19.12.1951
Efri deild: 50. fundur, 71. löggjafarþing.
Sjá dálk 992 í B-deild Alþingistíðinda. (1522)
83. mál, Iðnaðarbanki Íslands hf
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti. Ég skal ekki vera margorður nú, enda er búið að eyða löngum tíma til að ræða þetta máli En það lítur úf fyrir, að hv. þm. Vestm. hafi hvorki lesið bréf Landsbankans né heyrt, þegar ég las það. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Hins vegar er ekki loku fyrir það skotið, að nýr banki gæti aflað nokkurs sparifjár, sem tekið yrði úr öðrum lánsstofnunum, en slíkt mundi að sjálfsögðu þýða það, að hinar sömu stofnanir yrðu að draga úr útlánum sínum að sama skapi sem sparifé þeirra minnkar.“
Þessi hv. þm. segir, að ekkert liggi fyrir um það, að hinir bankarnir mundu þurfa að draga úr útlánastarfsemi sinni, ef iðnaðarbanki yrði stofnaður, en þetta, sem ég las, segja bankastjórarnir fyrir munn allra bankanna. Ég las þetta hér í umr. um daginn, en þá hefur þessi hv. þm. verið einhvers staðar úti á þekju — kannske minnt, að hann væri í sameinuðu þingi — og þess vegna ekki heyrt það, sem hér var lesið. — Hann segir líka, að það sé ekki þægilegt fyrir sparisjóðina að lána rekstrarfé eins og banka. Nú er ég ekkert kunnugur stjórn á lánsstofnunum, en ég hélt, að ein af fyrstu meginreglum hjá sparisjóðum væri að festa ekki mikið af fé sparisjóðanna í löngum lánum. Ég held, að þeir sparisjóðir þrír, sem nú á seinni árum hafa farið á höfuðið, hafi allir farið það vegna þess, að þeir hafi lánað fé sitt til langs tíma. (KK: Sparisjóðir mega ekki lána til lengri tíma en tíu ára.) Mér kemur það þess vegna nokkuð spánskt fyrir, ef það er aðallega markmið Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis að lána fasteignaveðslán til lengri tíma. Ég veit, að sá sjóður hefur mikið fé í föstum lánum, en ég skil ekki, að það sé ekki eins þægilegt fyrir sparisjóðinn að hafa féð í víxillánum og öðrum styttri lánum, ef þau eru vel tryggð, eins og í löngum. föstum lánum. — Ekki skil ég heldur, hvernig á því má standa, ef einhverjar af þeim brtt., sem hér hafa komið fram, t.d. um breytta fyrirsögn, eiga að þurfa að verða til þess að drepa málið. Ef slíkt á að geta orðið málinu til falls, að samþ. brtt. hér. hlýtur það að byggjast á því, að það hafi haft nokkuð tæpt fylgi í hv. Nd., því að allir vita, að nógur tími er á þessu þingi til að afgr. málið, þó að það færi aftur til hv. Nd.
Um áramótin 1949 og 1950 taldi ég saman alla bændur á landinu, sem voru þá sex þúsund eitt hundrað og nokkrir, og athugaði, hve mikið þeir skulduðu alls, og var það rúmlega 70 millj. kr., í lausum skuldum og föstum lánum. Er það svipuð upphæð og gefið var upp. að iðnaðarmenn skulduðu bönkunum hér í Reykjavík, en það voru 64 millj. kr., og eru þar hvorki talin með hraðfrystihúsin né S.Í.S. og skuldir þeirra. Nú veit ég ekki, hve margir þeir iðnrekendur eru, sem skulduðu þessar 64 millj. kr. En ég veit alveg með vissu. að þeir hafa ekki verið 6100. Og sundurliðaði ekki, hve mikið af skuldum bænda voru lausaskuldir og hve mikið föst lán hjá bændum, sem þeir skulduðu. Það er ekki heldur gert viðkomandi iðnaðarmönnum.
Ég spurði hv. þm. Vestm. og hv. þm. Seyðf. og bað þá um að setja sig í spor bankastjóranna, — ég spurði þá, hvað þeir mundu gera t.d. í sporum hankastjóra Útvegsbankans nú, þegar væri búið að taka af þeim banka kvöðina um að sinna iðnaðinum um lánveitingar og leggja hana á annan banka, hvort þeir þá ekki mundu heldur láta sitja í fyrirrúmi að lána fé bankans til verzlunar- og útgerðarfyrirtækja en að lána það til iðnaðarins. Og ég sagði, að ég teldi það aðdróttanir til stjórnar Útvegsbankans, þegar þeir bæru þeirri stofnun það á brýn, sað iðnaðurinn væri þar einhver hornreka. Ég taldi, að bankastjórarnir ættu að dreifa lánsfé sinu til allra atvinnuveganna, til þess að jafnvægi héldist í atvinnulífinu hjá þjóðfélaginu, og spurði ég þá, hvort þeir teldu, að bankastjórnirnar, sem starfað hafa við Landsbankann og Útvegsbankann á undanförnum árum, hefðu vanrækt að gera þetta. Þessir hv. þm. hafa ekki svarað þessu. Þeir hafa ekki heldur svarað því, hvað þeir mundu gera í sporum bankastjórnar Útvegsbankans, ef stofnaður væri banki eins og þessi, sem hér er um að ræða. Þessir hv. þm. hafa báðir talað síðan ég spurði þessara spurninga, en báðir leitt hjá sér að svara beim. — Nú langar mig til að vita, hvaða hætta á að geta stafað af því, t.d., þó að fyrirsögn þessa frv. yrði breytt. Hvaða hætta er fólgin í því? Að ég nú ekki tali um. hvaða hætta gæti stafað af því, ef aukið yrði veltufé bankans, en ég sleppi því alveg. En í brtt. minni um fyrirsögnina er orðfæri, sem mér þykir betur fara. Og fjöldi manna, og þar á meðal málfræðingar, hafa sagt það í mín eyru, að þeir skildu ekkert í því. að frv. skuli vera að þessu leyti svona orðað. — Við erum ekki á síðasta fundi d. á þessu þingi nú. eins og var í fyrra, þegar þetta mál lá fyrir. Við vitum ekki, hve marga fundi við eigum eftir hér í hv. d. á þessu þingi, en eftir er af þingtímanum áreiðanlega upp undir það mánuður. Ég held því. að það sé mesti misskilningur, að við eigum ekki að afgr. frv. frá þessari hv. þd. eins og hv. d. telur réttast og bezt á fara. Það er ekki nema þegar alveg sérstaklega stendur á, að við eigum að beygja okkur undir það ok að samþ. frv. eins og það kemur frá hv. Nd. og breyta því ekki í það horf, sem við helzt viljum hafa það í. Annars er það skylda d., að mínu áliti, að hafa frv. í eins réttu formi og okkur þykir það geta komizt í bezt, þegar nógur er tíminn. Það vil ég leggja áherzlu á, og að við hér í hv. Ed. séum ekki með þá minnimáttarkennd, að við þá viljum ekki leiðrétta eða breyta neinu, sem hv. Nd. sendir okkur, þegar tími er til þess nógur.