06.11.1951
Efri deild: 25. fundur, 71. löggjafarþing.
Sjá dálk 364 í C-deild Alþingistíðinda. (2954)
93. mál, skattfrelsi sparifjár
Flm. (Karl Kristjánsson):
Herra forseti. Stundum gerast þau óhugnanlegu fyrirbrigði, að foreldrar hafa sum börn sín útundan. Nú á tímum dæmir almenningur þetta hart, svo sem rétt er. Stundum eru olnbogabörnin einmitt þau börn, — það er svo undarlegt, — sem reynast foreldrum sínum bezt og eru þeim þörfust í verki, og ekki léttir það dóminn, sem foreldrarnir fá.
Nú hefur það gerzt hjá þjóðinni, sem kalla mætti móður okkar allra, að hún hefur haft vissa borgara fyrir olnbogabörn, og þessir borgarar hafa þó verið henni mjög hollir. Þessi olnbogabörn þjóðarinnar eru einmitt það fólk, sem hefur aurað saman fé og lagt það til ávöxtunar í banka eða sparisjóði, hefur eytt minna en það hefur aflað og ráðstafað afganginum á þann hátt, að hagfellt hefur verið fyrir þjóðfélagið. Þessir borgarar hafa verið látnir, ef svo mætti segja, bera vatn í hripum. Ég hef haft tækifæri til þess að kynnast þessu hlutskipti manna sérstaklega, af því að ég hef haft með höndum stjórn dálítils sparisjóðs um 20 ára skeið. Ég þekki t. d. mann, sem átti fyrir 12 árum 1000 kr. í sparisjóði. Hann hefur haldið áfram að spara og safna í sjóðinn og á nú inni 10000 kr. En þannig er með hann farið, að 1000 kr., sem hann átti fyrir 12 árum, voru þá álíka mikils virði fyrir hann eins og 10000 krónurnar eru nú. Fyrir 12 árum gat hann keypt fyrir 1000 krónurnar 3 kýr, og nú fær hann ekki meira fyrir 10000 kr. en 3 kýr. Sama verður reyndin, ef hann ætlar að nota þessar ávísanir, sem peningarnir eru, sér til framfæris; þá endast þessar 10000 kr. ekki betur nú en 1000 kr. gerðu áður. Þannig hefur þessi sparsami og iðjusami maður verið látinn bera vatn í hripum í þessi 12 ár. Verðgildi peninganna hefur raskazt, fyrst og fremst vegna verðbólgu og einnig vegna hreinnar ráðstöfunar ríkisvaldsins með gengislækkun. En það er ekki einungis, að þetta fé hafi rýrnað svo í höndum þessa sparsama manns, heldur hefur hann líka alveg sérstaklega verið skattlagður af þjóðfélaginu vegna þessa fjár harðar en ýmsir aðrir, sem eigur eiga. Þessi maður, sem á nú 10000 kr., verður að borga eignarskatt af þeim, og af vöxtunum verður hann að borga tekjuskatt.
En annar maður, sem ég þekki líka, keypti nýlega húseign fyrir 100000 kr. og gat af eigin efnum borgað 90000 kr., en fékk 10000 kr. lánaðar, sem getur verið sama upphæðin sem sparsami maðurinn átti. Hann þarf engan skatt að greiða af þessari 100000 kr. eign sinni, vegna þess að hún er ekki metin til skatts nema 10000 kr., og þar hylur skuldin hana og hann fær skuldavexti reiknaða til frádráttar tekjum sínum. Þessir menn, sem haga sér eins og maðurinn, sem keypti húseignina, haga sér skynsamlega. Þeir eru eftirlætisbörn þjóðfélagsins og þó engu þarfari þegnar — nema síður sé — en þessi iðjusami og sparsami maður, sem þannig var ástatt fyrir, að hann gat lánað fé sitt til húskaupanna eða sama sem.
Nú er það svo, að þetta ástand hefur leitt til þess, að sparnaðarhneigðin hefur þorrið hjá fólkinu og sparifjáröflunin stórkostlega minnkað. Margir sparisjóðir í landinu standa svo að segja í stað frá ári til árs að krónutölu þrátt fyrir það, þó að krónurnar séu í miklu minna verði en áður var, og dæmi eru til þess, að þeir hafi minnkað. Sama gildir í raun og veru um sparisjóðsdeildir bankanna. Þetta er ákaflega óheppilegt fyrir þjóðfélagið. Það er ekki heilbrigt ástand, þegar fólk á vissum aldursskeiðum leggur ekki fé til hliðar, þegar t. d. ungt, einhleypt fólk, sem engu þarf sérstaklega að kosta til sín, hefur ekki afgang til þess að geyma til manndómsára sinna og athafnaára og felur ekki sparisjóðum þetta fé, til þess að það geti komið að notum fyrir þá, sem eru á athafnaaldrinum. En nú er svo komið, að jafnvel þó að þetta fólk eigi fé afgangs og láti það ekki fjúka, þá geymir það féð frekar í bankahólfum eða jafnvel heima hjá sér heldur en að láta það vinna sem innlánsfé í útlánsstofnunum. Það er ekki heldur heilbrigt, þegar fólk, sem hefur lokið því af að koma upp börnum sínum og er fullkomlega vinnufært, hefur ekki fé aflögu og leggur það ekki til hliðar til elliáranna. En það er von undir því ástandi, sem nú er, að fólkið, sem hefur haft þessi skilyrði, gefist upp á því að bera vatn í hripum eins og maðurinn hefur gert, sem ég nefndi sem dæmi áðan um innstæðueigendur.
