28.02.1951
Sameinað þing: 48. fundur, 70. löggjafarþing.
Sjá dálk 1481 í B-deild Alþingistíðinda. (40)
Almennar stjórnmálaumræður (eldhúsdagsumræður)
Gylfi Þ. Gíslason:
Herra forseti. Háttvirtir áheyrendur. Þeir hæstv. ráðh., sem töluðu í fyrrakvöld, hældu allir mjög fyrirhuguðum ráðstöfunum hæstv. ríkisstj. En undarlegast þótti mér hól hæstv. fjmrh. um þær, því að hann var þó einu sinni gætinn fjármálamaður. Hann hefur nú verið ráðherra lengst af í 15 ár, en á þessum tíma hefur smám saman hlaðizt utan á hann íhaldsryk, svo að æ minna sér í þann Eystein Jónsson, sem einu sinni var. Mér sýnist ýmislegt benda til þess, að í þessari stjórnarsamvinnu muni hyljast á honum síðasti bletturinn, svo að nú eru síðustu forvöð fyrir þau frjálslyndu öfl, sem enn kunna að vera í forstofu Framsfl., á leið út úr því húsi, að dusta hæstv. fjmrh. rækilega, svo að þannig fari ekki, að bráðlega verði ekkert sjáanlegt í fjármálaráðherrastólnum annað en íhaldsryk. Það væri lítið skemmtilegt til viðbótar því að hafa séð á eftir hæstv. landbrh., Hermanni Jónassyni, inn í Heiðnaberg og heyra ekkert frá honum þaðan annað en lofsöngva um bergið og að sjá hv. 8. þm. Reykv., fröken Rannveigu Þorsteinsdóttur, vopnlausa og berskjaldaða og því óhæfa til allrar baráttu gegn fjárplógsstarfsemi.
Mig stórfurðar á því, hve hæstv. ráðh. Framsfl. eru harðánægðir með ástandið og allt, sem þeir eru að gera. Þeir virðast telja þetta allt saman nákvæmlega eins og það eigi að vera, eru himinlifandi og drýldnir í þokkabót. Hæstv. fjmrh. telur það til höfuðafreka, að 1950 hafi sér tekizt að borga ekki meira út úr ríkissjóði en kom inn í hann. Er nú svo komið fyrir Eysteini Jónssyni, að hann sjái ekkert nema ríkissjóðinn? Gerir hann sér ekki ljóst, að fjárhagskerfið allt er enn sársjúkt, þótt hann sé búinn að vera að reyna að lækna það árum saman, en enginn maður hefur verið lengur ráðh. á Íslandi undanfarið en einmitt hann? Hefur hæstv. fjmrh. ekki talið það saman, sem Íslendingum hefur áskotnazt ókeypis í dýrmætum erlendum gjaldeyri á síðastliðnum tveimur og hálfu ári? Þá skal ég segja honum það. Það eru 253 milljónir kr., miðað við núverandi gengi. Og nú er von á tæpum 100 millj. í viðbót. Á sama tíma hafa Íslendingar og fengið 70 millj. kr. lán erlendis við vægum kjörum. Þau framlög, sem Íslendingar hafa fengið án endurgjalds síðastliðin tvö og hálft ár, hafa nægt til þess að greiða 15% innflutningsins. Þau endurgjaldslausu framlög, sem þeir væntanlega fá á tímabilinu 1. júlí 1950 til 1. júlí 1951, nema hvorki meira né minna en 39% innflutningsins, eins og hann var 1950, miðað við núgildandi gengi. Samt hefur ástandið verið og er eins og allir vita. Og mitt í þessari eymd og niðurlægingu gumar svo hæstv. fjmrh. af því að hafa ekki borgað meira út úr ríkissjóðnum en hann mátti! Þetta minnir á bóndann, sem var svo ánægður yfir því, að sig hefði aldrei vantað neitt nema hey, mat og eldivið.
