03.02.1953
Neðri deild: 63. fundur, 72. löggjafarþing.
Sjá dálk 965 í B-deild Alþingistíðinda. (1039)
42. mál, verðlag
Gylfi Þ. Gíslason:
Ég þakka hæstv. viðskmrh. fyrir þessar upplýsingar. — Hann sagði, að það væri mjög erfitt að kveða réttlátlega eða skynsamlega á um það, hvenær álagning væri hófleg og hvenær óhófleg. Þetta er alveg rétt hjá hæstv. ráðh. Hann bar sig mjög upp undan því að þurfa að framkvæma slík lög sem þessi. En ég vil í því sambandi minna á, að hann hefur sjálfur í upphafi sett sams konar ákvæði. Það var að vísu heimild þá, sem nú er orðin að skyldu, en hann er sjálfur upphafsmaðurinn að þessu kerfi, sem hann nú kvartar svo mjög undan að þurfa að framkvæma. Ég veit það vel og skil það vel, að það verða miklir erfiðleikar á framkvæmdinni, en hæstv. ráðh. getur engum öðrum en sjálfum sér um kennt að hafa hafið það ævintýri, sem nú virðist reynast honum nokkuð þungbært.
Ég vil sérstaklega vekja athygli á því, hvaða leið hæstv. ráðh. eða hæstv. ríkisstj. virðist hafa valið út úr þeim vandræðum, sem ráðh. nú telur sig vera kominn í. Það er sú leið að ákveða takmarkið milli hóflegrar og óhóflegrar álagningar í hundraðstölu álagningar á kostnaðarverð vörunnar. Hann upplýsir nú, að þær einu reglur, sem hann hefur sett um þetta, séu um það, að álagning á vefnaðarvöru skuli talin óhófleg, ef hún fer fram úr 25% álagningu í heildsölu, og í smásölu, ef hún fer fram úr 50% álagningu, en 60%, ef keypt er beint. Hér er m.ö.o. um nákvæmlega sams konar aðferð að ræða við að ákveða takmörkin milli hóflegrar og óhóflegrar álagningar og hingað til hefur aðallega verið beitt við setningu verðlagsákvæða og flokksbróðir hæstv. ráðh., hv. þm. A-Húnv., var að gagnrýna harðlega í ræðu sinni áðan. Gagnrýni hv. þm. A-Húnv. í hans ræðu átti fyllilega við þá aðferð, sem hæstv. ráðh. nú ætlar að taka að beita við að draga takmörkin á milli hóflegrar og óhóflegrar álagningar.
En nú er mér spurn: Ef hæstv. ríkisstj. eða hæstv. viðskmrh. ætlar að halda áfram á þessari braut, að ákveða takmörkin milli hóflegrar og óhóflegrar álagningar sem hundraðstölu á kostnaðarverð hinnar innfluttu vöru, hver er þá eiginlega munurinn á þessu og því að setja á almenn verðlagsákvæði, eins og við þm. Alþfl. höfum stungið upp á? Hver er munurinn, annar en sá, að það mundi engum manni detta í hug að setja hámarksákvæði um álagningu, sem væri 25% í heildsölu og 50% í smásölu á vefnaðarvöru. Ég get ekki betur séð, en að afleiðingin sé í meginatriðum alveg sú sama, nema hundraðstölurnar eru miklu hærri. Og verður ekki einmitt niðurstaðan af þessari reglu hæstv. ráðh. og hæstv. ríkisstj. sú, að menn fara að telja 25% álagningu í heildsölu á vefnaðarvöru eðlilega, fyrst hæstv. viðskmrh. telur hana hóflega? Menn fara að kalla hana leyfilega, fyrst hæstv. ráðh. telur hana hóflega og ekki refsivert með birtingu nafnanna að leggja þannig á. Og fara menn ekki að telja 50% álagningu á vefnaðarvöru í smásölu eðlilega, réttmæta og sanngjarna álagningu, fyrst sú álagning er ekki talin refsiverð að dómi hæstv. viðskmrh. og hæstv. ríkisstj.? Ef um þetta fæst opinber vitneskja, eins og nú er orðið með þessari yfirlýsingu hæstv. ráðh., þá sé ég ekki betur, en að hér sé í raun og veru um að ræða hvatningu til verzlunaraðilanna eða a.m.k. yfirlýsingu um það, að það sé alveg óhætt að fara upp í þetta — það sé ekki talið saknæmt. — Nei, þetta er mesta vandræðamál allt saman. Og sannleikurinn er sá, að það var hæstv. ríkisstj., sem leiddi þessi vandræði yfir sig með brbl., sem hún gaf út fyrir rúmu ári. Það, sem stjórnin átti þá að gera, var auðvitað að setja brbl. um heimild eða skyldu til nýrra verðlagsákvæða, fyrst það var komið í ljós, að milliliðirnir höfðu hækkað álagningu sína óhóflega frá því, að verðlagsákvæði höfðu verið afnumin. Það vildi hæstv. ríkisstj. ekki gera, en setti í staðinn þessi brbl., sem vera skyldu einhvers konar hemill á það, að álagningin hækkaði. Nú kemur í ljós, að hæstv. ríkisstj. ætlar að framkvæma þessi lög í meginatriðum nákvæmlega eins og verðlagsákvæði verka, nema bara þannig, að mörkin eru sett miklu hærra, en nokkrum manni dytti í hug að hafa verðlagsákvæði, auk þess sem framkvæmd þessara laga er margfalt vafasamari að öllu leyti — miklu hæpnara að framkvæma slík lög sem þessi af sanngirni og réttlæti, eins og ráðh. hefur lýst og er víssulega alveg rétt hjá honum. Þeir erfiðleikar, sem hæstv. ríkisstj. hefur lent í á þeirri braut, sem hún sjálf hélt inn á fyrir rúmu ári, ættu að opna augu hennar fyrir því, að þessi braut er óheillabraut. Hún ætti sem fyrst að taka ráðum okkar Alþfl.-manna, snúa við á henni og taka aftur að setja heilbrigð verðlagsákvæði.