15.05.1950
Efri deild: 106. fundur, 69. löggjafarþing.
Sjá dálk 1438 í B-deild Alþingistíðinda. (2338)
49. mál, húsaleiga
Gísli Jónsson:
Herra forseti. Ég þarf aðeins að svara hér örfáum orðum, sumpart út af ræðu hv. 6. landsk. og sumpart út af orðum hv. 1. landsk., sem féllu hér við umr. í gær. Hv. 6. landsk. fullyrti, að þetta mál væri aðeins peningamál fyrir húseigendur, en lífsafkomumál fyrir leigjendur. Ég vildi nú leyfa mér að spyrja þennan hv. þm. og aðra hv. þm., sem honum eru sammála og hafa fylgt því hér fram að viðhalda húsaleigulögunum, hvort þetta eigi við þá menn, sem árum saman hafa orðið að hafa einungis húsaleigutekjurnar sér til lífsframfæris. Hvort þetta er einungis peningamál fyrir þá, en ekki lífsafkomumál, sem hafa þurft að hafa sem leigjendur í húsum sínum menn með stórkostlegar tekjur, er hafa misnotað þannig aðstöðu sína, að þeir hafa leigt út frá sér einstök herbergi fyrir miklu hærra verð, en þeir hafa greitt hinum fátæka húseiganda fyrir alla íbúðina og bætt þannig lífsafkomu sína á kostnað fátæks húseiganda. Þetta veit ég, að báðir þessir hv. þm. vita, að hefur átt sér stað hér í bæ svo hundruðum skiptir og er eitt hið svartasta í sambandi við hin margumtöluðu húsaleigulög. Efnamenn hafa setið í húseignum fátækra húseigenda, sem hafa leiguna eina sér til lífsframfæris, og leigt svo út frá sér ekki einungis til þess að hafa upp í leiguna, heldur einnig til þess að hafa sjálfir tekjur af því á kostnað húseigandans. Hv. þm. spurði, hvort Framsfl. hefði ekkert á móti því, að tugir þúsunda kr. væru greiddar á bak við fyrir húsnæði. Í þessari fyrirspurn frá hv. þm. liggur beinlínis yfirlýsing um það, sem raunar allir vita, að greitt er stórfé á bak við og þannig farið á bak við lögin. En er þetta ekki einmitt til þess að sýna, hvernig löggjöf á ekki að vera í landinu? Og eru þetta ekki nægileg rök fyrir hv. þm. til þess að samþykkja þetta frv.? Sú löggjöf, sem þús. manna brjóta og ekkert er hægt að gera til þess að koma í veg fyrir það, hún á ekki rétt á sér. Slík löggjöf á ekki samúð þjóðarinnar, og væri þetta því ærin ástæða til þess að búið væri að afnema þessi lög fyrir löngu. Þessi rök hv. þm. eru því ein þau sterkustu fyrir því, að afnema eigi húsaleigulögin. Það þarf því einhverjar aðrar leiðir til þess að bæta úr húsnæðisvandræðunum, en að halda við lögum, sem þúsundir manna brjóta án þess að hægt sé að koma við nokkrum refsingum gagnvart slíkum brotum. Það er einmitt styrkur fyrir hvaða lög, sem samþ. eru af Alþingi, að sem flestir telji sér skylt að halda þau, en ekki brjóta. Húsaleigulögin væru þó ekki brotin nema því aðeins, að það væri samkomulag beggja aðila og báðir aðilar hefðu af því hagnað. Það er einmitt slíkt, sem átt hefur sér stað. Slík löggjöf, sem þannig er háttað um, hlýtur bæði að vera röng og siðspillandi í þjóðfélaginu. Hv. þm. sagði, að það, sem ég hefði verið að barma mér yfir, væri, að settar æru skorður við hinu háa leiguokri. Þetta hef ég ekki gert, því að þessi löggjöf hefur aldrei snert mig, þar sem ég hef aldrei þurft að búa við hana, hvorki sem leigjandi né húseigandi. En hvaða skorður setur þessi löggjöf við slíku? Mér sýnist, ef hún setti á annað borð einhverjar skorður, þá væru þær brotnar í burtu eftir því sem hv. þm. hefur sjálfur lýst yfir, þar sem hann segir, að tugir og jafnvel hundruð þúsunda kr. sé borgað á bak við. Svo sannarlega eru þær skorður, sem settar eru með lögunum, ekki haldnar, heldur brotnar, eftir því sem þurft hefur á hverjum tíma, með góðu samkomulagi milli húseiganda og leigjanda nema í örfáum tilfellum. Flest það fólk, sem býr í húsum, sem byggð voru eftir 1940, hefur komið sér saman um, að það sé ekki bundið af húsaleigulögunum og þess vegna brotið þau. Svo segir hv. þm., að þessi löggjöf hafi orðið til blessunar fyrir þúsundir manna, og harmar, að slíkt ástand, sem skapazt hefur samfara húsaleigulögunum, skuli ekki vera á öllum sviðum þjóðfélagsins, og segir, að við ættum að gráta slíkt. Sem sagt, við ættum að gráta það, að báðir aðilar hafa ekki komið sér saman um að greiða stórar fjárhæðir á bak við og brjóta lög á öllum sviðum þjóðfélagsins. Það er ekki mikið, sem hv. þm. fer fram á! Ég veit nú ekki, hvaða ástand væri hér á landi, ef á öllum sviðum þjóðfélagsins væru framkvæmd lög líkt og þessi. En ef öll lög væru framkvæmd á sama hátt og húsaleigulögin, þá held ég, að sannarlega væri óbúandi á Íslandi. Svo ég held, að við mættum gráta, að ekki hefði tekizt til á þessu sviði eins og með lagabreytingu á flestum öðrum sviðum þjóðfélagsins. Ég sé svo ekki ástæðu til þess að ræða við hv. 6. landsk. að öðru leyti, en þessu.
