05.03.1951
Efri deild: 83. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 817 í B-deild Alþingistíðinda. (1815)
176. mál, lántaka handa ríkissjóði
Haraldur Guðmundsson:
Herra forseti. Í hv. Nd. var á það bent af þm. Alþfl., að með þessu frv. væri tekinn upp nýr og óvenjulegur háttur með okkur Íslendingum með því að taka erlent lán til húsbygginga og ræktunar í sveitum landsins. Þar var bent á þann meginmun, sem er á erlendri lántöku til slíkra framkvæmda og á erlendri lántöku til fyrirtækja, sem skila gjaldeyrinum fljótlega aftur eða spara stórkostlega erlendan gjaldeyri. Ég vil taka undir þær aðvaranir, sem flokksbræður mínir í hv. Nd. gáfu í þessum efnum, og vísa að öðru leyti til þeirra raka, sem þeir fluttu þar máli sínu til stuðnings.
Það er auðséð, að meiri hl. Alþ., stjórnarfl., er ákveðinn í að taka upp þá nýju háttsemi að stofna til erlendrar lántöku í þessu skyni, og er augljóst, að gegn því verður ekki rönd reist. En úr því að fara á inn á þessa braut, þá finnst mér sjálfsagt að líta á þarfir fleiri aðila en gert er í frv. eins og það liggur fyrir.
Samkvæmt frv. er gert ráð fyrir því, að lántökuheimildin verði alls 43 millj. kr. Þar af skuli verja allt að 25 millj. kr. til greiðslu eftirstöðva af kostnaðarverði þeirra 10 togara, sem verið er að smíða í Bretlandi, en af þeirri upphæð hefur ríkisstj. þegar fengið heimild fyrir 16 millj. kr. lántöku, þannig að viðbótin til togarakaupanna er samkv. upplýsingum hæstv. fjmrh. ekki nema 9 millj. kr. Síðan er gert ráð fyrir, að Búnaðarbanki Íslands fái 15 millj. kr. lán og að 3 millj. kr. verði varið til stofnunar iðnaðarbanka eða til iðnlánasjóðs. Samkv. upplýsingum hæstv. fjmrh. við 1. umr. er ætlazt til þess, að kaupendur togaranna taki á sig, um leið og þeir ganga inn í kaupin, það fasta lán, sem á togurunum hvílir og nemur 70% af kaupverði togaranna, með þeim kjörum, sem ríkisstj. hefur tekið lánið í Bretlandi, þ.e. að greiða þann kostnað, sem af lántökunni leiðir, og gengisáhættu. — En með það lán, sem fyrirhugað er að taka handa Búnaðarbankanum, er þessu á allt annan veg háttað. Það er að vísu gert ráð fyrir því, að Búnaðarbankinn taki að sér lánið, greiðslu vaxta og gengisáhættu, en þetta er í raun og veru það sama og ríkissjóður taki það á sig, því að eins og kunnugt er, er Búnaðarbankinn eign ríkissjóðs. En þeir, sem lánin taka hjá bankanum, eiga hins vegar ekki að greiða vexti neitt sem svarar til þess, sem ríkissjóður þarf að standa straum af eða greiða til hinna erlendu lánveitenda, heldur eiga vaxtagreiðslur lántakenda bankans að fara eftir reglum bankans um vexti af útlánum og miðast við 42 ára lánstíma. Gengisáhættan hvílir á ríkissjóði, en að engu leyti á lántakendum sjálfum. Það er því augljóst, að hér er gert meira upp á milli lántakenda heldur en réttlætanlegt er. Mér virðist, að það sama eigi að ganga yfir þá aðila, sem lánanna eiga að njóta, hvort sem þeir eru til sjávar eða sveita. Það ætti að vera auðvelt að bæta úr þessu með því að leggja vissa áhættuprósentu á þessi lán til þess að mæta þeirri áhættu, sem lánunum fylgir, eða a.m.k. að hafa þarna hæfilegan mismun að mati Alþ.
En það eru fleiri, sem skortir lánsfé til ýmissa framkvæmda, sem að vísu spara ekki gjaldeyri í bili eða skapa erlendan gjaldeyri. Eins og allir vita, eru þau húsaleigukjör, sem almenningur á við að búa í Reykjavík og í ýmsum stærri kaupstöðum landsins, það atriði, þar sem einna mest kreppir að. Áætlanir fjárhagsráðs fyrir yfirstandandi ár eru enn ekki komnar út, en mér hefur verið sagt, að innflutningur á byggingarvörum og þ.u.l. sé við það miðaður, að sáralítið verði byggt af nýjum íbúðarhúsum á þessu ári og miklu minna en sem svarar eðlilegri fólksfjölgun. Ef farið verður inn á þá braut að taka erlent lán til húsabygginga og annarra slíkra framkvæmda, fæ ég ekki séð, að unnt verði að standa gegn þeirri eðlilegu kröfu, að eitthvað svipað verði látið ganga yfir landsfólkið í þessum efnum, hvort heldur það er til sjávar eða sveita. — Ég vil því leyfa mér að leggja hér fram brtt. frá mér og hv. 6. landsk. þm. (HV), um að leyfisupphæðin hækki nokkuð og skiptist eins og segir í till. — með leyfi hæstv. forseta:
„Af láni því, er um ræðir í 1. gr., er heimilt að verja allt að 25 millj. króna til greiðslu eftirstöðva af kostnaðarverði þeirra 40 togara, sem ríkisstj. á í smíðum í Bretlandi, allt að 12 millj. króna til þess að lána Búnaðarbanka Íslands, allt að 7 millj. króna til verkamannabústaða og samvinnubyggingarfélaga og allt að 6 millj. króna til iðnlánasjóðs, með sömu kjörum og lánið verður tekið.“
Ég hygg, að óþarft sé að hafa mörg orð um þessa brtt. Það er ljóst, að Alþ. er ráðið í því að fara inn á þá braut að taka lán erlendis í þessu skyni. Verði það gert, er að minni hyggju ómögulegt að standa gegn því af sanngjörnum mönnum, að tekið verði ekki aðeins tillit til þeirra, sem í sveitum búa, heldur einnig þeirra, sem búa víð hinn brýnasta skort á húsnæði í Reykjavík og hinum stærri kaupstöðum landsins, ef þeir nota þetta fé eingöngu til bygginga á íbúðarhúsum, því að með þessu er ástæða til að ætla að hægt verði að bæta úr húsnæðisskorti fjölda manns og gera úrbót í húsnæðismálunum, sem um munar. Ég leyfi mér svo að afhenda hæstv. forseta þessa brtt.