14.11.1951
Sameinað þing: 14. fundur, 71. löggjafarþing.
Sjá dálk 127 í D-deild Alþingistíðinda. (3201)
51. mál, mótvirðissjóður
Gísli Jónsson (frh.):
Herra forseti. Þegar umr. var frestað um þetta mál, hafði ég svarað hv. 1. þm. Árn. í sambandi við ummæli hans um sjávarútveginn, er hann aðvaraði Alþingi um að fara varlega í að láta fé til þess atvinnuvegar vegna reynslu undanfarinna ára af nýju togurunum og fullyrti, að þeirra vegna væri allur fiskur flúinn frá landinu, svo að ekkert væri eftir, og sæist nú varla fiskur við landsteinana, eftir að slík vinnutæki hefðu verið flutt til landsins. Ég vil benda á, að við enga aðra atvinnugrein hafa menn svipuð laun og við sjávarútveginn, og það ekki sízt á þessum skipum. Getur hv. þm. fullvissað sig um, ef hann vill rannsaka það, að þessi atvinnugrein greiðir hærri laun til sjómanna og alls almennings, er við hana starfar, en nokkur annar atvinnuvegur. Einnig vil ég benda á, til að leiðrétta misskilning hjá hv. þm., að það eru allt aðrar og alvarlegri ástæður til fiskþurrðarinnar en togaraflotinn. Ef Íslendingar hefðu ekki stigið þetta spor, hefðu útlendingar setið einir að veiðinni og hirt fiskinn upp við land og Íslendingar ekki getað tekið neinn þátt í veiðinni. En einmitt af því að Íslendingar voru svo forsjálir að byggja upp togaraflota sinn, geta þeir nú fylgt göngu fisksins út fyrir þau mið, sem áður hefur verið sótt á, og hafa jafnvel orðið að fara til Grænlands og Bjarnareyja, sem annars hefði ekki verið unnt, ef þeir hefðu ekki haft þennan flota. Ég held, að kapphlaupið um að fá eitthvað af þessum 10 nýju skipum, ekki aðeins hér, heldur um allt land, sanni bezt, að ummæli hv. 1. þm. Árn. eru á alvarlegum misskilningi byggð. Og ég hygg, að hæstv. ríkisstj. hafi viðurkennt þetta, þegar hún lagði fram fé til þess meðal annars, að Siglufjörður gæti fengið eitt af þessum skipum, til þess að ekki færi þar allt í auðn á þessu ári. Ég er viss um, að ef eingöngu hefði átt að bjarga þeim stað með ræktun jarðarinnar, hefði a. m. k. liðið langur tími áður en árangur hefði sézt af þeirri hjálp.
Það er ekki rétt að einblína á einn atvinnuveg, hvort heldur það er jarðrækt, sjávarútvegur eða iðnaður. Hér þarf allt að fylgjast að, og er ekki hægt að setja eitt fram yfir annað á kostnað hins. Fátt er nú meira aðkallandi fyrir Íslendinga en jafnframt landbúnaðinum að auka sjávarútveginn með því m. a. að kaupa fleiri nýja togara. Enn eigum við ekki nema um fimmtíu togara, eða svipaða tölu og var fyrir stríð, og er þá ekkert séð fyrir þeirri fólksfjölgun, sem orðið hefur við þennan atvinnuveg. Ekkert er nauðsynlegra til að forðast atvinnuleysi í framtíðinni en að auka skipastólinn, fá stærri skip og meiri tækni. Þær tilraunir, sem gerðar hafa verið á hinum stærri skipum með frystingu og hirðingu aflans, hafa gefið góðar vonir um, að hægt væri að gera vöruna betri og arðsamari, og væri synd að stanza á þeirri braut. Það bendir allt til, að við eigum að halda áfram í því að efla flotann og gera hann færari um að sækja enn dýpra á miðin en hann gerir í dag og þannig að fyrirbyggja atvinnuleysi í kaupstöðum og þorpum landsins. Ég segi þetta ekki til að mótmæla því, að landbúnaðurinn fái eðlilega aðstoð, heldur til að mótmæla því, sem fram kom í ræðu hv. þm. um sjávarútveginn. Ég hygg líka, að 1. flm. sé honum ekki sammála í þessu efni, svo mikla áherzlu lagði hann á, að umbjóðendur hans yrðu aðnjótandi eins af þessum skipum, sem því miður þó var ekki hægt.
