir við þeirri hættu, sem stafaði frá Bandaríkjunum. En síðan íslenzka auðmannastéttin reis upp, hefur þeim snúizt hugur og vinna nú að því öllum árum að snúa landinu undir ameríska auðvaldið, sem þeir lýstu svo á árunum. Ég hefði haft gaman af að vitna í sambandi við það, sem hv. þm. S-Þ. sagði áðan, í aðra grein eftir hann, sérstaklega af því, að hann ræðir þar um pólitík íslenzka auðvaldsins. En nú vill hv. þm. S-Þ. styðja hv. þm. G-K í baráttu hans, og ég veit, að hv. þm. G-K. vill launa honum það, og flokkur hans sýndi við síðustu kosningar, að hann vill styðja hv. þm. S-Þ., er hann sveik frambjóðanda sinn til að koma Jónasi á þing, enda hefur hann nú launað það vel. — En ég vil hér vitna í aðra grein eftir Jónas Jónsson, sem kom í Skinfaxa 1914 og er endurprentuð í Vordögum — með leyfi hæstv. forseta:
„Á engan hátt verður þessu máli, gildi auðvaldsins fyrir ættjörðina, svarað betur en með sögulegum dæmum. Dómur reynslunnar er óskeikulastur og sker þar bezt úr. Í sögu Íslands er í þessu efni ekki um auðugan garð að gresja. Þó má segja, að hér kenni auðvalds á Sturlungaöldinni og nú fyrir og eftir aldamótin 1900. Í fyrra sinn er það hinn gamli goðaaðall og í síðara skiptið kaupmannastéttin. Um afrek Sturlungaaldarhöfðingjanna fer ekki tvennum sögum. Þeim var meira gefið en flestum öðrum mönnum og urðu þó til mestrar ógæfu þjóð og landi með taumlausri sérdrægni og siðspillingu. Þeir höfðu uppi flokka til rána, brennuverka og bardaga og seldu síðan sjálfstæði landsins fyrir vegtyllur og fégjafir. Ekki er nein leið áð kenna smábændum um, hvernig fór. Þeir voru háðir höfðingjunum, þeir voru viljalaus verkfæri í höndum þeirra. Og þeir þáðu engar mútur af Noregskonungi. Höfðingjar landsins eiga þar alla sök; fyrsta auðmannakynslóðin hér, sem var alvöld yfir fjöldanum, seldi frelsi sitt og þjóðarinnar fyrir lítilfjörlegan stundarhagnað.“
Þetta eru orð hv. þm. S-Þ. á þeim árum, þegar hann var að leggja til baráttu við að skipuleggja samtök bænda og verkamanna gegn hinu litla auðvaldi, sem þá var í landinu. Nú hefur það orðið hið hörmulega hlutskipti hans að þiggja mútur af hinu bandaríska auðvaldi, og þar með ekki aðeins fórnað auðmannastéttinni á Íslandi, heldur frelsi þjóðarinnar fyrir bandaríska auðvaldið. Ég held, að það hafi verið lítil ástæða fyrir þessa hv. þm. að stofna til umræðna um þessi mál og kjaftshögga sjálfa sig með því bezta, sem þeir hafa sagt. Ég get þó ekki stillt mig um að ljúka máli mínu með því, af því að verið er að ræða um hernaðarbandalagið, að þreyta menn með tilvitnun í hv. þm. S-Þ:, þar sem hann var að ræða um, að helzta hættan stafaði af alþýðuríkjunum, og þar sem nú er litið á hann sem andlegan leiðtoga auðvaldsins á Íslandi. Tilvitnunin er úr sömu grein og ég las úr síðast og hljóðar svo — með leyfi hæstv. forseta.
„Hverjir valda þessum ófögnuði? Ekki fátæklingarnir. Verkamenn í öllum vígalöndum styðja friðarhreyfinguna og standa á móti herbúnaði og styrjöldum. Þeir hafa ekkert að vinna við stríðin, nema að verða fallbyssumatur eða drepa saklausa, óþekkta menn. Nei, stríðin og undirbúningur þeirra er fyrir auðmennina, svo að þeir geti grætt sem mest.“
Síðan tekur höf. lýsingu af Krupp og öðrum stóriðjuhöldum og heldur síðan áfram:
„Stjórnir landanna eru alls staðar hlynntar þeim, sem féð hafa, og má því segja, að utanríkismálin snúist mest um gróðakeppni. Og fjandskapurinn milli stórveldanna er ekki milli þjóðanna sjálfra, heldur einstakra manna, sem halda við æsingarblöðum og ala á og margfalda hvert deilumál, til að vinna ný lönd og opna markaði.