En út af ræðu hv. 1. landsk. vildi ég gera örlitla athugasemd. Ég vildi nú spyrja hv. þm.: Hafa lífskjör þeirra, sem enn búa við gamla og lága leigu, verið verri en þeirra, sem búa við háa leigu? Það er nefnilega alveg gengið fram hjá þessu atriði. Sannleikurinn er sá, að þetta er orðið hagsmunamál þeirra, sem enn búa við hina gömlu leigu, en eru nú orðnir örfáir miðað við það, sem var 1940. Þessir menn hafa því miklu betri lífsafkomu en hinir, sem verða að borga 600–800 kr. fyrir íbúðina, sem þeir hafa þurft að flytja inn í. Þess vegna er ekkert vit í því að hafa gildandi lög, sem orsaka svona tvöfalda lífsafkomu fyrir menn með sömu laun. Annar maðurinn situr í húsi með lágri leigu, en hinn hefur bæði enga tryggingu fyrir því að fá að vera áfram í húsinu og verður þar að auki að greiða háa svartamarkaðsleigu. Þetta er því atriði, sem orsakar það, að nauðsynlegt er að breyta húsaleigulögunum. Hv. 1. landsk. sagði, að menn væru ekki fjötraðir af húsaleigulögunum, heldur af fjárhagsráði, og spurði mig, hvort ég vildi vera með í því að aflétta því ófrelsi, sem það skapaði mönnum. Nú veit hv. þm., að ég vann ekki minna á móti setningu fjárhagsráðslaganna, en hann sjálfur. Ég er og var á móti því að setja á fót stofnun, sem ein ráði svo miklu í landinu. Það þarf ég ekki að endurtaka hér, ég hef svo oft sagt það áður. En hitt veit einnig hv. þm., að hann var með í undirbúningi að stofnun, sem skapaði grundvöllinn að fjárhagsráði. En það er annað, sem þessi hv. þm. hefur ekki viljað fylgja Sjálfstfl. í, og það er að skapa það ástand í landinu, að ekki þyrfti nein innflutningshöft og neitt fjárhagsráð eða slíkt, þ. e. a. s. að koma á frjálsri verzlun í landinu með því að skrá gengið á réttu verði og með því móti gera raunhæfar ráðstafanir til þess að fá sem mest vörumagn fyrir sem minnst fé. En á móti þessu hefur þessi hv. þm. staðið manna fastast. Ef hann og hans flokkur hefði verið sammála mér um þetta atriði, þá væri ástandið í landinu ekki eins og það er í dag. Þá væri heldur ekkert fjárhagsráð og öngþveiti í öllum framkvæmdum. Það, sem skapað hefur öngþveitið, er, að stöðugt hefur verið skráð rangt gengi íslenzku krónunnar á móti allri erlendri mynt, og þess vegna hefur verið sett á fót stofnun eins og fjárhagsráð, til þess að skipta því á milli innflytjendanna, sem flutt er inn í landið. Það er nú sannleikurinn í málinu. Þegar gjaldeyrir er of lítill til þess að kaupa það, sem kaupa þarf, og kaupmátturinn innanlands er meiri en kaupmátturinn út á við, þá skapast það ástand, sem ríkir í dag, og þessi hv. þm. vill halda fast við þetta ástand. Annars blandar hv. þm. saman tveimur óskyldum atriðum, annars vegar húsnæðiseklunni og hins vegar erfiðleikunum fyrir það fólk, sem þarf á húsnæði að halda, til þess að greiða fyrir það húsnæði, sem til er. Sannleikurinn er sá, að húsnæðiseklan er engan veginn eins mikil og af er látið, en hitt er annað atriði, að möguleikarnir til þess að greiða fyrir það húsnæði eins og þarf að gera til þess að fá viðkomandi aðila til að leigja eru ekki eins miklir og áður, og það er þess vegna sem það koma til með að læknast nokkuð af sjálfu sér þau húsnæðisvandræði, sem nú eru, þegar búið er að segja upp því fólki, sem nú er í íbúðunum. Framboðið á húsnæðinu takmarkast af því, hvort menn hafa fé til þess að bjóða í húsnæðið, það takmarkast af þeim atvinnumöguleikum, sem eru í landinu á hverjum tíma. Þegar framboðið minnkar, þá er sjálfsagt, að fólk þrengi að sér og láti ekki íbúðir sínar standa auðar lengi og leigi þær út, þegar þeir eru orðnir frjálsir um val á sínum viðskiptamönnum. En ég vildi spyrja þessa hv. þm.: Hvers vegna börðust þeir ekki fyrir því í vetur, að þær 14 millj. kr., sem samþ. var, með þeirra meiri hl., að veita sem uppbætur á laun embættismanna, færu til að bæta úr húsnæði þessara vesalinga, sem þeir bera nú fyrir brjósti? Ég held, að það væri þeim nær að taka upp baráttu fyrir því — og einnig hv. 8. þm. Reykv. — heldur en að bæta 14 millj. kr. ofan á tekjur þessara manna, en það hafa þeir ekki gert. Þetta eru heilindin hjá þessum mönnum. En mikið hefði mátt laga kjallaraíbúðirnar og braggana, ef þessum 14 millj., sem nú eru settar inn á fjárl., hefði verið varið til þess. En þeir hugsuðu ekkert um afkomu þessara manna, sem þeir nú þykjast vera að berjast fyrir, til þess að láta fólkið hlusta á sig, en meina ekkert með því.