Hv. þm. sagði líka, að iðnaðurinn væri svo skammt á veg kominn, að engin leið væri að flytja út iðnaðarvörur. Ég veit ekki, hvernig hv. þm. ætlast til, að þessi orð séu skilin. Ég get ekki skilið þau á annan hátt en sem stuðning við þá till. að verja helming mótvirðissjóðs til landbúnaðarins, og að þar sé iðnaðurinn ekki neinn þröskuldur í vegi. Ég vil benda hv. þm. á, að ef þetta er rétt, þá er því meiri ástæða til að leggja þessum atvinnuvegi til stórfé, svo að við getum byggt hann upp og flutt út iðnaðarvörur. En það er ekki þannig í dag sem hann vill vera láta. Fyrir þróun iðnaðarins höfum við tryggt okkur örugga markaði fyrir freðfisk. M. a. höfum við byggt upp í Ameríku markað fyrir hraðfrystan karfa, sem undanfarin ár hefur ekki verið hægt að selja nema mala hann og flytja hann út sem mjöl og lýsi. Í dag er hægt að flaka hann og frysta og selja hann hæsta verði til Ameríku, og er hann að verða ein eftirspurðasta varan frá Íslandi. Hér er ekki aðeins verið að byggja upp örugga markaði hjá landi, sem aðeins greiðir í dollurum, heldur er einnig verið að skapa atvinnu handa fólkinu í kaupstöðum og kauptúnum landsins. Þá vil ég enn fremur benda á, að það er nú svo komið, að lýsið úr þorskinum er ein okkar verðmesta vara fyrir aðstoð frá iðnaðinum. Það er alltaf verið að auka það magn af lýsi, sem hert er innanlands, og það hefur orðið til þess, að nú er hætt að flytja inn olíu til smjörlíkisgerðar, og það er ekki svo lítils virði fyrir þjóðina að geta sparað þann gjaldeyri. Bara að hv. þm. og hans flokkur vildu skilja þetta og hefðu ekki sýnt þann fjandskap, sem hans flokkur hefur alltaf sýnt óskum iðnaðarins um tæknilega aðstoð. En það er einmitt fyrir þetta skilningsleysi frá Framsfl., sem iðnaðinum hefur verið neitað um þessa sjálfsögðu aðstoð. Þó að þessi sami flokkur hafi haldið fast við alla aðstoð til landbúnaðarins, hefur hann þó ekki getað séð af einum eyri til sams konar aðstoðar handa iðnaðinum, sem verður þó að telja þriðja stærsta atvinnuveginn í landinu og 30 þús. manns lifa af og er undirstaðan undir, að landbúnaðurinn geti lifað í landinu, ekki síður en sjávarútvegurinn. Ég held, að það væri því ákaflega misráðið að ætla að afskipta bara þennan atvinnuveg frá þeirri aðstoð, sem kynni að geta komið frá mótvirðissjóðnum, og kemur þó margt annað og fleira til greina. Iðnaðurinn í landinu þjónar raunverulega tveim verkefnum. Í fyrsta lagi að draga úr innflutningsþörfinni og spara þannig gjaldeyri, eins og hann hefur gert undanfarin ár í ákaflega ríkum mæli. Í öðru lagi að afla gjaldeyris til innflutnings með útflutningi, sem hann hefur því miður ekki getað gert mikið að undanfarin ár, en miklar vonir standa til, að það standi til bóta. Nú liggur fyrir hjá fjvn. beiðni um að verja einni millj. kr. til að láta rannsaka fyrir iðnaðinn möguleika til brennisteinsvinnslu. Þetta er gert í þeirri sterku von, að þessi iðnaður geti gefið milljónir kr. í útflutningi. Má geta nærri, að ef þessi von rætist, er misráðið að taka þó ekki sé nema helming mótvirðissjóðsins til landbúnaðarins, ef hægt er að verja honum til framkvæmda, sem gætu stutt landbúnaðinn eins vel eða miklu betur en mótvirðissjóður getur.