Varla verður það með nokkrum sanni sagt, að þetta yfirlit styrki þá kenningu, að auðvald sé nauðsynlegt til þjóðþrifa, því að bæði í sögu okkar og viðskiptum þjóða nú á dögum er það orsök mestu rangindanna og ósiðlætisins, herbúnaðar, styrjalda og ágangs á veikar þjóðir. Stórauður er þvert á móti hættulegur og gerir mennina hættulega. Hann veitir óheyrilega mikið, nær ábyrgðarlaust vald. Hann venur menn á að fórna öllu á altari mammons. Vegna spilltra auðmanna misstu Íslendingar, Búar og fleiri þjóðir sjálfstæðið, vegna þeirra stynur heimurinn undir oki hins vopnaða friðar, og vegna þeirra má á hverri stundu búast við, að morðvélarnar leggi hálfan heiminn í eyði.“
Þetta eru orð hv. þm. S-Þ., þegar hann var um skeið forustumaður róttækustu aflanna í landinu, og í anda þessarar baráttu voru Alþ. og Framsfl. aldir upp. En nú er svo komið, að spámenn frá þessum tíma hafa gengið í bandalag við auðvaldið. Ég hef rakið þetta svo ýtarlega vegna þeirra staðhæfinga, að friðnum stafaði hætta frá sósíalismanum. En álit íslenzkrar alþýðu er það, að hættan stafi frá hringunum og auðvaldinu. Þess vegna byggist sú skoðun, sem ég hélt hér fram 29. og 30. marz, áreiðanlega á afstöðu, sem meiri hl. íslenzku, þjóðarinnar fylgir. — Ég ætla svo að láta þetta nægja hvað snertir þann kafla ræðu minnar, sem sýnir, hvernig það er með ameríska auðvaldið, sem hefur farið í harðvítuga sókn gegn landi okkar, og hvernig það er með áhrif auðmannastéttarinnar íslenzku, sem hefur valdið því, að landið hefur verið svikið undir þetta ameríska auðvald.
Þá fóru bæði hv. þm. G-K. og hv. þm. S-Þ. nokkru nánar inn á afstöðu þeirra manna, sem þeir nú sérstaklega voru að ráðast á, þjóðvarnarmanna, til lýðveldisstofnunarinnar. Þeir þjóðvarnarmenn eiga hér fáa málsvara, og hv. 4. þm. Reykv., sem helzt hefur talað hér, er búinn að tala sig margdauðan, þannig að ég held, að það geri ekki til, þó að ég fari dálítið inn á þetta.
Eins og allir þm. vita, var Sósfl. allra flokka ákveðnastur í því, að lýðveldi skyldi stofnað á Íslandi, og hefur haft það á stefnuskrá sinni síðan 1938. Í fyrstu virtust allir flokkar nokkurn veginn ákveðnir í að skilja við Dani, en það breyttist 1939, er svo vildi til, að Stauning kom hingað til lands. Sú heimsókn hafði þá breytingu í för með sér, að Alþfl., sem hafði haustið 1938 samþ. að skilja við Dani, breytti um skoðun, líklega vegna þeirra viðtala, sem formaður flokksins, Stefán Jóh. Stefánsson, átti við Stauning. Og Stefán Jóhann lýsti því yfir, eftir að hafa siglt með Stauning til Kaupmannahafnar, að hann ætlaði að vera með því að koma á lýðveldi á Íslandi 1943. Vitanlegt var, að íhaldið var það ekki meiri sjálfstæðisflokkur en svo, að formaður hans, Ólafur Thors, lýsti því yfir fyrir stríðið, að Sjálfstfl. vildi raunar skilja við Dani, en konungstignina gætum við ekki afnumið. Hann var með öðrum orðum á þeim tíma á móti lýðveldisstofnun. Hins vegar tók Sósfl. allan tímann eindregna afstöðu með því að stofna lýðveldi. Þeir, sem hindruðu það, voru Bretar og Bandaríkjamenn með afskiptum sínum af okkar málum. Það tók svo langan tíma að skapa samkomulag milli þingflokkanna um þetta mál, og að lokum skapaðist samkomulag, án þess að einn flokkanna væri með í því. Alþfl. var ekki með, og það, sem olli því, var tilhliðrunarsemin við Dani. Svo kom fram hópur af menntamönnum, sem tóku afstöðu gegn því, að við stofnuðum lýðveldi þá. Ég átti í dálitlum deilum við þessa menntamenn og man sérstaklega eftir einni