10.03.1949
Efri deild: 73. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 372 í C-deild Alþingistíðinda. (3762)
138. mál, eftirlit með rekstri ríkisins og ríkisstofnana
Hannibal Valdimarsson:
Herra forseti. Það er í alkunnri barnasögu sagt frá því, að mýsnar hafi eitt sinn komið sér saman um, að það væri þjóðráð til þess að afstýra hættu í þeirri fjölskyldu að hengja bjöllu á skrambans köttinn. Mér finnst á sinn hátt nokkuð svipað vera hér til umr., sem sé að það eigi að reyna að fá einhvern til þess að hengja bjölluna á köttinn. Það eru ýmsir hér í hv. d., sem segja, að ráðh. hafi vald til þess, hann geti staðið fyrir fækkun embætta og því að færa saman ríkisbáknið og hann geti gengizt fyrir bættum vinnubrögðum við ríkisstofnanir. En hann sagði: „Ekki ég.“ Hann setti sparnaðarnefnd á laggirnar, og hún hefur átt að gera eitthvað í málinu, en hún ekur sér og segir: „Ekki ég — við skulum búa til frv. um þetta.“ Og það er búið til frv. og gert þar ráð fyrir því, að settur sé ríkisráðsmaður, sem eigi að hengja bjölluna á köttinn. En ég er bara ekki viss um, að ráðsmaðurinn, þó að hann verði búinn til, geri það. Ég er hræddur um, að hann aki sér líka og standi ekki fyrir niðurskurði embætta eða fækkun þeirra.
Þegar ég hlustaði á hæstv. fjmrh. áðan tala um, hversu vel þetta frv. væri undirbúið, varð ég hissa. Hér höfðu menn ekki látið neitt í það skina, að menn væru á móti frv. af því, að þeir héldu, að það væri samið af hæstv. fjmrh., enda hygg ég það engra manna ætlan að snúast gegn frv. af persónulegri afstöðu til hæstv. fjmrh. En þó að frv. sé máske ákjósanlegt í alla staði og vel vandað um samningu og gert af færum mönnum, þá er það samt svo, að þegar n. hér fjallaði um málið í þinginu, þá var afstaðan þannig í n. til málsins, að enginn nm. var eindreginn með málinu. Allir voru fjhn.-mennirnir með efasemdir og sumir alls ekki meðmæltir frv. Og síðan hefur komið í ljós undir umr., að það er ekki aðeins fjhn., sem er efagjörn um, að þetta leiði til sparnaðar, heldur og margir hv. þm. þessarar hv. d. Og það er af þessu, sem menn hafa rætt lengi og stundum hart á móti frv. Það hefur ekki haft á sér neinn pólitískan óvildarblæ gagnvart hæstv. fjmrh. Og ég er sannfærður um, að þetta mundi leiða til einnar allstórrar, umfangsmikillar og dýrrar ríkisstofnunar í viðbót við allar aðrar ríkisstofnanir, sem fyrir eru. Og ég efast stórlega um sparnað af þessu. Ég held, ef menn meintu, að það ætti að taka upp sparnað á rekstri þjóðarbúsins, þá ætti að byrja ofan frá með því að fækka ráðherrum. Ég er sannfærður um, að þetta þjóðfélag stæðist eins vel, þó að ekki væru hér nema fjórir eða fimm ráðherrar. Og næst hygg ég, að núverandi stjórnarskrárnefnd, sem búin er að hanga hér í nokkur ár, að annarri dauðri, sem á undan var, hún ætti að leggjast niður. Og síðan hygg ég; að það ætti að leggja til, að þingmönnum væri fækkað úr 52 niður í 36 og í staðinn fyrir að þingið væri tvær deildir, skyldi það vera ein deild, og síðan væru settar fram kröfur um, að fækkað væri starfsmönnum við önnur opinber störf. En meðan ekki er byrjað svona, þ. e. a. s. ofan frá, hef ég enga trú á því, að það verði að framkvæmd þau fögru loforð, sem standa í þessu frv.
Einn hv. þdm. hefur reynt að gera sér grein fyrir, hvernig þetta yrði í framkvæmd, þannig að ráðsmaður ríkisins mundi taka að sér starf í þessu og hinu embætti og vera mánuð á hverjum stað og gefa viðkomandi embættismanni frí á meðan. En hvað mörg ár yrðu liðin, þegar hann væri búinn að vera einn mánuð á hverjum stað og búinn að fara þannig hringinn og kominn aftur í fyrsta embættið, sem hann hefði verið í? Og kannske ætti hann þá að vera annan mánuð að gera sínar till. og athugasemdir. Ég er hræddur um, að það yrði seinvirkt apparat, ef þessi ráðsmaður ætti að hafa eina stúlku á skrifstofunni sér til aðstoðar. Hún ætti þá kannske að sitja ein í þessari deild stjórnarráðsins, á meðan ráðsmaðurinn væri í eftirlitsferðum sínum. Og hvað ætti þá þetta skrifstofuapparat að starfa á meðan? Nei, það þyrfti fleiri menn til þessa starfs, en einn mann og eina skrifstofustúlku. Og hvers konar alfræðiorðabók þyrfti þessi embættismaður að vera, ef hann á að fara að vera kannske sýslumaður einn mánuð, sennilega þá landlæknir annan mánuð o. s. frv. (Fjmrh.: Það stendur ekkert um þetta í frv.) Þetta voru hugleiðingar eins hv. þdm., sem nú er í forsetastóli hér í hv. d., og það bendir á, að þegar menn fara að gera sér grein fyrir framkvæmdum í þessum efnum, þá verði þeim á að hugsa, að þessi eftirlitsmaður eigi að vera ákaflega fjölhæfur.
Hæstv. ráðh. sagði, að sér virtist, að allir vildu tala um sparnað, en enginn vildi taka á sig áhættu í því efni, að spor yrði stigið til þess að spara. Þetta hygg ég, að sé ekki rétt. Ég hygg, að frá hv. þd. og það mörgum þm., sem hér hafa talað, hafi það komið fram, að það þyrfti að vera sýndur litur á því að byrja að spara, án þess að undirstaða þess sé sú að bæta við hálaunuðum embættismönnum. Ég held, að það sé andúðin á því hér í hv. d., að svona sé byrjað, að setja upp ríkisstofnun, sem mönnum finnst glæfraleg, a. m. k. ef þetta misheppnazt, sem gerir það að verkum, að menn treysta ekki svona ráðstöfunum. Menn vilja, að sýndur sé litur á því að spara á hæstu stöðum. Og þetta má hæstv. ráðh. ekki misskilja.