18.05.1949
Sameinað þing: 77. fundur, 68. löggjafarþing.
Sjá dálk 262 í D-deild Alþingistíðinda. (4576)
211. mál, launabætur til opinberra starfsmanna
Gylfi Þ. Gíslason:
Herra forseti. Málflutningur þeirra manna, sem mælt hafa gegn till. þessari, er með þeim hætti, að ærið tilefni er til athugasemda. Ég mun þó ekki ræða þetta mál mikið, enda er tíminn, kl. um 5 að morgni, ekki fallinn til langra ræðuhalda.
Þess hefur nokkuð gætt í umr., að menn hafa rætt málið út frá röngum forsendum. Þess er því full nauðsyn, að við athugum, hvað hér er að gerast. Það er ekki annað en að farið er fram á, að leiðrétt sé það misræmi, sem nú er ríkjandi í þessum málum. Þegar launalögin voru sett 1945, var ákveðið visst hlutfall milli launa opinberra starfsmanna og annarra stétta þjóðfélagsins. Hvað hefur svo gerzt í þessum málum síðan launalögin voru sett? Allar stéttir, sem þar er miðað við, hafa fengið verulegar kauphækkanir, og opinberir starfsmenn hafa dregizt aftur úr í launakjörum, en úr þessu verður að bæta; einkum þegar það er haft í huga, að laun þessa fólks eru nú orðin svo lág, að ekki verður við unað. Verulegur hluti þessa fólks hefur nú 550–600 kr. í grunnlaun á mánuði, og verður ekki annað sagt, en slíkt sé algerlega óviðunandi. Það, sem gerzt hefur, er því það, að ráðamenn þjóðfélagsins hafa horft upp á það, að tekjur verulegs hluta þjóðarinnar hafa hækkað á undanförnum 4 árum, án þess að laun opinberra starfsmanna hafi hækkað, án þess að nokkuð væri að gert til samræmingar í þessum efnum. En auðvitað er óhugsandi og óverjandi, að laun þessarar einu stéttar hækki ekki til samræmis við laun annarra launastétta í landinu. Þessi kauphækkun er afleiðing af öðru, er hefur gerzt í þjóðfélaginu. Hún er fyrst og fremst afleiðing af ráðstöfunum, sem Alþ. og ríkisstj. hafa ýmist valdið, stuðlað að eða a. m. k. horft á aðgerðarlaust, að ættu sér stað. Þetta er því afleiðing undanfarinnar þróunar, en ekki tilraun til að hrinda af stað nýrri kauphækkunaröldu.
Mér kom það á óvart, hverjir andmæltu þessari till. Það voru fyrst og fremst fulltrúar bænda í Framsfl. og Sjálfstfl. Og þegar haft er í huga, hvaða launakjörum þeir hafa barizt fyrir bændum til handa, þá undrast maður enn meira. Því að hvaða fyrirkomulag er á launagreiðslum til bænda, á ákvörðun verðlags á afurðum þeirra? Samkvæmt l. er verð á landbúnaðarafurðum reiknað út einu sinni á ári og miðað við sérstaka vísitölu, svo að það breytist sjálfkrafa samkvæmt nánar ákveðnum reglum. Þessu er því þannig komið fyrir með l., að kaup bænda breytist sjálfkrafa í samræmi við dýrtíðina, og þetta hefur verið baráttumál bændafulltrúanna. Ég gagnrýni þetta ekki. Ég tel það réttmætt, svo að ekki skapist misræmi milli tekna bænda og annarra launþega. Þessu fyrirkomulagi hafa fulltrúar bænda komið á, og það er réttmætt. En það kemur mér á óvart, að svo sterk mótmæli skuli koma frá bændafulltrúunum, þegar fram kemur till. um að leiðrétta það misræmi, sem er á milli launa opinberra starfsmanna og annarra hliðstæðra stétta. Það, sem hefur gerzt, er, að opinberir starfsmenn hafa farið fram á, að laun þeirra yrðu leiðrétt, eins og l. ákveða nú, að laun bænda skuli leiðrétt einu sinni á ári.
Ég skal þá víkja nokkrum orðum að því, sem hv. þm. Barð. sagði. Hann nefndi ýmis útgjöld, er Alþ. hefði samþ. með ýmsum l., og gerði ráð fyrir 30 millj. kr. útgjöldum, er ekki væru innifalin í tölum fjárl. (GJ: Þau eru innifalin í heimildagr.) En hvernig geta 4 millj. kr. heimildarútgjöld snert svo mjög þm., er að vísu vilja kenna sig við sparnað, en hafa horft upp á, að lög væru samþ. um 30 millj. kr. heimildarútgjöld, án þess að nokkur tekjuöflun kæmi á móti? Það hafa ekki komið fram sérstök andmæli gegn þessu frá sparnaðarmönnum í Framsfl. eða Sjálfstfl., en þegar lagt er til að heimila 4 millj. kr. til greiðslu uppbóta á laun starfsmanna ríkisins til þess að leiðrétta augljóst misrétti, þá vakna þeir og sparnaðarvitundin verður lifandi.
Ég skal ekki lengja umr. meira, þetta er þegar orðið lengra en ég ætlaði. En ég vil að síðustu taka það fram, að ég lít svo á, að hér sé um mesta réttlætismál að ræða og óverjandi að gera ekki einhverja slíka ráðstöfun. Hér er ekki um það að ræða að hækka há laun, heldur lág laun, svo lág, að af þeim er ekki hægt að lifa mannsæmandi lífi.
Ég vil ljúka máli mínu með því að segja, að mér hafa orðið það vonbrigði, að Framsfl. sem heild skuli vera á móti þessu máli. Framsfl. hefur verið talinn og er vinstri sinnaður flokkur. En svo bregðast krosstré sem önnur tré. Það er alkunnugt, að það kemur fyrir krakka að rugla saman vinstri og hægri, og Framsfl. hefur sýnt, að hann getur einnig ruglazt í þessum efnum þrátt fyrir þroska sinn í þjóðmálum. Framsfl. telur sig vinstri sinnaðan, en hér hegðar hann sér eins og hægri flokkur. Hann ruglast á vinstri og hægri. (JörB: Ætli hv. þm. sé ekki áttavilltur sjálfur?)