Veit hæstv. fjmrh. ekki, að það er enn þá verðbólga í landinu? Veit hann ekki, að fjárfesting er enn miklu meiri en frjáls sparnaður? Veit hann ekki, að útlán bankanna jukust á s. l. ári um 164 millj. kr., eða 18%? Veit hann ekki, að verzlunarjöfnuðurinn varð á síðasta ári óhagstæður um 122 millj. kr.? Veit hann ekki, að við síðustu áramót skulduðu bankarnir erlendis 10 millj. kr. og að það voru fyrstu áramótin í meira en áratug, sem bankarnir skulduðu erlendis? Veit hann ekki, að það er atvinnuleysi í landinu? Veit hann ekki, að dýrtíðin er svo mikil, að almenningur á fullt í fangi með að láta tekjur sínar hrökkva fyrir nauðsynjum? En ef hann veit þetta allt saman, hvernig í ósköpunum getur hann þá talað eins og hann gerir?
Hæstv. fjmrh. og hæstv. atvmrh. töluðu réttilega um hin miklu útlán bankanna sem eina af orsökum ófremdarástandsins í fjármálum þjóðarinnar, en þeir gáfu í skyn, að á því bæru einhverjir aðrir ábyrgð en þeir sjálfir. Jón Árnason, bankastjóri Landsbankans, hefur sagt mér, að síðan hann tók við bankastjórn hafi hann aldrei orðið þess var, að nokkur ráðh., og ekki heldur núv. fjmrh., hafi varað bankann við of miklum lánveitingum, heldur þvert á móti alltaf sótt á um aukin lán. Og svo standa þessir hæstv. ráðh. hér á Alþ. og kvarta yfir lánsfjárþenslunni.
Allir þessir hæstv. ráðh., sem hafa talað, hafa látið sér tíðrætt um, að Alþfl. hafi ekki bent á nein úrræði. Þetta hefur alltaf verið viðkvæði allra ríkisstjórna um stjórnarandstöðuna. Annars er það beinlínis spaugilegt að heyra menn í sífellu vera að klifa á því, að þeir viti ekki, hvað Alþfl. vilji. Vita þeir ekki, að Alþfl. er sósíalistískur flokkur, sem hefur þjóðskipulag jafnaðarstefnunnar að takmarki? Vita þeir ekki, að flokkurinn hefur nú nýverið á flokksþingi samþykkt og birt í blaði sínu ýtarlega stefnuskrá um vandamál dagsins? Ég gat þess í fyrrakvöld, að vandamál bátaútvegsins nú hefði Alþfl. viljað leysa með svipaðri skipan og Norðmenn hafa á málum síns bátaútvegs. Fiskverð til útvegsmanna í Noregi er nú 9% hærra en það hefur verið hér, og þó fá þeir miklar uppbætur úr ríkissjóði. Ekki virðist það benda til þess, að sú skipan sé neitt fráleit. — Hæstv. forsrh. sagði, að ég mundi hafa talað gegn betri vitund, er ég mælti með slíkri skipan. Ég veit ekki, í krafti hverrar vitundar jafnmætur maður og hann mælir með því braskskipulagi, sem stjórn hans er nú að koma á. Mig uggir, að þau orð hans séu ekki frá eigin brjósti, heldur bergmál úr Heiðnabergi. Áður en hæstv. ráðh. tala meira um úrræðaleysi stjórnarandstöðunnar, ættu þeir að gera þjóðinni grein fyrir því, hvað þeir vilja láta gera, þegar hinu erlenda gullregni lýkur. Það er þó stj., sem á að stjórna landinu, en ekki stjórnarandstaðan. Meðan hæstv. ráðh. gera hvorki sér né þjóðinni grein fyrir þessu, ættu þeir að gera sem minnst af því að tala um úrræðaleysi andstæðinganna.