af þeim deilum, sem fór fram í hátíðasal háskólans. Þar kom mjög greinilega fram, hvers vegna þessir menn höfðu ótta af því, ef stofnað yrði lýðveldi á Íslandi þá. Þeir sögðu: Bandaríki Ameríku eru með lýðveldisstofnuninni að ná tökum á Íslandi. — Og þeir grundvölluðu þessa skoðun sína alveg sérstaklega á því, að þeir menn, sem tækju nú svo eindregna afstöðu með lýðveldisstofnun úr hópi íhaldsins, væru mennirnir, sem vildu auka amerísk áhrif á Íslandi. Ég lagði mikla áherzlu á það við þessa menn, hve ósammála ég væri þeim um lýðveldisstofnunina, en sagði um leið: „Það kann hins vegar svo að fara, eftir að við erum búnir að stofna lýðveldi, að þeir, sem standa á móti því, og þeir, sem standa með því, eigi eftir að tala saman, ef það sýnir sig, að ameríska auðvaldið hyggst að ná þeim tökum á landi okkar, sem Danir höfðu einu sinni.“ — Það hefur nú sýnt sig, að sá ótti, sem þessir menn báru í brjósti um það, að Bandaríkin mundu hugsa sér til hreyfings og ameríska auðvaldið reyna að ná tökum hér á landi, var á rökum reistur. Hins vegar hefur það sýnt sig, að þessir menn, sem grundvölluðu afstöðu sína gegn lýðveldisstofnun af ótta við amerísk áhrif, hafa ekki skilið þá pólitísku „taktik“. Þeir höfðu gert sér í hugarlund, að það mundi verða okkur einhver björgun gegn amerísku hættunni, að sambandið við Dani héldist órofið. Það hefur nú sýnt sig, að það var síður en svo. Okkur var engin vernd í því að halda áfram sambandinu við Danmörku gegn amerískum áhrifum. Gegn þeim áhrifum urðum við að bjarga okkur sjálfir og óstuddir. Þessi ótti þeirra hafði við rök að styðjast. En aðferðin, sem þeir vildu beita til þess að fyrirbyggja þetta, var ekki sú rétta. Það var sjálfsagt af okkur að stofna lýðveldi, en við áttum að stofna það í meðvitund þess, að við þyrftum að vera á verði. Og nú, þegar það hefur gerzt, að þeir flokkar, sem stóðu með okkur sósíalistum að stofnun lýðveldis á Íslandi 1944, hafa sýnt sig í því að hefja ameríska auðvaldið til valda á Íslandi, sem er ægilegra vald en það, sem Danir hafa haft hér á landi, þá sýnir það sig, að það er ekki umhyggja fyrir frelsi lands okkar, sem olli því, að þessir menn stóðu með í því að stofna lýðveldi. Atburðirnir frá 30. marz þessa árs sýna það ótvírætt. Það kemur þess vegna úr hörðustu átt, að sá maður, sem harðast berst fyrir amerískum ítökum á Íslandi, skuli leyfa sér að ráðast hér á þessa menn og reyna að skýla sér þar með þátttöku sinni í lýðveldisstofnuninni 1944. Það er hart vegna þess, að þeim litlu þökkum, sem hann hefði átt skilið fyrir að taka þátt í lýðveldisstofnuninni 1944, hefur hann fyrirgert með því, sem hann hefur gert síðar. Ef hv. þm. S-Þ. hefði verið staddur hérna, hefði verið gaman að tala við hann. Ég tók eftir því sálræna fyrirbrigði í ræðu hans, að það var eins og hann fyndi þörf hjá sér til að reyna að grafa eitthvað upp og láta í það skína, að hann væri sjálfstæðishetja. Hann reyndi að tala um Danahatur og sérstaklega þessa þjóðvarnarmenn, sem þar hefði staðið á. Mér hefði þótt gaman, hefði hann verið staddur hérna, að bregða upp fyrir honum svolítilli spegilmynd af því, sem hann sjálfur er búinn að gera. Hann er ásamt hv. þm. G-K. og þeim, sem samþ. bandalagssamninginn, búinn að tryggja ákveðnu ríki herstöðvar á Íslandi, opinberlega á styrjaldartímum og reyndar líka á friðartímum. Og meðal þeirra þjóða, sem samkv. þeim samningi, er stjórnarliðið hefur beitt sér fyrir, geta samkvæmt ákvörðun herforingjaráðs Bandaríkjanna fengið