05.11.1952
Sameinað þing: 10. fundur, 72. löggjafarþing.
Sjá dálk 212 í D-deild Alþingistíðinda. (2624)
56. mál, endurskoða orlofslögin
Magnús Kjartansson:
Herra forseti. Hv. 8. landsk. þm. (StJSt) mælti fyrir þáltill. þeirri, sem hér er til umr., á næsta einkennilegan hátt. Að öðrum þræði fjallaði ræða hans um það, hver háttur hann ætlaðist til að hafður yrði á afgreiðslu málsins: Það átti að ganga með alveg óvenjulegum og ótrúlegum hraða, málinu átti að vísa til nefndar í snarhasti, n. átti að greiða úr því mjög fljótlega, síðan átti þingið að ljúka að samþykkja það með enn meiri hraða, þá átti að skipa nefnd þá, sem ráð er fyrir gert í till., sú n. átti að semja frv., síðan átti frv. að koma til kasta þingsins aftur, fara gegnum þrjár umr. í báðum deildum og nefndir í báðum d. að fjalla um það, þannig að frv. yrði orðið að lögum áður en þessu þingi væri lokið.
Þessi málsmeðferð, sem hv. þm. gerði ráð fyrir, skýtur nú það mikið skökku við önnur vinnubrögð hér á hv. Alþ., að varla er hægt að taka hana alvarlega. Og þeim mun undarlegra verður þetta sem hv. þm. notaði ræðutíma sinn að miklu leyti til þess að bera fram ásakanir og ákærur, sem hann vissi að mundu verða til þess að kalla fram umræður um þetta mál, með þeim afleiðingum einum, að málið er enn til umræðu hér hálfum mánuði eftir að þessi hv. þm. flutti framsögu sína, og er ekki einu sinni komið í fyrsta áfangann af þeirri löngu göngu, sem hann ætlaðist til að gengi svo fljótt og greiðlega.
En það er fleira, sem er undarlegt í sambandi við þessa till. Eins og hv. þm. er kunnugt, liggur fyrir Ed. frv., sem ég hef flutt ásamt hv. 4. landsk. þm. (StgrA), um sundurliðaðar breytingar á orlofsl. Samkvæmt því á orlof að lengjast í þrjár vikur almennt og orlofsfé að hækka í samræmi við það úr 4% í 6½%. Einnig er lagt til, að hlutarsjómenn fái greitt fullt orlofsfé og að fyrningarákvæðum l. verði breytt í skynsamlegra horf.
Þegar þetta frv. kom til 1. umr. í hv. Ed., kvaddi hv. 4. þm. Reykv (HG) sér hljóðs og lýsti yfir stuðningi sínum með innilegasta orðalagi. Honum var meira að segja svo mikið niðri fyrir, að hann gaf mjög greinilega í skyn, að hann væri meiri hvatamaður málsins en við flm., eldmóður hans væri slíkur, að við hefðum smitazt af, tekið sinnaskiptum og lært af sér. Hygg ég, að Alþfl. hafi ekki tekið neinn frv. sósíalista af þvílíkri alúð og 4. þm. Reykv. tók þessu máli. Þeim mun meiri var undrun mín, þegar útbýtt var tveim dögum síðar þáltill. þeirri, sem hér er til umræðu.
Eins og till. þessa ber að, er ekki hægt að líta á hana öðruvísi en sem frávísunar- og frestunartill. á frv. okkar. Það er lagt til, að málið verði svæft í n., eins og almennt er komizt að orði um vinnubrögð þau, sem gert er ráð fyrir í till. Að vísu er reynt að dylja þessa afstöðu með skírskotun til þess, að nauðsyn sé á víðtækari endurskoðun orlofsl. en lagt er til í frv. okkar, og á það skulu sízt bornar brigður, en það hefði þá varla átt að vera ofverk þeirra manna, sem öllum öðrum fremur segjast vilja betrumbæta orlofsl., að bera fram frekari breytingar í tillöguformi.
Þetta mál verður þó allt athyglisverðara fyrir þá sök, að till. um nefndarskipun eru að verða sjálfkrafa viðbrögð Alþfl. við öllum helztu hagsmunamálum alþýðusamtakanna, og hafa þau viðbrögð þó síður en svo gefið góða raun. Langar mig til að minnast stuttlega á þá sögu af þessu tilefni.
