10.02.1950
Efri deild: 52. fundur, 69. löggjafarþing.
Sjá dálk 1373 í B-deild Alþingistíðinda. (2227)
110. mál, sala nokkurra jarða í opinberri eigu
Flm. (Bernharð Stefánsson):
Virðulegi forseti. Það er rétt, sem hæstv. landbrh. sagði, að þetta frv. er í raun og veru um undanþágu frá því, sem er hin almenna regla. En í því sambandi sagði hann, að ef sett væru ákvæði inn í frv. um það, að jarðir þessar skyldu verða ættaróðul, þá væri frv. óþarft, því að þá væri undanþágan fallin burt. En þetta er misskilningur sökum þess, að þann aðdraganda, sem þarf til þess að gera jarðir að ættaróðulum, án sérstakra annarra tafa, hann losna ábúendur við í þessum tilfellum, ef þetta frv. verður að l., jafnvel þó að þetta ákvæði væri fellt inn í frv., að jarðir þessar skuli gerðar að ættaróðulum. Þess vegna er það ekki rétt, að frv. sé þýðingarlaust, jafnvel þó að þetta ákvæði væri sett inn í það. Enda man ég eftir því, að nú ekki alls fyrir löngu voru sett lög á Alþ. um sölu nokkurra þjóðjarða — ég man ekki, frá hvaða ári það var — og þar stendur um margar af þessum jörðum: „enda sé jörðin gerð að ættaróðali.“ (PZ: Það varð ekki af sölu á sumum þeirra vegna þess ákvæðis.) Það kann að vera.
Út af því, sem bæði hæstv. landbrh. sagði og hv. 1. þm. N-M., vildi ég segja, að ég get verið því samþykkur, sem hv. 1. þm. N-M. sagði, að það vantaði í þessi mál ákveðna stefnu hjá löggjafarvaldinu. Og ég er einnig því sammála, sem hæstv. landbrh. sagði um sjálfsábúð og leiguábúð. Ég er ekki í nokkrum vafa um það persónulega, að bezta ábúðin og heppilegasta fyrir hverja jörð er, að hún sé í sjálfsábúð. En þá komum við aftur að hinu, sem hv. 1. þm. N-M. minntist á, að með því að selja þjóðjarðir skilyrðislaust þá væri hverri nýrri bændakynslóð íþyngt með því, að hver einstaklingur þyrfti að kaupa sína jörð kannske með uppsettu verði. Og það er einmitt þetta, sem er aðalástæðan til þess, að þarna hafa verið settar hömlur og að í staðinn fyrir þjóðjarðasölulögin hafa komið l. um ættaróðul. En það er bara meinið í þessu öllu saman — og það vildi ég segja við hv. 1. þm. N-M. —, að með því móti, sem nú er, og með þeim l., sem gilda, jafnvel l. um ættaróðul, þá er hverri kynslóð íþyngt við byrjun búskaparins, eins og áður var. Því að þegar búið er að byggja vel upp á jörð, rækta hana mikið og þetta er eign fráfarandans, þá þarf viðtakandinn að kaupa þetta, og þessi mannvirki eru kannske aðalverðmætið, sem jörðin hefur til að bera. Sem sagt, ef löggjafinn gæti fundið skipun á þessum málum, sem væri á þá leið að stuðla sem allra mest að því, að hver bóndi ætti sína jörð, en þó þannig, að gera nýjum bónda, er til jarðarinnar kæmi, léttara fyrir um að eignast hana og standa undir eigninni, þá væri það auðvitað hin rétta stefna.
Eins og ég sagði í upphafi, þá tel ég ekki frv. þýðingarlaust, jafnvel þó að inn í það væri bætt, að 3 jarðirnar, sem í því eru nefndar, væru gerðar að ættaróðulum. En ég vil benda hv. n. á, að slíkt á þó ekki við um eyðijörðina Fagranes, því að um þá jörð nær ekki nokkurri átt að ákveða, að hún skuli vera gerð að ættaróðali, því að sú jörð verður aldrei mannabústaður framar, að því er ég hygg, svo að um hana yrði að gera undantekningu, þó að þetta ákvæði um ættaróðal yrði sett inn í frv. um hinar jarðirnar.
Þá er annað atriði, sem ég verð að leyfa mér að efast um, að hv. 1. þm. N-M. hafi skýrt rétt frá, og það er, að land Syðri-Bakka liggi að Hjalteyri. Þó að ég viti nú vel bæjaröðina þarna og sé þar kunnugur, þá er ég ekki svo kunnugur landamerkjum milli jarða þar, að ég geti alveg fullyrt um þetta. En ég hygg, að þetta sé ekki. Milli Hjalteyrar og Syðri-Bakka er jörðin Ytri-Bakki, og ég hygg, að Syðri-Bakkaland liggi ekki að Hjalteyri. Og hvað Hjalteyri snertir, þá er þess að gæta, þó að þar sé nokkurt þorp, að eigendur Hjalteyrar hafa keypt nágrannajarðirnar Bragholt og Skriðuland og eiga væna landsspildu frá Hjalteyri og allt upp í fjallseggjar. Svo að ég sé nú ekki, að það muni vaxa upp svo stórt þorp á Hjalteyri, að þetta land ásamt þá t. d. Ytri-Bakka mundi ekki nægja þorpinu. Ég held þess vegna, að það, þó að Hjalteyri sé þarna í grennd, ætti ekki að hafa nein áhrif í þessu efni.