herstöðvar hér, meðal þeirra þjóða eru Danir. Á meðan þeir hafa misst völdin í landi okkar, geta þeir fengið herstöðvar núna. Ég býst við, að bæði hv. þm. S-Þ. og hv. þm. G-K. sé þannig farið, að þeim mundi verða illa við, ef Danir fengju völd hér á Íslandi. Nú vill svo til, að þeir eru komnir í þetta bandalag við Danmörku núna, samtímis því sem nú er verið að hnýta okkur öðrum böndum við þá, ef hér er tekin ákvörðun um, að Íslendingar tilnefni sinn herflokk, sem eigi að stofna og Danir hafi sinn fulltrúa í, og þá er vitanlegt, að vel gæti svo farið, að t. d. dönskum hershöfðingjum yrði úthlutað að stjórna hér á Íslandi. Það var hér á árunum, að norska konungsvaldið fór að færa sig upp á skaftið og bjóða Íslendingum út. Ýmsir góðir Íslendingar stóðu á móti þessu og það tókst að hindra þetta og hv. þm. S-Þ. hefur skrifað hól í Íslandssögu um þá menn. Nú beitir hv. þm. S-Þ. sér fyrir því, að farið sé að koma út herútboði á Íslandi til þess að mynda smáher í þessu bandalagi. Ég gæti trúað, að hv. þm. S-Þ. ætlaði sér eina foringjastöðuna í þessum her, Og ef svo færi, að þetta endaði með því, að honum tækist að fá þetta fram, þá yrði líklega komið hér upp íslenzkum smáher, kannske undir danskri yfirstjórn. Líklega yrði þá hv. þm. S-Þ. „oberst“, oberst Johnson, og líklega yrði danskur hershöfðingi yfir liðinu. Þegar svona er komið og búið að gera Ísland að hernaðarstöð annars ríkis, eru það orðnir forngripir fyrir þá menn, sem einu sinni voru á móti Dönum, að játa hatur gagnvart Dönum. en þora ekki að taka afstöðu á móti því ríki, sem sölsar undir sig sjálfstæði landsins og býr sig undir að fara með þetta vald, sem það fær yfir landinu, jafnvel enn verr en Danir fóru nokkru sinni með okkur.
Ég held þess vegna, að þær ræður, sem hér hafa verið haldnar af hv. þm. G-K, og hv. þm. S-Þ. móti þeim þjóðvarnarmönnum, hafi að öllu leyti verið mjög óviðkunnanlegar. Og ég vil alvarlega vara íslenzku auðmannastéttina við að fara inn á þá baráttuaðferð, sem hún virðist fara hér inn á, þegar hún ræðst á einstaka menn, líka utan þings, eins og hér hefur verið gert. Það er hægt að gera fjöldamörgum persónum í þjóðfélagi okkar ólíft með slíkum árásum. Og íslenzka auðmannastéttin og fulltrúar hennar hafa áreiðanlega það veikan málstað í þessu sambandi, að það er ekki praktískt af þeim að fara inn á slíkar aðferðir. Íslenzk auðmannastétt hefur hvað eftir annað beitt þessari aðferð gegn andstæðingum sínum. Morgunblaðið þykist alveg sérstaklega vegna útbreiðslu sinnar hafa slíkt vald, að það geti með því að ráðast á slíka menn persónulega brotið þá á bak aftur. Það er varmennska að beita slíkum aðferðum og kemur þeim sjálfum í koll, sem það gera. Það er þess vegna bezt að halda sér við hitt, að við eigum fyrst og fremst að eigast við innbyrðis um þessi mál. Við þm. höfum tekið á okkur það ómak að taka á móti þeim árásum, sem á okkur eru gerðar. Við þm. erum orðnir því svo vanir og höfum orðið svo harðan skráp, að við kippum okkur ekki upp við allt, þar sem aftur á móti öðrum mönnum þýðir ekkert að fara út í slíkt. Við getum komið hér og rifizt, en við eigum ekki að vera að vega að þeim, sem utan við eru. Það er rétt í þessu sambandi fyrir hv. þm. G-K., þegar hann deilir í þessu efni, að beina geiri sínum þangað, þar sem hann á heima. Hann segist berjast við þjóðvarnarmenn, því að þeir séu kommúnistar. Það er þá bezt fyrir hann að vega að Sósfl. í þessu efni. Hann á nóga málsvara hér til þess að taka upp sókn.