Hæstv. fjmrh. sagði, að stefna Alþfl. væri stefna hinna tómu búða. Stefna hans er stefna hinnar tómu pyngju. Hæstv. fjmrh. hefur ekki haft sérlegan áhuga á því á undanförnum árum að fylla búðirnar. Það hefur verið hann og flokkur hans, sem harðast hefur staðið gegn því, að rýmkað væri um innflutning neyzluvöru. Undanfarin ár hefur almenningur nefnilega haft talsverða peninga handa á milli, og þá máttu búðirnar vera tómar. En nú, þegar verið er að tæma pyngjur almennings með atvinnuleysi og með því að svíkja hann um kaupuppbætur, sem búið var að lofa vegna vaxandi dýrtíðar, þá á að fylla búðirnar.
Og nú eru ráðherrar allt í einu farnir að lýsa því, að hér hafi á undanförnum árum verið ógurlegur svartur markaður! Það er nú sagt, að ekki sé víst, að nokkur verðhækkun hljótist af hinum nýju ráðstöfunum, þar eð svo geti farið, að hið eina, sem gerist, verði það, að það, sem áður var ólöglegur svartamarkaðsgróði, falli nú útgerðinni í skaut sem löglegur verzlunarhagnaður. Mér finnst ekki ómerkilegt að frétta það úr stjórnarráðinu, að ólöglegur svartamarkaðsgróði kunni á undanförnum árum að hafa numið 50–60 millj. kr. á ári. Þeir, sem búnir eru að vera ráðh. árum saman, hafa verið helzt til lengi að átta sig á þessu. Og það er ekki álitlegt, ef það á að taka þá annan eins tíma að átta sig á því ógnarbraski, sem hljótast mun af þessum nýju ráðstöfunum.
Sjálfstfl. hefur lagt á það sérstaka áherzlu að telja mönnum trú um, að Alþfl. vilji í raun og veru ekkert annað en viðhalda höftum og skriffinnsku. Allir vita, að Sjálfstfl. hefur ráðið mestu um stjórn landsins s. 1. áratug. Hann er eini flokkurinn, sem hefur átt fulltrúa í ríkisstjórn allt þetta tímabil. Á þessu tímabili hafa verið hér þunglamalegri höft og dýrari skriffinnska en í nokkru nágrannalandanna. Sjálfstfl. hefur, eins og eðlilegt er, ráðið meiru um framkvæmd þessara hafta og þessarar skriffinnsku en nokkur hinna flokkanna. Það hefur ekki heldur staðið á honum og skjólstæðingum hans að hafa það gagn af öllu þessu, sem hægt hefur verið, um leið og reynt hefur verið að koma óvinsældum af öllu saman yfir á aðra flokka og þá sérstaklega Alþfl. Alþfl. hefur aldrei mælt með höftum haftanna sjálfra vegna eða auknum ríkisafskiptum til þess eins að auka vald ríkisins. Honum er vel ljóst það gagn, sem hlotizt getur af raunverulega frjálsri samkeppni og heilbrigðu einstaklingsframtaki. En eigi hann að velja milli „viðskiptafrelsis“, sem hefur í för með sér atvinnuleysi, dýrtíð og ójöfnuð, og hóflegra ríkisafskipta til að tryggja öllum atvinnu, sanngjarnt vöruverð og jöfn lífskjör, þá velur hann síðari leiðina, og það mun allur almenningur einnig gera.
Íhaldið, sem nú stjórnar landinu, kennir sig sumpart við sjálfstæði og sumpart við framsókn. Það er ömurlegt, að það skuli kenna sig við sjálfstæði, samtímis því sem stjórnarstefnan grundvallast á erlendum fjárveitingum, án þess þó að leggja með þeim grundvöll að heilbrigðu atvinnu- og fjármálalífi. Og það er broslegt, að hún skuli kenna sig við framsókn, samtímis því sem verið er að reyna að kippa þjóðinni 25 ár aftur í tímann og taka upp stjórnarstefnu, sem þá var gengið af dauðri. Hinn glæsilegi bændaleiðtogi, Tryggvi Þórhallsson, sagði fyrir aldarfjórðungi: „Allt er betra en íhaldið“. Og íhaldið er jafnslæmt, hvort sem það kennir sig við sjálfstæði eða framsókn.