Þetta litla frv. sem ég hef leyft mér að flytja hér, er lagt fram til þess a. m. k. að sýna hinu sparsama fólki það, að viðleitni þess sé virt. Ég efast ekki um, að fólk, sem hefur það hugarfar, að það vill aura saman, það virðir slíka viðurkenningu. Ég viðurkenni það, að í þessu frv. er ekki ráðin bót á því, sem hefur verið örlagaríkast fyrir sparifjáreigendur, að spariféð rýrnar. En þess verður að vænta, að þjóðfélagið gæti þess betur en að undanförnu, að ekki endurtaki sig ástandið, sem gert hefur peningana, gjaldmiðil þjóðarinnar, jafnótraustan sem hann hefur verið síðasta tímabil. Það er lífsnauðsyn.
Ég hef tekið upp í þessu frv. þrjár tegundir innstæðna, sem allar eru þannig, að þær eiga ekki að vera uppsegjanlegar með minna en 6 mánaða fyrirvara. Það eru innstæður á uppsagnarbókum eða innlánsskírteinum í bönkum, opinberum sparisjóðum eða löglegum innlánsdeildum félaga. Allt þetta fé hefur þá náttúru, að það á ekki aðeins að vera eign þess, sem þetta leggur inn, heldur líka lánsfé handa þeim, sem við athafnir fást og vantar það hreyfiafl sem peningarnir eru. Ég hefði talið rétt, að það fé væri fyrst og fremst látið njóta þess skattfrelsis, sem fram á er farið í frv.
Ég hef líka lagt til í þessu frv., að vextir af þessu fé verði skattfrjálsir, ef þeir leggjast við höfuðstólinn. Ég hef lagt til, að féð verði eigi að síður framtalsskylt, því að nauðsynlegt er fyrir skattayfirvöldin að geta prófað, hvort saman ber tekjuöflun og eignahreyfingum á skattaframtölum. Og til þess að það megi verða, þá verða þeir sem fara með banka og sparisjóði, að vera skyldugir til þess að gefa upp, hvort þær innstæður eru fyrir hendi, sem þannig eru taldar fram því að allt of mikil skriffinnska væri að ætlast til þess, að hver framteljandi kæmi með vottorð um innstæður sínar.
Ég veit, að sumum mun finnast, að ef ætti að gera þetta sparifé skattfrjálst, þá ætti það helzt að vera svo, að allt sparifé ætti að vera skattfrjálst, jafnvel verðbréf, svo sem ríkisskuldabréf. En um þetta er það að segja, að ef allt sparifé, sem lagt er inn í banka eða í innlánsdeildir, væri skattfrjálst, þó að það væri ekki með fyrirvaraskyldu til uppsagnar, þá væri hætt við, að hægt væri að misnota aðstöðuna svo, að þeir menn, sem reka þannig atvinnu, að þeir hafa sérstaklega laust fé t. d. um áramót, sem yrði þá að miða við, gætu látið þetta fé koma inn, til þess að láta það vera skráð sem skattfrjálst fé og tekið það svo aftur út. Og það er ekki tilgangurinn að verðlauna slíkt fé. Í öðru lagi, ef ætti að taka skuldabréf eins og ríkisskuldabréfin hér undir, þá væri það torvelt í framkvæmd. Enn fremur er það svo með verðbréfin, að þau eru í raun og veru verzlunarvara, sem ætlazt er til að geti gengið kaupum og sölum með markaðsverði, og því allt annars eðlis en sparifé í sjóðum.
Í fáum orðum sagt er frv. þetta flutt til þess, að sýndur verði litur á því, að þjóðfélagið hætti að hafa sparifjáreigendur fyrir olnbogabörn í skattaálagningu, eins og hefur verið að undanförnu.
Ég sé ekki ástæðu til þess í þessari framsögu að gera frekari grein fyrir frv. Ég óska þess, að því verði að lokinni umr. vísað til 2. umr. og til hv. fjhn. Mér finnst efni þess þannig, að það heyri ótvírætt til verkahrings fjhn.