Þá komu þessir hv. þm. inn á það, að við sósíalistar og þeir Reykvíkingar, sem voru hér fyrir utan 30. marz, hefðum ekki virt leikreglur lands okkar. Þeir segja, að raunverulega sé varla hægt að ræða við okkur, við séum fyrir neðan allar hellur og brjótum allar leikreglur. Þetta er jafnan átyllan. Annars vil ég segja það í sambandi við hv. þm. G-K. og aðra hv. þm., að þeim ferst ekki að tala um leikreglur í þessu sambandi. Það hefur fyrr safnazt mannfjöldi hingað að alþingishúsinu. Hvort man nú þm. G-K. eftir mannfjöldanum, sem safnaðist hingað að alþingishúsinu um miðjan apríl 1931. Þingið var rofið, og ég vil skjóta því hér inn í, að þá var hv. þm. S-Þ. dómsmálaráðh. og þá og næstu daga á eftir var svo mikill mannfjöldi hér fyrir utan og á götunum, að stórir atburðir hlutust af. Því var haldið fram, að ríkisstj. hefði brotið stjórnarskrána og tekið sér einræðisvald. Því var lýst yfir í Morgunblaðinu, að engin lögleg stj. væri á Íslandi og ekkert löglegt konungsvald. Þeir, sem efast um, að ég segi satt, geta lesið Morgunblaðið frá þeim tíma. Þm. S-Þ., sem nú er náinn samstarfsmaður hv. þm. G-K., hélt því fram þá, að mannsöfnuðurinn fyrir utan Alþingi væru byltingarseggir, sem vildu taka völdin í sínar hendur. — Ég læt þessa hv. þm. svo um, hver hafði á réttu að standa.
Hv. þm. S-Þ. talaði mikið um það, að 30. marz hefði ung stúlka frá góðu heimili gefið hæstv. forsrh. kinnhest, og taldi hv. þm. það bera vott um ægilega siðspillingu. Það er satt, að það ber vott um ægilega siðspillingu í íslenzku stjórnarfari, þegar ung stúlka frá góðu heimili gengur að sjálfum forsrh. og slær hann. En hvað heldur hv. þm. S-Þ. að múgurinn, sem fór í heimsókn til hans 1931, hafi ætlað að gera? Heldur hann, að það hafi bara átt að klappa honum á kinnina? Ég veit það ekki, en eitt er víst, og það er, að hv. þm. S-Þ. fór burt úr bænum, og Morgunblaðið birti mynd af Jónasi Jónssyni ásamt stórri fyrirsögn um það, að dómsmrh. væri flúinn út á land. Jónas Jónsson sagði svo af sér sem ráðh. skömmu, síðar og annar ráðh. til, og Jónas Jónsson hefur ekki orðið ráðh. síðan. Mannfjöldinn setti hann úr embætti, og Sjálfstfl. sagði, að þetta væru sannar lýðræðisaðferðir. Morgunblaðið talaði um það með fögnuði, að ráðh. hefðu fylgt orð eins og „þjóðarræningjar, sem ekki þyrðu að sýna ríkiskassann“, o. fl., og það gat þess, að það hefði verið sterk tilhneiging til þess að fleygja ráðh. í tjörnina. Jónas Jónsson og Ólafur Thors, sem nú stóðu og töluðu í 3 klukkustundir, rifust þá um, hver hefði brotið stjórnarskrána, en úr því að hv. þm. voru að tala um, að leikreglur hefðu verið brotnar af sósíalistum, þá vil ég segja þeim, að Sósfl. er eini þingflokkurinn, sem ekki hefur brotið stjórnarskrána. Alþfl., Framsfl. og Sjálfstfl. sameinuðust 1941 um það að brjóta stjórnarskrána með því að fresta kosningum, sem þá áttu að fara fram, um eitt ár, á þeim forsendum, að ófriðarástand ríkti í landinu, en þetta voru forsendur, sem þeir síðar viðurkenndu, að hefðu ekki við nein rök að styðjast. Þeir bara frestuðu kosningum, þegar þeim sýndist og þegar þeim hentaði bezt, þótt engar reglur væru til fyrir því. Svo segja þeir: „Þið haldið engar leikreglur.“ Sósfl. hefur einmitt haldið þessar leikreglur, en hinir flokkarnir þrír hafa brotið þær, þegar þeim hefur hentað. Þeir gáfu ægilegt fordæmi 1941, og mikill hluti þjóðarinnar er hræddur um, að þeir geri þetta aftur. Þeir kalla bandarískan her inn í landið og segja svo: „Það er ekki hægt að hafa kosningar, þar sem erlendur her er í landinu.“ Þannig sameinast þessir þrír flokkar um að brjóta stjórnarskrána, og síðasta dæmið er 30. marz s. l.
