18.11.1952
Efri deild: 28. fundur, 72. löggjafarþing.
Sjá dálk 546 í C-deild Alþingistíðinda. (3479)
69. mál, kaup á togurum og togveiðibát
Frsm. (Karl Kristjánsson):
Herra forseti. Ég hef áður lýst réttmætri nauðsyn þessa frv. Ég hef gert grein fyrir mikilli þörf Húsavíkur fyrir aukið atvinnulíf, og ég hef skýrt frá möguleikum þeim, sem Húsavík hefur yfir að ráða til að hagnýta togaraafla, og lýst aðstöðu staðarins til höfuðmiða þeirra, er íslenzku togararnir sækja. Ég hef líka áður bent á, að Ólafsfjörður er í þessum efnum mjög hliðstæður Húsavík, þó að þar sé fólk ofur lítið færra en í Húsavík. Loks hef ég undirstrikað, að með frv., að viðbættri till. fjhn., er ekki farið fram á annað til handa Húsavík og Ólafsfirði en aðstoð, sem ríkið hefur áður veitt meira og minna og líka í því formi, sem hér er lagt til, öðrum kaupstöðum og það öllum öðrum kaupstöðum en þessum tveimur og Sauðárkróki. Ég sé ekki ástæðu til að endurtaka þetta með fleiri orðum. Það er allt deginum ljósara.
Hæstv. dómsmrh. er víst horfinn burt úr deildinni, en ég tel nokkra ástæðu til að minnast á þá ræðu, sem hann flutti hér rétt áðan. Ég ætla að draga það, ef honum skyldi skjóta aftur inn í deildina, áður en ég hef lokið máli mínu, en koma líka inn á ræðu hans, hvort sem hann verður viðstaddur eða ekki, því að það er ekki hægt að fylgja mönnum eftir úr deildinni, sízt af öllu ráðherrum.
Fjhn. afgreiddi málið upphaflega einhuga og óklofin, eins og þskj. 196 ber með sér, en þegar frá leið sá hv. þm. Barð. eftir því að hafa ekki gert ágreining og flutti þess vegna brtt. á þskj. 212. Þegar hafin var 2. umr. um málið, óskaði svo þessi hv. þm. eftir því, að fjhn. tæki málið til umræðu á ný, sérstaklega með tilliti til sinnar tillögu. Það var orðið við óskum hv. þm. og umr. frestað, en þar sem hv. formaður nefndarinnar var forfallaður vegna veikinda, þá dróst það þangað til í gær að taka málið fyrir í nefndinni. Í gær ræddi svo fjhn. um málið á ný og tillögu hv. þm. Barð. Samkomulag varð ekki. Hv. þm. Barð. hélt fast við sína till., en aðrir nm. gátu ekki fallizt á hana. Tillagan er um það, að tiltekið lágmark tryggingar, 500 þús. kr., auk veðs í togurum þeim, sem keyptir kunna að verða, og auk ábyrgða hlutaðeigandi sveitarsjóða, sé sett. Meiri hl. taldi, bæði með tilliti til ábyrgðarkjara, sem ýmsir aðrir kaupstaðir hafa fengið hjá ríkinu við togarakaup, og einnig vegna óvissu um, hvernig og hvers konar tryggingar viðkomandi kaupstaðir gætu sett, þá væri réttara og eðlilegra að ákveða, að settar skuli tryggingar, sem ríkisstj. metur gildar, svo sem tillaga nefndarinnar áður hljóðaði um. Meiri hl. leggur þess vegna eindregið til, að till. hv. þm. Barð. verði felld. En vegna þess að sú tillaga kom fram, þá flytur meiri hlutinn tillögu á þskj. 249 til þess að útiloka þann skilning, sem af felldri tillögu hv. þm. Barð. gæti komið fram, að fyrir meiri hlutanum vaki, að ríkisstj. eigi ekki að taka meiri tryggingar en í togurunum sjálfum. Ríkisstj. á samkv. áliti meiri hl. að taka þær tryggingar, sem hún metur gildar, máske tryggingar eins og hv. þm. Barð. leggur til og tiltekur, máske aðrar, sem lántakendur hafa fram að leggja og eru gildar að áliti ríkisstj. Meiri hl. álítur það rétt að sjálfsögðu, að togari sé veð, en auk þess skuli til viðbótar vera tryggingar, sem heimildarhafi meti gildar. Til þess að þetta komi greinilega fram, leggur meiri hl. til, að ákvæðin um ábyrgðina hljóði eins og segir á þskj. 249 eða á þá leið: „Auk veðs í togurunum skulu settar tryggingar, sem ríkisstjórnin metur gildar.“ Ég vænti þess, að hv. deild fallist á þetta og felli tillögu hv. þm. Barð., ef hann tekur hana ekki aftur, sem í raun og veru væri eðlilegast, og ég vænti þess, að hv. deild samþykki frv. með brtt. meiri hlutans.