Eitt mesta átakamál síðustu ára hefur verið hvíldartími sjómanna. Ár eftir ár var það mál flutt af sósíalistum, án þess að Alþfl. sæi sér fært að taka til máls um það eða fulltrúar hans í n. gætu birt um það nokkurt álit. Þar kom þó allt í einu, árið 1948, að Alþfl. öðlaðist skoðun í málinu, og skoðunin var sú, að ríkisstj. skipaði n. til að athuga málið. Virtist það raunar ekki með öllu óálitlegt að því sinni, því að þá hafði Alþfl. forustu í ríkisstj. og auðvitað sérstaklega góða möguleika til að þoka áhugamálum sínum áleiðis. Það var ákveðið að skipa nefnd, og svo var n. loksins skipuð eftir næsta furðulega bið. Eftir þessa nefndarskipun lá svo málið niðri lengi, og hvenær sem því var hreyft, hljómaði svarið: Nefndin er að athuga þetta, það má ekki raska ró nefndarinnar. — Eftir næstum tvö ár kom þó loksins hin dýrmæta niðurstaða, og hún reyndist vera nákvæmlega ekki nein. Fulltrúar sjómanna mæltu með 12 stunda hvíld, fulltrúar útgerðarmanna mæltu gegn 12 stunda hvíld, og þeir umboðslausu mæltu ekki með nokkrum sköpuðum hlut. Það eina, sem hafðist upp úr krafsinu, var það, að málið hafði tafizt til einskis gagns í tvö ár, það hafði reyrzt í enn harðari hnút en áður og þann hnút varð loks að leysa með tveim harðvítugum verkföllum, sem kostuðu þjóðina tugi millj. kr., ef ekki hundruð. Þetta er reynslan af nefndarskipunarástríðu Alþfl. En einmitt þessi reynsla virðist vera Alþfl. sérstaklega hjartfólgin, þar hefur hann fundið ráðin, sem duga.
Árum saman hafa sósíalistar flutt hér á Alþ. frv. um atvinnuleysistryggingar. Í fyrra birtust viðbrögð Alþfl. í fyrsta sinn. það átti að kjósa nefnd til að athuga málið. Og á þessu þingi flytur Alþfl. sömu frávísunartill. Ég heyrði mælt fyrir henni á síðasta fundi í Sþ., og lýsti þá 1. flm. yfir því, að frv. sósíalista væri ekki nógu fullkomið, það þyrfti að bæta það. En mér er spurn: Hvers vegna skipar Alþfl. ekki sjálfur n. úr hópi sérfræðinga sinna til að finna þær brtt., sem duga, í stað þess að kasta fram frávísunartill. sinni ár eftir ár? Hvað kemur til, að Alþfl. hagnýtir ekki sambönd sin við hina svo nefndu bræðraflokka sína á Norðurlöndum, sem árum saman hafa stjórnað mjög víðtækum atvinnuleysistryggingakerfum, og þiggur af þeim ráð og tillögur? Á það ekki einmitt að vera hlutverk flokksins að leggja á ráðin, í stað þess að biðja ríkisstj. að skipa einhverjar nefndir?
En öllum hv. þm. er raunar ljóst, hvers vegna Alþfl. hefur tekið upp þessi vinnubrögð. Þótt hann hafi glatað áhuganum á þessum hagsmunamálum, verður hann að halda áfram að sýnast. Frávísunartill. er kastað fram, til þess að Alþýðublaðið geti með stóru letri birt fréttir um hið einstæða framtak þingmanna sinna í þessum málum, og skiptir þá engu, þótt staðreyndirnar séu þveröfugar. Þetta markmið kom einkar ljóst fram í ræðu hv. frsm. síðast, þar sem hann virtist telja það bezta framlag sitt til bóta á orlofsl. að flytja staðlausar blekkingar um afstöðu sósíalista og Dagsbrúnar. Hann fékk þó með engu móti hrakið þá staðreynd, að það var einmitt Dagsbrún, sem knúði orlofsl. fram með samningi sinum við atvinnurekendur 1942, og Alþ. staðfesti aðeins orðinn hlut á eftir. Tilvitnanir hv. þm. í ummæli Brynjólfs Bjarnasonar voru rifin út úr samhengi og þannig fölsuð. Það, sem Brynjólfur lagði áherzlu á, var, að orlofsrétturinn væri haldlítill verkamönnum, ef þeir væru atvinnulausir mánuðum saman. Þetta er staðreynd, sem hv. þm. getur ekki hrakið, og útúrsnúningar hans eru aðeins eitt dæmi um heilindi Alþfl. í þessum málum.
Mér finnst þessi vinnubrögð Alþfl. svo furðuleg og raunar lærdómsrík, að ástæða er til að vekja athygli á þeim, að gefnu tilefni. Eins og ég sagði í upphafi, ber till. þá, sem hér er til umræðu, þannig að, að mér er ómögulegt að telja hana annað en frávísunartill. við frv. okkar hv. 4. landsk. þm. Það kynni að hafa vafizt fyrir ýmsum þm. að snúast opinskátt gegn þeirri sjálfsögðu réttarbót, sem í frv. felst, á síðasta þingi fyrir kosningar. En nú er þeim opnuð ísmeygileg leið til að fallast á meinlausa nefndarskipun og fresta málinu, þar til kosningaþrýstingurinn er liðinn hjá. Ég mun þó fylgja till. Alþfl. til nefndar, en vænti þess, að frv. okkar verði afgr. það fljótt og vel, að frávísunartill. Alþfl. geti fengið að sofa svefninum langa.