Við höfum setið hér í 6 mánuði við afgreiðslu fjárlaganna, en ekki aðeins því máli, heldur og 1. málinu, sem lagt var fyrir þingið, er ólokið enn og fæst ekki afgreitt, af því að hæstv. forsrh. á eftir að ræða málið við nefnd. Ríkisstj. getur ekki stjórnað landinu. Við höfum setið hér dag eftir dag yfir sama og engu, eða þingfundum hefur verið frestað, en þegar tekið er fyrir stærsta málið, sem Alþingi nokkurn tíma hefur fjallað um, þá á að afgr. það á 24 klst. eða alstytzta tíma, sem mögulegt er að afgr. það á. Þetta er gert hér. Íslenzkir ráðh. skipa að koma þessu í gegn á 24 klst., en sjálft Bandaríkjaþing tekur sér nægan tíma til þess að ræða þetta mál og hefur meira að segja ekki enn þá afgr. það. Þessi aðferð stjórnarflokkanna er algert brot á leikreglum þingræðisins. Að flaustra þessu stórmáli af, án þess að þm. gæfist kostur á að ræða það frá öllum hliðum, er þinghneyksli. Það er auðséð á því, sem þeir sögðu, hv. þm. G-K., S-Þ. og Ísaf., og svo því, sem Morgunblaðið heldur fram, að það hafa átt að gerast hér stærri hlutir 30. marz s. l. heldur en gerðust. Ríkisstj. ætlaðist til, að eitthvað það gerðist, sem gæfi henni átyllu til þess að segja, að sósíalistar hefðu ætlað að taka Alþingi með valdi, og þá hefði verið hægt að gera ýmsar ráðstafanir til þess að lama Sósfl. Það átti að æsa fólkið upp gegn Sósfl., og enn þá er reynt af veikum mætti að koma sökinni á hann, en það fer allt út um þúfur, enda fer því fjarri, að nokkur fótur sé fyrir þessum ásökunum. Hitt er auðséð, að allur vígbúnaður hvítliðanna og lögreglunnar var ætlaður til framkvæmda gegn sósíalistum. Þeir þekktu þýzka ríkisbrunann, og ameríska lögreglan þekkir slíkar „provókasjónir“, enda er ekki örgrannt um, að einn af starfsmönnum bandaríska sendiráðsins hér hafi æft þessar hvítliðasveitir. Það er ljóst, að ríkisstj. vildi fá átyllu til að ráðast á Sósfl., og lögreglustjórinn, gamall nazisti, var tilvalinn til stjórnar. Nú er hugsanlegt, að einhverjir hv. þm. segi sem svo, að það sé ómögulegt, að íhaldið og Morgunblaðið láti sér detta í hug að fara þessa leið, en það vill nú svo vel til, að við höfum dæmi fyrir því, að íhaldið og Morgunblaðið hafa dálæti á slíku, eins og kom í ljós þegar Hitler og Göring beittu slíkum aðferðum 1933. Þá var Morgunblaðið eitt af þeim sárafáu blöðum í Evrópu, sem trúðu því, að kommúnistar hefðu kveikt í þýzka þinghúsinu, og eitt þeirra fáu blaða, sem lagði blessun sína yfir þennan áróður. Í Morgunblaðinu segir svo 1. marz 1933:
„Í gærmorgun bárust hingað þær fregnir, að þýzkir kommúnistar hefðu í fyrrakvöld gert hina stórkostlegu íkveikju í þinghúsi þýzka lýðveldisins, sem skýrt er frá á öðrum stað hér í blaðinu. Átti þinghúsbruninn að verða uppreisnartákn fyrir gervallan byltingarlýð Þýzkalands.“
Þetta sagði Morgunblaðið þá, og af því að Alþýðublaðið hafði sagt sannleikann í málinu, þá heldur Morgunblaðið áfram:
„En hvað gerir stjórnmálaritnefnd Alþýðublaðsins við fregn þessa? Hún snýr henni við. Það eru ekki kommúnistar, sem kveikt hafa í þinghúsinu í Berlín, segir hv. alþm. Héðinn Valdimarsson. Öðru nær. Það eru þýzk yfirvöld, sem lagt hafa hina glæstu þinghöll að miklu leyti í rústir(!). Eins og hann viti þetta ekki langt um betur en t. d. lögreglan í Berlín (!) .“