Viðvíkjandi ræðu þeirri, sem hæstv. dómsmrh. flutti hér áðan í framhaldi af því, er hann hafði sagt við 1. umr. og sagt hefur verið frá af öðrum, vildi ég taka fram, að ég þóttist þá hafa svarað spurningu hans um það, hvaðan ætti að taka skipið, — svarað henni að því leyti sem hægt er að svara vegna Húsavíkur, en það er hún, sem aðallega hefur farið af stað að hugsa um togarakaup, afla hlutafjár og leita eftir kauptilboðum. Húsavík hefur ekki samið við neinn um kaup á skipi, en henni hafa borizt tilboð frá nokkrum stöðum. Þau tilboð eru ekki frá bæjarfélögum, heldur einkafyrirtækjum, og mér finnst í raun og veru hart að ætlast til þess, að hér við umræðu málsins á Alþ. liggi ákveðið fyrir, hvaða skip á að kaupa. Hér er aðeins farið fram á heimild til þess, að ríkisstj. megi veita aðstoð, ef um kaup semur, og þá vitanlega ef um kaup semur við þann, sem ríkisstj. telur að megi selja. Mér finnst mjög fjarstæðulegt af hæstv. ráðh. að halda því fram, að fyrir þurfi að liggja, þegar heimild sé veitt, hvaða skip eigi að kaupa, vegna þess að ríkisstj. og þar með hæstv. ráðh. á að meta það, þegar kallið kemur, hvort sá staður, sem skipið hefur verið í, má missa það, og undarlegt þykir mér það, ef svo er komið, að hæstv. ráðh. telur, að það eigi að vera ófrjáls sala á togurum frekar en öðru í landinu, — ef hann heldur, að það geti ekki komið fyrir, að eðlileg verzlun geti átt sér stað með þessi skip milli staða.
Hæstv. ráðherra lagði til, að umræðu yrði frestað og fjhn. leitaði á ný upplýsinga hjá atvinnumálanefnd ríkisins, leitaði svars við spurningu á þá leið: Hvar er staður, sem má missa skip? Þótt svo virtist vera, að hæstv. ráðh. mislíkaði það, að ég vefengdi, að hann væri heils hugar með því að styðja Húsavík, eftir ummælum þeim, sem féllu hér við umræðuna um daginn, þá get ég nú ekki annað en látið í ljós, að mér virðist þessi spurning, eins og hann orðaði hana og eins og hann ætlast til að hún sé borin fram, bera fullkominn svip þess, að verið sé að tefja mál, og rök mín fyrir því eru þau, að ég tel, að það eigi alls ekki við að leggja slíka spurningu fyrir í undirbúningi þessa máls hér. Ég tel, að sú spurning eigi að berast fram, þegar málið kemur á annað stig, þegar að því kemur, að staðurinn, sem kaupa vill skip, leitar þess, að ríkisstj. noti þá heimild, sem hér er verið að óska eftir, og það komi þá í hlut hæstv. stjórnar að bera fram slíka spurningu og meta, hvort rétt er að veita heimildina til að flytja skip á milli staða. Ég sé þess vegna ekki minnstu ástæðu til þess að draga afgreiðslu málsins hér í hv. deild til þess að leita svara við þessari spurningu. Það er áreiðanlegt, að þeirra svara verður leitað, og því áreiðanlegra er það, sem hæstv. ráðh. hefur sýnt það, að hann hefur alls ekki öfgafulla löngun til þess að uppfylla óskir Húsvíkinga.