Málið er ekki eins einfalt og hv. þm. Árn. taldi það vera í sinni ræðu. Það má nefna fleiri dæmi. Það hafa einnig verið gerðar tilraunir í sambandi við þaravinnslu, og það, sem það mál strandar á, er, að hægt sé að vinna nógu ódýra brennisteinssýru í landinu. Ef það verður hægt, sem vonir standa til að verði, er sýnilegt, að þessi iðnaður gefur ekki aðeins góðar tekjur, heldur einnig mikinn gjaldeyri. Það er hrein fásinna að halda, að íslenzkur iðnaður geti ekki þróazt eins og iðnaður annarra landa. Það, sem iðnaðinn vantar, er tæknileg aðstoð, sem Alþ. hefur neitað honum um ár eftir ár, og einnig fjármagn. Iðnaðurinn hefur verið hreint stjúpbarn Alþ. undanfarin ár, af því að það skilningsleysi, sem fram kom hjá hv. 1. þm. Árn., hefur verið allt of rótgróið hjá allt of mörgum þm.
Ég ætla ekki í þessu sambandi að tala um hinar 2 verksmiðjur, þ. e. a. s. áburðar- og sementsverksmiðjuna, en það eru mál, sem þurfa aðstoðar ríkisins bæði fyrr og síðar.
Það verður ekki skilið af sjálfri tillgr. né af framsöguræðunni, hvort til þessa helmings eigi að teljast öll framlög til raforkuframkvæmda. En sé svo, að þau séu undanskilin, er ekki mikið eftir til annarra hluta. Eftir þeim upplýsingum, sem ég hef fengið, er í dag búið að ráðstafa 170 millj. kr. af þeim 200 millj., sem hv. flm. minntist á í ræðu sinni, og af því eru 120 millj. til raforkuframkvæmda. Ef það er hugsað með í framlaginu til landbúnaðarins, á hann aðeins eftir að fá 30 millj. kr., en ef það hins vegar er ekki hugsað svo, er allur sjóðurinn farinn til raforku- og landbúnaðarmála. 50 millj. kr. eru ætlaðar til að greiða skuldir ríkissjóðs og koma þær aftur í sjóðinn síðar meir.
Annars hef ég ekki hreyft þessum andmælum til að torvelda á einn eða annan hátt, að veitt verði það fé, sem ríkissjóður getur á hverjum tíma séð af til landbúnaðarins, en tel mjög varhugavert að samþ. till. eins og þá, sem hér liggur fyrir, og binda þannig þetta fé löngu. áður en vitað er, hvað mikið það verður og hver önnur verkefni verða fyrir hendi. Það er sýnilegt í grg., að ætlazt er til, að féð sé bundið á þessu stigi málsins, svo að ekki sé hægt að hlaupa frá því síða.r, hvaða ástæður sem kunna að verða fyrir hendi. Ég tel, að það þurfi að vega og meta, á hvern hátt mótvirðissjóður geti þjónað bezt atvinnugreinum þjóðarinnar í heild, og má ekki vera þar nein togstreita milli atvinnugreinanna. Það má vel vera, að athugunin sýni, að landbúnaðurinn eigi mestan réttinn, og mun ég þá fúslega beygja mig undir það. En ég get ekki fellt mig við, að nú sé tekin afstaða til málsins. Þar sem ég á sæti í þeirri n., sem um mál þetta fjallar, get ég skýrt sjónarmið mitt þar, en taldi þó rétt, að þetta kæmi fram hér að gefnu tilefni.