Og enn heldur Morgunblaðið áfram og segir: „En hvers vegna þessi yfirbreiðsla yfir talandi staðreyndir, hvers vegna þessar barnalegu málsbætur fyrir athæfi og byltingarstarfi þýzkra kommúnista? Skýringin er auðfundin. Alþýðublaðið, skjól og skjöldur hins íslenzka kommúnisma, breiðir í lengstu lög yfir ávirðingar erlendra skoðanabræðra — samstarfsmanna —, til þess að alþjóð manna hér á Íslandi gangi þess sem lengst dulin, að hér er flokkur manna, sem hlakkar yfir hermdarverkunum í Þýzkalandi og bíður þess með óþreyju, að þeim takist að láta loga hér við Austurvöll. Ríkisvald, varalögregluvald til þess að hindra kommúnista í fyrirætluðum fordæðuskap sínum mega Alþýðublaðsmenn ekki heyra nefnt á nafn.“
Það er dálítið athyglisvert, að nú er Þjóðvörn kölluð sama nafninu og Alþýðublaðið var kallað þá. Þá var Alþýðublaðið nefnilega málgagn verkalýðsins, en Morgunblaðið var þá, eins og alltaf endranær, svarinn óvinur hinna vinnandi stétta. Þýzka ríkisstjórnin tók sig svo til eftir þetta og lét fangelsa þýzku verkalýðsleiðtogana, og þá fyrst og fremst kommúnista, og upp úr því hófst svo hin ægilegasta morðöld þar í landi. Um þetta segir svo í Morgunblaðinu 5. marz 1933:
„Kommúnistar byrjuðu kosningahríðina með því hermdarverki að kveikja í ríkisþinghöllinni, og jafnframt ætluðu þeir að koma af stað borgarastyrjöld í landinu, þannig að ekki væri unnt að ganga til kosninga. En þessi Lokaráð snerust svo í höndum þeirra, að nú er ríkisstj. einhuga um það að eyða þeim óaldarflokki algerlega. Sennilegt er, að hin djarfa framkoma stj. muni auka fylgi hennar víðs vegar um land, enda þótt ekkert tillit sé tekið til þess, hver áhrif valdsorð hennar gegn aðalandstöðuflokknum muni hafa.“
Það er heldur en ekki fögnuður og aðdáun hjá Morgunblaðinu yfir grimmdarverkunum, og þessa fregn sína um þýzka þinghúsbrunann hefur Morgunblaðið aldrei tekið aftur, enda þótt allir viti nú, hverjir raunverulega kveiktu í þýzka þinghúsinu. Og afstaða Morgunblaðsins í dag er nákvæmlega sú sama og þá. Það átti að nota 31. marz til þess að ráðast á Alþingi, og þess vegna var þessum ægilega áróðri komið á stað. Fyrirmyndin var beint frá Hitler, og nú hafa þessir gömlu aðdáendur hans grafið hana upp.
Ég læt svo þetta nægja viðvíkjandi því, hver hafi verið tilgangur ríkisstj. og hvernig hún hugsaði sér að misnota aðstöðu sína og hvernig það fór allt saman út um þúfur.
Hv. þm. Ísaf. sagði í ræðu sinni, að fyrrv. stj. hefði unnið saman að því að framkvæma stefnu Alþfl. Ég gat hins vegar ekki fundið annað en að það væri einmitt vegna samstarfs Sósfl. og meiri hl. Sjálfstfl., sem hægt var að draga Alþfl. inn í þetta nýsköpunarsamstarf á þessum árum. Meðan þetta samstarf stóð, og Alþfl. fylgdist með hálfnauðugur, var mikið gert og stærstu sporin mörkuð í atvinnulífi okkar Íslendinga. En hvað gerist svo, þegar Alþfl. myndar ríkisstj. og sósíalistar, þessir ákaflega vondu menn, eiga þar ekki sæti lengur? Það, sem gerist, er það, að þá er farið að rífa niður það, sem hafði verið byggt upp. Fyrrv. ríkisstj. hafði veitt fé til útrýmingar heilsuspillandi íbúða. Þau lög nemur ríkisstj. Alþfl. úr gildi. Fyrrv. ríkisstj. samdi við verkamenn um kauphækkun. Síðan kemur fyrsta stjórn, sem Alþfl. myndar, og bindur vísitöluna við 300 stig og rífur þannig í burtu. það, sem opinberir starfsmenn og launþegar almennt höfðu áunnið sér í tíð nýsköpunarstj. Hvað gerðist svo í alþýðutryggingamálunum, þeirri löggjöf, er sett hafði verið í tíð fyrrv. stj. og Alþfl. státaði sem mest af? Jú, fyrsta stj. Alþfl. setti lögin að mestu leyti úr gildi og frestaði framkvæmd þeirra. M. ö. o., ef Sósfl. naut ekki við til að framkvæma stefnuskráratriði Alþfl., þá féll hann í faðm svartasta afturhalds í landinu og eyðilagði allt saman.
