08.03.1950
Sameinað þing: 31. fundur, 69. löggjafarþing.
Sjá dálk 323 í D-deild Alþingistíðinda. (3886)
118. mál, raforkudreifing
Ingólfur Jónsson:
Herra forseti. Það er rétt, sem hv. flm. tók fram, að bændur hafa áhyggjur af þeim ákvörðunum, sem teknar hafa verið um einfasa kerfið. Þeir hafa heyrt, að tækin væru dýrari, en þrífasa tækin, sem reiknað var með í fyrstu. Ég verð að viðurkenna, að fullar upplýsingar hafa ekki komið enn um þetta mál, svo að hægt sé að skera úr með vissu um það, hvað rétt sé. En þessi till. gæti greitt fyrir því, að svar kæmi fljótt og ákveðið. Og vitaskuld væri ekkert vit í því að leggja einfasa kerfi, ef það reyndist dýrara, en þrífasa kerfi. En það, sem gefur tilefni til að efast um, að samþykkja beri till. eins og hún er orðuð, er t. d. sú staðreynd, að í Bandaríkjunum er einungis einfasa kerfi.
Ég hef oft átt tal við verkfræðinga rafmagnsveitna ríkisins og beðið þá að athuga nákvæmlega þetta mál og gefa um það glögga skýrslu, og vænti ég svars um það fljótlega. Rafmagnsveitustjórinn, hr. Eiríkur Briem, hefur sagt mér, að einfasa kerfið væri hægt að fá í Englandi með stuttum fyrirvara. Hér í grg. er helzt talað um Bandaríkin. Þetta verður að liggja alveg skýrt og skorinort fyrir, því að ef það fæst aðeins frá Ameríku, þá mundu dollaravandræðin hindra framkvæmdir. Enn fremur verður svo að skera alveg úr um það, hvor tegundin er dýrari. Einfasa kerfið er mun ódýrara að leggja út um sveitir. Og vitanlega ættu bændur að njóta þess í heimtaugargjöldum, ef þeir fá það.
Þessi till. verður vitanlega send Rafmagnseftirliti ríkisins til umsagnar, og ætti þá að koma skýrt svar við þessum spurningum. Það er sannleikur, að bændur í sveitum eru óánægðir með einfasa línurnar, því að þeir hafa fengið þær upplýsingar, að þær séu dýrari og með þeim fáist ekki full raforka. Það er þó vitanlega vel hægt að hafa súgþurrkun, ef einfasa hreyflarnir eru nógu stórir, en það er sagt, að þeir séu bara miklu dýrari. Ég tek undir það með hv. flm. og lýsi því sem minni skoðun og ósk, að nauðsyn sé á, að súgþurrkun verði sem útbreiddust og þannig verði um búið, að raforkuna megi nota til þess að knýja hreyflana, sem notaðir eru við hana. Verði súgþurrkun almenn, verður að fá raforkuna ódýrari, en á næturtaxta. Hún fer fram þegar eftirspurnin á raforku er lítil, og ætti hún því að fást ódýr. Mun þá verða hagnaður af því að selja raforku til súgþurrkunar, t. d. miðað við gildandi taxta, og munu rafmagnsveiturnar sjá sér hag í því. — Ég vil svo láta ánægju mína í ljós, að þáltill. þessi er komin fram, þótt það verði að vera hinir tæknilegu ráðunautar, er segja munu mest í málinu. Alþ. hlýtur að gæta þess, er þeir leggja fram, og ég held, að skýrsla Eiríks Briems verði til að leiða hið sanna fram. Þurfa bændur þá eigi að óttast, að á þeim verði níðzt. — Ég endurtek svo, að komi það á daginn, að skýrslan leiði í ljós, að óhagstætt sé fyrir bændur að fá einfasa línur, þá verð ég á móti því. En verði hægt að leiða raforku á einfasa línum heim á þrjá bæi með sama kostnaði og heim á tvo á þrífasa línum og hún verði eigi dýrari þannig en með þrífasa kerfinu, mun ég halda mér við einfasa kerfið. Ég hef eigi fengið skýringu á því, að Bandaríkjamenn vilji níðast á bændum með því að nota einfasa línur. En bezt mun vera að fullyrða ekkert um þessa hluti, fyrr en álit sérfræðinganna kemur.