Hv. þm. Ísaf. var að tala um heilög mannréttindi, en ég veit nú reyndar ekki, hvaða heilög réttindi það eru, sem núverandi stj. hefur eigi traðkað á. Ég ætla ekki að ræða frekar það, sem hv. þm. sagði, en ég held, að honum veitti ekki af að rifja svolítið upp það, sem hann ætlaði einu sinni að berjast fyrir. Mér virtist hann vera búinn að steingleyma því, að hann var einu sinni með í að stofna flokk, sem ætlaði að berjast fyrir sósíalisma, en gegn auðvaldi. Ræða hv. þm. hefði verið sæmandi fyrir hvern auðvaldssinna sem væri og var t. d. ekkert ósvipuð þeim, er Ciano greifi og Ribbentrop héldu, þegar þeir undirrituð antikommúnistabandalagssamninginn. Þessir menn, eins og hv. þm. Ísaf., eru gengnir í lið með auðvaldinu í að brjóta niður völd alþýðunnar í þeim löndum, sem hún nú ræður ríkjum í. (Forseti: Á hv. þm. mikið eftir af ræðu sinni?) 4–5 mínútur, herra forseti.
Ég hef nú farið svo ýtarlega í þessi mál að gefnu tilefni í ræðum hv. þm. G-K. og hv. þm. S-Þ., enda álít ég, að þingið sé einmitt vettvangur fyrir slíkar umræður, og hef einnig af ásettu ráði farið svo nákvæmlega í þetta í sambandi við málshöfðunarbeiðni þjóðvarnarmanna. Ég skil þeirra afstöðu mjög vel, en álít það ákaflega varhugavert að aflétta þinghelginni. Ég hygg, að það sé alveg nauðsynlegt fyrir þingmenn að geta sagt ríkisstj., samþingsmönnum og jafnvel embættismönnum utan þings skoðun sína óhikað, án þess að eiga það á hættu að vera dregnir fyrir dóm. Íslenzk meiðyrðalöggjöf er það ströng, að með því að beita henni eins og hægt er, þá er hægt að eyðileggja allt prentfrelsi í landinu, að minnsta kosti hvað snertir fátæk blöð. Það hefur verið það ástand úti í löndum, að þingið hefur verið eini staðurinn, þar sem sósíalistar hafa fengið að tala óhindrað. Eins gæti það ástand skapazt hér, og yrði þá þinghelgin enn dýrmætari en nú. Það var í Þýzkalandi 1878–1890, að öll blöð sósíalista voru bönnuð og flokkar þeirra máttu ekki starfa. Þingið var þá eini staðurinn, þar sem þeir máttu tala og segja skoðun sína óhindrað. Við, sem höfum staðið í því að koma upp blaði, er vinnur fyrir hina fátækustu í landinu, vitum, hvað það er að láta skerða prentfrelsið í landinu.
Ég get vel skilið afstöðu þeirra þjóðvarnarmanna, sem vilja láta upphefja þinghelgina vegna ummæla þm. G-K., en tel þetta mjög hættulegt fordæmi, sem fylgismenn núverandi stj. mundu nota sér síðar, t. d. gagnvart okkur sósíalistum. En ég vona, að aldrei verði svo aumt ástand á Alþingi Íslendinga, að þeir menn, sem taka jafndrengilega og skelegga afstöðu með íslenzkum málstað eins og þjóðvarnarmenn hafa gert, eigi sér ekki góða málssvara á þingi, og ég álít, að Alþingi sé einmitt vettvangur slíkra umræðna. — Ég er á móti hinni rökstuddu dagskrá, en vil eigi upphefja þinghelgi nokkurs þm. eins og stendur. Ég tel það hafa verið mistök þessara mætu manna að fara fram á, að þinghelgin væri upphafin. En þeir menn, sem svo óverðskuldað hefur verið ráðizt á eins og á sér stað um þá þjóðvarnarmenn, er hér eiga hlut að máli, geta auðveldlega kveðið upp þann áfellisdóm í ræðum sínum og ritum yfir þm. G-K., sem lengur mun lifa og geymast í minnum manna og íslenzkri sögu en nokkur sá meiðyrðadómur, er félli til ómerkingar orðum hans. Ég álít því, að rétt sé fyrir þá að halda þeim vettvangi, er þeir hafa svo drengilega barizt á.
Að svo komnu máli legg ég á móti því, að þinghelgin sé upphafin, því að ég hygg, að svo geti farið, að Alþingi verði sá eini vettvangur, þar sem fullkomið málfrelsi ríkir á Íslandi.